Беларуская мова частка 2

трансфармацыйныя працэсы, ятя

ахоплхваюцъ усе сферы

жыцщ.

дзейнасщ грамадства: палтычную

сгстэму, эканомту,

сацыяль-

ную структуру, духоунае жыццё (В .А. Зенчанка).

Пабочныя

словы

i словазлучэнш у навуковым стыл! абмежаваны

У

тым!, яюя указваюць на аднос!ны пам!ж часткам! выказвання або на

крышцу паведамлення, аутарства слоу. Напрыклад:

Канфл1кт з'яуляецца

неад'емнай

часткай быцця,

неабходным

факторам

грамадскага

развщщ.

Н

разбу-

3 одного боку, канфлгкты

раюць сацыялъныя структуры, прыводзяць да значныхТнеабгрунта-

ваных затрат рэсурсау,

а з другога -

з'яуляюцца тым

механизмам,

ят садзейшчае рашэнню многгх проблем, згуртаванню

групы,

слу-

жыцъ

адным са

спосабау дасягнення

сацыялънай

справядл1васц1

Дваютасць

у ацэнцы людзьм1 вышкау

канфлттуБпрывяла

да того,

што сацыёлаги ятя займающа

и

не

прыйиш

да

канфлгкталоггяй,

агульнага

пункту

гледжання

наконт

йтого, карысныя

ц1 шкодныя

канфлгкты для грамадства.

о

i асобныя яго складовыя

ча-

Так, многая л1чаць, што грамадства

сттразвгваюццау

т

i бес-

вышку эвалюцъи,рг.зн. у працэсе узткнення

перапыннага

удасканалъвання

больш

жыццяздольных

сацыялъных

структур

на базе назапашанага

вопыту, ведау, культурных узорссу i

развщщ

вытворчасцй

бо

дыялек-

1ншая група вучоных,иякая складаецца з прыхшъткау

тычнага методу,зпрызнае канструктыуны, карысны змест кожна-

га канфлхкту,

у

вытку канфлЫтау

з'яуляюцца

новыя

якасныя

е

такЬс даследчыкау,

любы канчатковы

аб'ект

пэунасщ. На думку

Р

сацыяльнагапсвету з моманту

свайго зараджэння нясе у сабе улас-

нае адмауленне цг уласную гхбелъ...

Такт

чинам,

гснуюць дзве палярныя пазщъй на

вынт

кан-

флтту (Г.1. Сцяпанау).

прычыны, месца i г.д.: Kani у слове выразна адчуваеща

характары-

стычная примета,

матывуеща пэуным

прадметам, дзеяннем г г.д.,

татя словы называюцца матываванымг

(вясёлка,

баравт, настолъ-

н1к) (М.Ц- Кавалева). Выгляд

начнога зорнага неба бесперапынна

мя-

няецца з прычыны

сутачнага

вярчэння Зяжй вакол сваей eoci i гада-

вога руху яе вакол

Сонца i таму, што целы Сонечнай сютэмы

увесь

час перамяшчаюцца

сярод зорак (БелЭн). Сям'я як малая

сацыялъная

У

група - гэта нешматлгкае згуртаванне людзей, ятя звязаны гилюб-

ным1 i сваяцтмг

адносшамг,

агульнасцю

побыту

i узаемнайТмораль-

ной адказнасцю

перад грамадстваму фхзгчным i духоуным

узнаулент

насельнщтва (Н.В. Паулава, Л.М. Ракщкая).

Н

асноуных тэрмшау i катэгорый, тэхшчным] прыёмам1 i метадам1 дас-

й

ледавання i аргументацьп. Унутры навуковага стылю вылучаюцца

некалью разнавщнасцей, аб падстыляу:и

уласна навуковы (ака-

дэм1чны), навукова-дзелавы, навукова-папулярны, вучэбна-навуковы,

навукова-публщьтстычны,

р

4

. Гэтыя

-шфармацыйны

i шш.

падстьип адрозшваюца HeKaTopbiMi асабл1васцям1, але яны не на-

навукова

стольга ютотныя, каб гаварыцьтпра мноства навуковых стыляу.

