КАЗАХСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІ К.И.Сэтбаев атындағы Казак рт¹™¹^ техникальщ университеті

Т.К. Басенов атындағы сәулет және кздэылыс институты «Тіршілік Kayinciздiri және коршаган ортаны коргау» кафедрасы

дипломдык; жобаның «Кауіпсіздк жэне еңбек коргау» бөлімін орындауға барлык; мамандык студенттеріне арналған

ӘДІСТЕМЕЛІК Н¥СК^У

Алматы 2012

1

Е^¥РАСТЫРУШЫЛАР: Ь^асенов ЬуМ., проф., т.ғ.д., ТЬужКДК кафедрасының меңгерушісі, Бектурганова Г.С., доцент, т.ғ.к., Ь^алдыбаева С.Т., аға окытушы., Ph.D д-р/

Әдістемелік нускаулар университеттің барльщ мамандьщ студенттеріне дипломдьщ жобаның «Ь^аушаздк және еңбек коргау» бөлімін орындауға көмек беруге арналған.

Эдютемелш нускаулар «Білім туралы» заңына сәйкес бакалаврларды дайындауда білім беру үрдісінің соңғы кезеңінде оку үрдісін табысты аяктау максатында дайындалған.

Аталған эдютемелш нускаулар: соңғы кәсіби жумыста ¥Й^ымД^астыР^ылатьш өндірістік к;ау1пс1зд1кт1ц негізгі ережелерінен, ТЖ кезшдеп к;ау1пс1зд1к және коршаган ортаны коргаудыц, жобаланатын технологияльщ жабдьщтарга к,ойылатын к;ау1пс1зд1к талаптарынан, еңбекті ¥Й^ымД^астыРУ және өртке кдрсы к;ау1пс1зд1ктен, сонымен катар соңғы кәсіби жумыста өндірістік кдушаздш бойынша материалдарды рәміздеу ретінен тирады. Аталған бөлімде жумыс аткаруга кджетп кейб1р аньщтама материалдар келтірілген.

Әдістемелік нускаулардыц соңында колданылган әдебиеттер тізімі және Кр колданыста жүрген нормативтік кужаттары келтірілген.

Рецензенттер: техн.ғылымд.докт., проф. Долгов П.В.

Университеттің мамандьщ бойынша Оку бағдарламасына сәйкес басылып шығады.

О Е;.И. Сәтбаев атындағы ЦазУТУ, 2012

2

2

Мазм¥ны

	Kipicne	4
1.	Соңғы кәсіби жумыста уйымдастырылатын өндірісті кдушаздштщнепзп ере желер1	5
2.	Дипломдьщ жобаның «Ь^аушаздш жэне еңбек к,оргау» бөлімінусынылатын мазмуны	7
2.1	Кәсіпорын алаңын жоспарлау және жайластыру, санитарлы к,органысаймагы	7
2.2	Технологияльщ курылгыларды кдушаз пайдалану жәнеорналастыру	9
2.3	Көтеру-келштш курылгылар	9
2.4	Электркауіпсіздігі	9
2.5	ысыммен жумыс аткаратын кондыргылардыц кдушаздЫ	10
2.6	Шу жэне д1р1лмен куресу ic-шаралары	10
2.7	Ауаның шаңдылығы және газдылығымен күресу іс-шаралары	12
2.8	Табиғи және техногенді сипаттағы ТЖ кезінде нысандарды коргаубойынша ic-шаралар	13
2.9	ТЖ зардаптарын жою	14
2.10	Ж^мыс орындарында микроклиматтың нормативті көрсеткіштерінкамтамасыз ету	15
2.11	Ж^мыс орындарыныц атесстациясы	17
2.12	Техникальщ регламент талаптарын ецпзу	17
2.13	Нормативт1 жарьщтандыруды кдмтамасыз ету	18
2.14	врт-жарылыс K;ayinci3fliri	18
2.15	Жобаланатын нысанның коршаган ортаға кері әсері мәселелері	20
	К;олданылганэдебиеттертйм1	23
	Крсымша 1	24
	Ь^осымша 2	25
	КрсымшаЗ	27

3

3

КІРІСПЕ

Көбіне кәсіпорындарда орын алатын жазатайым жағдайлар жобалау кезінде ережелер мен нормалардан ауытку, сәйкес техникальщ регламент талаптарын бузу себептеріне байланысты болады, сәйкесінше ол кдушаздш шарттарыньщ бузылуына әкеліп соғады.

