Сацыяльна-эканамічнае развіццё Беларусі
ў16- п.п.17 ст.
1.Станаўленне фальварка-паншчыннай сістэмы;
2.Этапы юрыдычнага афармлення прыгоннага права;
3.Развіццё гарадоў, рамяства, гандлю.
Фальварак-феадальны маёнтак
прадукцыя якога (тавар) накіроўвалася на продаж.
Прычына узнікнення: попыт на сельгас прадукцыю на еўрапейскіх рынках. На захадзе ўрбанізацыя, войны,каланізацыя Амерыкі таму яны могуць плаціць за харчаванне па спекулятыўных коштах.
У 1609 г. феадалы РП перасталі плаціць дзяржаве мыта і падаткі са сваіх тавараў. Феадалы сталі галоўнымі капіталістамі ВКЛ.
Шляхта імкнулася забяспечыць свае землі бясплатнымі працоўнымі рукамі, каб больш прадаваць у Еўропу.
Эвалюцыя форм феадальнай эксплуатацыі
9 – 11 стст. – ДАНІНА
12 – 14 стст. – ПРАДУКТОВЫ АБРОК
15 – перш. палова 16 ст. – ГРАШОВЫ АБРОК (чынш)
з другой паловы 16 ст.– ПАНШЧЫНА
Да 1557 г. раскладаліся на абшчыну
затым, на зах. Беларусі па дварах.
СЯЛЯНЕ вольныя-”пахожыя”, слугі (бортнікі, кавалі, баяры, казакі) і прыгонныя:
ЦЯГЛЫЯ |
АСАДНЫЯ |
асноўная феадальная |
асноўная феадальная |
павіннасць |
павіннасць |
Паншчына |
ЧЫНШ |
2 дні у тыдзень |
ад 66 да 106 грошаў у |
з валокі |
год |
Этапы юрыдычнага афармлення
прыгоннага права:
1447 г. Прывілей Казіміра Ягелончыка - (не прымаць сялян – ўцекачоў і не пераманьваць да сябе ні князь ні паны);
1468 г. Судзебнік Казіміра Ягелончыка- (пан судзіць селяніна, а не князь);
1529 г. 1 Статут ВКЛ –уся зямля ВКЛ - уласнасць феадалаў;
1557 г. Аграрная рэформа Жыгімонта ІІ Аўгуста (”Устава на валокі”); падзел зямлі на стандартныя кавалкі (валока -21.3 га.) і па якасці (4 катэгорыі) – згодна якімі розняцца віды (чынш, паншчына) і памеры павіннасці. Падзел сялян па павіннасцях замацаваны дакументальна.
1566 г. 2 Статут ВКЛ-10год пошуку, страта пахожасці сынамі аселага селяніна;
1588 г. 3 Статут ВКЛ. 20 год пошуку , ліквідацыя пахожасці. Няма вольных. Прыгон аформлены.