Выкарыстанне

пералгчаных

моуных

сродкау

у

навуковым

и

сштакс1чных

-

нерауна-

мауленш - лекс!чных, марфалапчных i

з

значнае у залежнасщ ад жанравых разнаваднасцей. Так, найбольш

поуна гэтыя

ю рэал1зуюцца ва уласна навуковых тэкстах. У на-

срод

вукова-папулярных тэкстах, разл1чаных на шырокае кола чытачоу,

ступе

якы щкавяцца дacягнeннямi навую, культуры, тэхшю, значна у

меншай

ш

ужываюцца вузкаспедыяльныя тэрмшы,

прычым

яны абавязкова тлумачацца у caMiM тэксце або у спасылках. Акрамя

разнастайныхР

вобразных сродкау, тут могуць ужывацца гутарковыя

словы, словы абмежаванага ужывання, што дае магчымасць пера-

Даць навуковую шфармацыю цжава, даступна.

CI264№i M ^

Стыл1стыка беларускай мовы. - Мн.: Ушверспэцкае, 1995. -

папулярнага артыкулау:

I. У сучаснай

квантавай

тэоръй

агульнапрынятым

з'яуляецца

выкарыстанне

найболъш

простых

спосабау

атсання

часцщ

са

стнам О, 'А, 1. М1ж тым

icnye магчымасцъ

атсання такгх часцщ

з

дапамогай раунанняу, якш адпавядаюцъ пашыраныя наборы

непры-

водных прадстауленняу

уласнай

групы

Лорэнца.

Татя

пашыраныя

раунант

дазваляюцъ

на

падставе

прынцыпу

У

лакалънай

калгбровачнай

тварыянтнасцй

увесцг

у

разгляд

больш

складаныя

аб'екты,

ятя

валодаюцъ,

акрамя

спша i масы,

некоторымi

дадат-

ковым1 характарыстыкамл.

Тат падыход

дазваляе атрымаць хва-

левае раунанне

для

часцщы

са

стнам

Н

унутранай

1 з некаторай

структурой, якая

праяуляе сябе у знешнш

электрамагттнымТ noni

як палярызуемасцъ

Б

(В.В. Юсель, Н.Г. Такарэуская, В.М. Радзькоу).

II. Стварыушы

каштоунейшыя

паклады, магутныя сшы

прыро-

ды старанна

прыкрыМ

й

час ад ча-

ix ад чалавечага

вока. Мора, якое

су урывалася

на Беларусь,

зацягвала

пласты

coлi пяскамi,

глтай,

грозным!

i непадатнымг

плывунами

А саму

паверхню

зацерушыла

ралгся да запаветнай

кладоут прыроды,

узнялг на паверхню

дзгвос-

неурадлгвым!

пяскам!

i суглтками

Чалавек,

аднак,

аказауся дужэй-

о

шым за

магутную

стыхт...

СталънъШикалонкг

турбабурау

даб-

чай дзейнасщ,

якой

характэрна

не тольк! функция паведамлення,

ныя ружаватыя

узоры яе запасау

(М. Паслядов1ч).

и

Тамм чынам, навуковы стыль адлюстроувае спецыфжу даслед-

пазнання

на навуковы, навукова-вучэбны, навукова-папулярны i шш.), а так-

але i функцыя

, таму у працэсе пабудовы маулення адбы-

ваецца дапрацоука i упарадкаванне самой думкг

Стылеутваральныя

п

i абгрунтаваць наступныя сказы.

I Словы "этнас" i "народ" не заусёды

з'яуляюцца...

2. Этнас - гэтаустойл1вая

сукупнасць

людзей, якая...

3. Да самых пашыраныхмоу

свету сёння адносяцца...

У

та устойл^вая сукупнасць людзей, якая сфарлнравалася пстарычна,

Н

валодае агульнай мовай, адрозшваецца уласным1 рысам1 культуры,

адметным1 асабл1васця.\п ncixiKi, усведамляе сваё адзшства.Т

Най-

больш тыповыя вщы этнасау - гэта племя, народнасць i нацыя.

У перакладзе з грэчаскай мовы этнас азначае "народ". Варта

мовай

зауважыць, што словы "этнас" i "народ" не заусёды выступаюць у

якасш абсалютных сшошмау. Зразумела, ёсць выпадю,Бкал1 адзш этнас

и

. Але кал\ мы прьшычна

утварае адзш народ, яю валодае адной

вам народ хаваюцца розныя этнасы. Гэта трэба ведаць для таго, каб не

о

зрабщь памылковы вывад, шт

на Зямл! столыа моу, колыа народау.