Жобалау кезінде жіберілген жеке кдтелштер мен кемшіліктер жазатайым жағдайлардың, техногенді апаттардың, өрттер мен кэсштш наукдстанудыц жанама, тіпті тікелей себебі де болуы мүмкін. Бул себептердің барльщ уйымдастырушыльщ және техникальщ куралдармен алдын-алу олардың пайда болуының мүмкіндігін айтарльщтай төмендетеді және өндірісті кдушаздЫн кдмтамасыз ететш ещцрю басшылары мен мамандардың ең маңызды мшдеттершщ 6ipi болып саналады.

Соңғы кәсіби жумыста орындалатын к;ау1пс1зд1к бойынша техникальщ және уйымдастырушыльщ іс-шаралар оса салада колданылып жүрген техникальщ регламенттерге, кдушспздш бойынша міндетті нормалар мен жетекшілік ережелеріне сәйкес болуы кажет.

Жобалау кезінде, әсіресе жаңа технологияльщ үрдістері көзделген нысандарды жобалау кезінде (оған коса колданыстагы нормалар мен ережелерді дамыту), жаңа корганыс куралдары мен кдушаздш бойынша белгілі әдістерді жаңа шарттарда пайдалануды негіздеу және езшдш уйымдастыру мәселелері аса маңызды.

Соңғы кәсіби жумысты орындау кезінде кдушаздш техникасы, өндірістік санитария, өртке кдрсы техника және ТЖ кезіндегі корганыс бойынша туындайтын сурактар ауыртпалылығы және мазмуны бойынша әртүрлі болуы мүмкін. Демек, аталған сурактар бойынша кдбылданатын шешімдер карастылып отырған кәсіпорынның немесе өндіріс цехының технологияльщ үрдісімен тығыз байланысын айк;ын көрсетуі шарт.

Жоба такырыбына байланысты к;ау1пс1зд1к талаптары мен шарттарын уйымдастыру және жанжакты мукият бағалау, кейбір мәселелер бойынша ерекше негізделген шешімдер, сәйкесінше жумыстыц кундылыгын арттыра түседі, бітіруші студенттің университет кдбыргасында алған теорияльщ білімі мен тәжірибелік икемін көрсетеді.

Өндірістік кдушаздш талаптары камтылмаган, тольщ ашылып кдрастырылмаган немесе технологияльщ үрдіспен байланыстырылмаған соңғы кәсіби жумыс тольщканды және коргауга жіберілген жумыс деп таныла алмайды.

¥сынылып отырған әдістемелік нускаулар университеттің барльщ мамандьщ студенттеріне дипломдьщ жобаны орындауда көмек беруге арналған.

Дипломдьщ жобалау жумысыныц тиімді әрі жүйелі түрде орындалуы үшін шығарушы кафедра ТЬ^жКОК^ кафедрасымен соңғы курс студенттерінің такырыптары мен ғылыми кеңесшілерін бекіткен сәтінен бастап тығыз байланыста жумыс аткдрулары кажет.

4

4

1 соңғы кәсіби ж¥мыста ¥иымдастырылатын өндірістік е;аушсвд1Ктщ негвп ережелеи

¥йымдастырылатын және жоспарланатын кдушаздш ic-шараларыньщ мазмулы мен сипаты соңғы кәсіби жумыскд (СКЖ) берілетін тапсырма такырыбына байланысты болады.

Осылайша өндірістерді жобалау кезінде аймак; территориясы мен бас жоспарға, ғимарат курылысы мен курылыс элементтеріне, цехтарды жобалауға, ещцрютш урдютерд1 орналастыру, келш агындарын уйымдастыру, өртке кдрсы су ку-быры жүйесі мен оның куатына, территорияның көркейтілуіне, турмыстьщ үймереттерге және т.б. кдтысты техника кдушаздЫ мен өрттің алдын-алу шаралары едәуір мацыздыльщкд ие болады. Бу_л мэселелердщ эркдйсысы еңбек коргау бойынша СКЖ-та жеке такырып бола алады.