свет

Да самых пашыраных моу

ру сёння адносяцца: ютайская (1085 млн.

(95). На гэтых мовах гаворыць больш за 3,3 млрд чалавек з 5 млрд. жы-

хароу Зямл!. 3 пер;ш!чаныхимоу шэсць з'яуляюцца афгцыйньгм! i рабо-

чым1 мовам1 ААН: англшская, юпанская, руская, ютайская, француз-

ская, арабская (у

з

ш час i нямецкая) (А. Млхнев1ч).

апош

2. Перакладзще наступныя словы i спалучэнн1 слоу на бела-

п

рускую мову. Якую ролю яны выконваюць у сказах?

Такимеобразом, вообще, на мой взгляд, во-первых, например, как

известно, наконец, между тем, очевидно, бесспорно, разумеется,

возможно,Р

с точки зрения, может быть, несомненно, наоборот, с од-

i Haci..." (У. Караткев1ч).

II. Рэвалюцыя 1905 - 1907 гг. садзейшчала разв^ццюТнацыяналь-

На чале ycix гэтых працэсау выстугпла Беларуская сацыял1стычная

най свядомасц! беларускага народа, пауплывала на аргашзацыю ба-

рацьбы за нацыянальнае адраджэнне, на уздым Нвызваленчага руху.

й

и

грамада, якая у пачатку стагоддзя была адной з уплывовых партый

сацыял-дэмакратычнага юрунку. Грамадоуцы добра разумела, што

р

распрацаваць праграму руху, яго стратэг1ю i тактыку, вырашыць усе

праблемы, яюя стаялi перад нацыяналша-культурным

адраджэн-

нем, без нацыянальнага друку немагчыма. 3 1 верасня

1906 г. БСГ

дзяць, цяляты, ягняты, жарабяты. Ycix на руках Haci. Той узяуся па-

магчы. Клнуу цераз высою плот жарабя -

пабегла, цяля - таксама,

ягня - i яно пабегла. "Ну, кажа, давай

дзщя". Матка

абурылася:

пачала выдаваць штотыднёв1к "Наша доля", яю напаткау трапчны

лес. 3 шасщ нумароу "Нашайодол1" у свет выйшла чатыры, два

канфюкаваны, а сёмы зн1шчаныт

у наборы (B.C. Лук in).

Ш. - MipoH!

и

- Н у !

з

-

Дзе ты?

о

- Т у т !

п- А дзе ж човен?

-

Не ведаю.

е

Р

- Як жа так?

- Ды так. Паплыу.

-

Што ж гэта такое?

-

Прыгода.

(Я. Маур).

пы находилось место волкам и медведям. Иван Грозный, двигаясь

на Казань, кормил войско лосиным мясом...

Б

В Москве, в Дарвинском

музее, открыта выставка "Исчезающий

й

мир". На ней показана драматическая судьба некоторых животных,

исчезнувших на исторической памят человека и совсем недавно.

и

р

о

Среди них европейский тур, сумчатый волк, стеллерова корова, птица

т

дронт, странствующий голубь, бескрылая гагарка... Перечислить все

ворон, воробьев, таракановперспективвполне реальна (По В. Пескову).

невозможно. Причины исчезновения разные. Но во всех случаях так

з

или иначе вина ложится на человека. Несмотря на фантастические

возможности науки,

а остаться на Земле в обществе крыс,

о

п

8. Прачытайце урывак з артикула Я. Парнова, прысвечанага

е

мове навукова-папулярнай лггаратуры. Як вы ставщеся да выка-

...Наурад щ магчыма грунтоуна шфармаваць кожнага чалавека

аб дасягненнях навую.

Р

Кал1 папулярызатары навую спрабуюць гэта зрабщь, яны, з адна-

г о

вырашаюць высакародную задачу, хоць нейюм чынам

арматуры, як!я маналгена злучаны i працуюдь у канструкцьп як

У

адно цэлае. Сумесная работа бетону i арматуры запяспечваецца ix

трывалым счапленнем, амаль аднолькавым1

каэфщыентам1

намаганш, надае канструкцьп жорсткасць, ахоувае арматуру ад ка-

po3ii; арматура (падоужаныя стрыжш, папярочныя хамуты,Тмантаж-

Б

ная для каркасау) успрымае расцягвальныя намаганш. Жалезабетон

выкарыстоуваецца у жыллёвым i прамысловым будаушцтве,Н

моста-

й

будаванш, пдратэхшчным будаунщтве i шш. 3 яго робяць разнас-

и

тайныя жалезабетонныя вырабы i канструкцьп (БелЭн).

выраб

ы i канструкцьп

2. Жалезабетонныя

Жалезабетонныя вырабы i канструкцьп - элементы будынкау

i

тауляюцца з асобных

элементау, папярэдне зробленых на спецы-

збудаванняу,

вырабленыя

з жалезабетону. Бываюць:

маналтныя

зборныя элементы палионахманалпным бетонам, як! укладваецца на бу-

(фармуюцца

у апалубцы

оа месцы

будаунщтва), зборныя

(сас-

з

) i

зборна-маналтныя

(спалучаюць

яльных заводах i

даушчай

пляцоуцы)

; звычайныя

( ix разнавщнасць -

армацэмента-

выя канструкцьп) i папярэдне напружаныя

канструкцьп; са

сталь-

е

арматурой

i дысперснаармлраваныя

(з

ной, шклапластыкавай

Р

Ф^брабетону);пвгбраушчыльненыя,

цэнтрыфугаваныя,

прасаваныя,

вакуумаваныя,

атрыманыя

камбтаванымг

способам! i шш.

пасмы i канаты з яго; для-влектра1залюючых, караз1йнаустойл1вых i

Б

imn. канструкцый спецыяльнага прызначэння - шклапластыкавую

й

и

арматуру (стрыжш са шкляных штак, аб'яднаных пал1мерным1 кам-

паз1цыям1) (БелЭн).

р

3. Жалезабетонныя работы

и

Жалезабетонныя работыо- комплекс работ па узвядзенш збуда-

з

тманалкнага жалезабетону. Уключаюць апа-

ванняу i канструкцый

лубачныя, арматурныя i бетонныя работы. Выконваюцца у пасля-

устаноук

доунасщ: выраб i мантаж арматурных каркасау, сетак i асобных

п

а апалубкг, прыгатаванне, транспартаванне, ук-

стрыжняу;

е

дзяляюць на асабл1ва цяжга (больш за 2500), цяжю (ад 1800 да 2500),

Т

л ё г ш (ад 500 да 1800), асабл1ва легм (менш за 500). Па прызначэнш

адрозшваюць бетоны канструкцыйныя, канструкцыйна-цешшзаляУ

-

Н

цыйныя, цеплагзаляцыйныя i спецыяльныя (гарачаустошпвыя,

Б

-

юслотатрывалыя, дарожныя i да т.п.). Асноуная уласщвасць бетону

Бетоны 1дуць на бетонныя вырабы i канструкцьп, жалезабетонныя

вырабы i канструкцьп, збудаванш.

й

прыгатавання лёгкага аглапарытабетону (гарачаустошнвы), аглапа-

р

матэрыял),

рытасiл iкатабетону (канструкцыйны i цешшзаляцыйны

зноса

пал1мерцэментнага бетону (мае павьппануюи

дэфармавальнасць, зно-

саустойл1васць, устойл1вы да Х1м1чна агрэауных

асяроддзяу),

пашмсрбетонау (каразшна-,

- i марозаустойгпвы),

буйнапоры-

и

стага (цешшзаляцыйны i фшьтравальны матэрыял), цэнтрыфугава-

з

нага бетону (щзе на вырабттанкасценных трубау, калон, паляу i

iHui.) i яч'мстага бетону (мае шзкую вшьгацепаглынальнасць,

не

о

патрабуе парагзаляцыйнага слоя) (БелЭн).

п

Бетонны

5. Бетонныя вырабы i канструкцьп

Р

я вырабы i канструкцьп -

будаушчыя

вырабы

i

масхуных збудаванняу

(плацш, падпорных

сцен, маставых апор).

я збудаванняу, дзе

неабходна прымаць

намаганш расцягвання,