Цехтарды жобалау кезінде кдушаздш шарттарын ещцрютщ технологияльщ үрдісінің сиапты мен ерекшеліктеріне сәйкес (шикізатты, жартылай фабрикаттарды, дайын өнімді, өндірістік калдьщтарды сак;тау мен тасымалдауды коса алып), жабдьщтардьщ жинакталуына, жу_мыс орнының ¥Й^ымД^астыР^ылУ^ьша₅ эвакуациалау жолдарының, турмыстьщ ғимараттардың орналасуына байланысты карастырган жөн.

Ь^андай да бір технологияльщ үрді^стің сулбасын ¥^иымД^астыР^а отырып, механикальщ, химияльщ, электрлік және баска да жаракдт түрлері мен кәсіптік зияндыльщ түрлерін, оның ішінде пайдалану кезіндегі апаттык, шарттар мен коршаган ортаға кері эсерлерш коса алып зерттеу аса маңызды. Зерттеу нәтижелеріне сүйене отырып негізделген корганыс шараларын у_йымдастыру кджет.

Ь^олданыстагы өндіріс орынын немесе цехты кайта куру максатын колга алған тапсырмаларды орындауда, ең басты енбекп коргау тургысынан накты шарттардың дәл және тольщ сипаттамасын берген жөн секшд1 Бу_л жағдайда СКЖ алдында болған өндірістік тәжірибе барысында жүргізген өзіндік бакылау мен статистикальщ мәліметтер бойынша кәсіби наукастану мен жаракдттану анализін беру усынылады. Жүргізілетін зерттеуден жаракаттану себептерінің сипатын аньщтауга болады және корытынды у_сыныс ретінде олардың салдарын жою бойынша курастырмалы-техникальщ, сондай-ак; уйымдастырушыльщ сипаттағы іс-шаралар усынуга болады.

Ь^У-растырушыльщ сипаттағы тапсырмаларды орындауда (машина, аппарат, кондыргыны жобалауда) пайдалану шарттарына сәйкес к;ажетт1 к;ау1пс1зд1к куралдарыньщ курастырушыльщ усыныстарын ескеру кажет (коршаулар, кдушаздштщ блокталуы, герметикалыльщ, ескертуші дабыл және т.б.).

Егер соңғы кәсіптік тапсырманың такырыбы зерттеушілік (эксперименталдьщ) жу_мыс болса, онда максаттьщ бағыт пен зерттеу әдістері, орындау техникасы, зерттеу аппаратурасы мен куралдар оны жүргізудің кдушаздЫн камтамасыз ететіндей тургыдан карастырылуы кджет. Бітіруші түлекпен усынылатын корытындылар мен ухыныстар еңбек шарттарының K;ayinci3fliriH кдмтамасыз ету максатына негізделеді.

Демек жоба такырыбына карамастан жоба мәтіні мен сызбаларында Kayinci3 және салауатты еңбек шарттарын уйымдастыруга бағытталған келесі сурактарга көңіл аудару кажет:

машиналар, аппараттар және жабдьщтарды пайдалану кезінде ауыр, KayinTi, еңбек сыйымды және монотонды жумыстар мен операциялардың механизациясының міндеттілігі;

механикальщ, термияльщ және электрлік кдуштшкп ескере отырып, жабдьщтардьщ KayinTi элементтерінің блоктауыштарының және курастырымдьщ коршауларыныц бар болуы;

бак;ылаушы-елшеуш1, реттеуші, сактандырушы және дабыл беруші автоматтар мен куралдардыц орналасуы және курылысы, жу_мыс аткдру тиімділігі;

жоғары кау1пт1л1кт1 үрдістер үшін арнайы кау1пс1зд1к талаптары (кысыммен жу_мыс істейтін аппараттар, көтергіштер, жоғары электр кдуштшп жэне т.б.);

колайлы метеорологияльщ орта мен колайлы жу_мыс орынын уйымдастыру

5

5

(желдету, жылыту, жарьщтандыру, өтпелдердің, кондыргылардьщ орналасуы; техникальщ эстетика элементтері);

Өртке кдрсы іс-шаралар у_йымдастыруда өрттердің пайда болуының алдын-алу шаралары тек хальщ шаруашылығының материалдьщ кундыльщтарын ғана емес, сонымен катар адамдардың каушаздЫн камтамасыз ететшш жэне олардың денсаулығы мен өмірін де сактайтынын есте сактау кджет.

Өрттер көбінесе жазатайым жағдайлармен коса жүретіндіктен, ал кейде жазатайым жағдайларға әкеліп соғатын себептер жанудың өршуін дамытатындьщтан, СКЖ орындау барысында кдушаздш техникасы мен өрттің алдын-алу шараларын бірге коса алып карастырган жөн.

«TbQ»cKOby>> кафедрасының кеңесшілері мен шығарушы кафедралар жетекшілерін келісімімен дипломдьщ жобада келесі су_рактар камтылуы мүмкін:

1. Кәсіпорын алаңын жоспарлау және жаксарту, санитарлы корганыс аймағы

2. Технологияльщ курылгыларды K;ayinci3 пайдалану және орналастыру

3. Көтеру-көлікті курылгылар

4. Электр K;ayinci3fliri

5. Ь^ысыммен жумыс аткаратын кондыргылардьщ K;ayinci3fliri

6. Шу және дірілмен күресу іс-шаралары

7. Ауаның шаңдылығы және газдылығымен күресу іс-шаралары

8. Табиғи және техногенді сипаттағы ТЖ кезінде нысандарды коргау бойынша іс-шаралар

9. Жумыс орындарында микроклиматтың нормативті керсетюштерш камтамасызету

10. Жумыс орындарының аттестациясы

11. Техникальщ регламент талаптарын еңгізу және оларды сактау мониторингі

12. Нормативті жарыктандыруды камтамасыз ету

13. Өрт-жарылыс кдушаздЫ

14. Жобаланатын нысанның коршаган ортаға кері әсері мәселелері

Аталған сурактар дипломдьщ жобаның сәйкес бөлімінде кдмтылуы мүмкін және жеке бөлім ретінде бөліп карастыруды кажет етпейді. Мысалы, белгілі бір технологияльщ үрдісті ¥^ИЬ1МД^астыРУ кезінде, оның K;ayinci3fliri жайлы мәселелер жеке параграфкд шығарылып немесе мәнмәтіні ретінде сол бөлімнің өзінде кдрастырылуы мүмкін.

Одан баска студент дипломдьщ жоба кеңесшісі мен жетекшісінің кеңесімен жоғарыда аталып кеткен сурактарды камтымай-ак көлемі 5 тен кем емес өндірістік Кау1пс1зд1к бойынша кажетт1 инженерлік есептеу жумыстарын орындауына да болады, сәйкесінше олар дипломдьщ жобаның жеке бөлімі ретінде рәмізделуі кажет.

Аталған сурактарга катысты колданылган әдебиеттер тізімі, нормативтік кужаттар тізімі және техникальщ регламенттер әдістемелік нускаулардьщ соңында келтірілген.

Еңбекті коргау, төтенше жағдайлар кезшдеп корганыс және коршаган ортаны коргау бойынша инженерлік есептеу жумыстарын орындауға кажетт1 материалдар ТЬ^жКоЬ^ кафедрасында электронды нускауда беріледі.

Бөлімді дер кезінде және сапалы түрде орындауы үшін студент дипломдьщ жоба жетекшісінен тапсырма алған соң кеңесшіге келуге міндетті.

Тапсырманы орындау барысында нормативтік ережелерді және т.б. ресми кужаттарды көшіріп алумен шектеліп кою руксат етілмейді. Өндірістік кау1пс1зд1к, ТЖ кезіндегі каушаздш жэне еңбек пен коршаган ортаны коргау мэселелерш камтитын сурактардьщ косынды есебі 8-10 бетті к¥Р^аУ^ы кажет.

Орындалған жумыстьщ мазмуны мен сапасы студенттің өзіндік тәжірибелік кызметке дайындығын, алынған теорияльщ білімі және тәжірибелік икемі мен ептілігін шыгармашыльщ түрде пайдалану кабшетш керсету1 кажет.

Тапсырманы орындау барысында студент диплом алдындағы тәжірибеден жинаған материалдарын зерттеп, кажетп есептеу жумыстарын жүргізеді және каушаз, салауатты

6

6

еңбек шарттарын, ТЖ кезінде нысандардың турактылыгын, жобаланатын нысанның коршаган ортаға кері эсершщ темендеуш кдмтамасыз ететш ic-шаралар уйымдастырады.

2 дипломдьщ жобаныҢ «каушсвдш жэне еҢбек коргау»