2.4. Агратэхнiка вырошчвання пасадачнага матэрыялу.

Вырошчванне стандартнага пасадачнага матэрыялу магчыма толькi пры стварэннi аптымальных умоў для росту раслiн. Гэта дасягаецца выкарыстаннем у лясных гадавальнiках комплексу агратэхнiчных мерапрыемстваў: ужываннем розных прыёмаў апрацоўкi глебы, севазваротамi, унясеннем угнаенняў, своечасовымi доглядамi i мерамi барацьбы з пустазеллем, хваробамi i шкоднiкамi.

Апрацоўка глебы. У вынiку апрацоўкi павiнна стварацца або падтрымлiвацца мелкакамкаватая структура глебы, якая характарызуецца лепшымi фiзiчнымi ўласцiвасцямi i ўмовамi мiнеральнага харчавання. Акрамя таго, апрацоўка глебы садзейнiчае хуткаму раскладу арганiчнай масы, знiшчэнню пустазелля, шкодных насякомых i хвароб.

Пры асваеннi прынятага севазвароту асноўная апрацоўка глебы выконваецца па розных схемах: зяблевая, чорнага папару, ранняга папару, сiдэральнага i занятага папару. Таму студэнт дэталёва апiсвае i абгрунтоўвае прыёмы апрацоўкi глебы па выбранай сiстэме, указвае цягавыя машыны i глебаапрацоўчыя прылады i механiзмы, выкарыстоўваемыя пры гэтым.

Севазвароты. Севазвароты з’яўляюцца асновай высокай агратэхнiкi вырошчвання пасадачнага матэрыялу. Севазвароты спрыяюць павышэнню прыроднай урадлiвасцi глебы шляхам аднаўлення яго структурнага стану, паляпшэння фiзiка-хiмiчных уласцiвасцей i накаплення вiльгацi, а таксама барацьбы з пустазеллем, хваробамi i шкоднiкамi.

Севазварот - гэта навукова абгрунтаванае чаргаванне культур i папару ў часе i на тэрыторыi або толькi ў часе.

Ратацыя севазвароту - гэта перыяд часу, за якi культуры i папары праходзяць праз кожнае поле ў паслядоўнасцi, прадугледжанай схемай севазвароту.

Такiм чынам, севазварот прадугледжвае раздзяленне плошчы пасяўнога i школьнага аддзяленняў на пэўную колькасць роўнавялiкiх палёў. У Беларусi на дзярнова-падзолiстых супясчаных i суглiнiстых глебах найбольш эфектыўным з’яўляецца выкарыстанне севазваротаў з аднагадовым утрыманнем глебы ў сiдэральным папару i ў раннiм чыстым папару. Чысты папар выкарыстоўваецца пры забруджанасцi поля пустазеллем, асаблiва злакавымi травамi.

Студэнт праектуе севазвароты для ўсiх секцый i школ гадавальнiка. Неабходна скласцi поўныя ратацыйныя таблiцы нармальных севазваротаў на год iх поўнага асвойвання, даць iх абгрунтаванне.

Ратацыйная таблiца - гэта план размяшчэння культур i папараў па палях i гадах на перыяд ратацыi севазвароту.

У буйных дрэвавых гадавальнiках звычайна выкарыстоўваюцца шматгадовыя севазвароты (3-6-польныя) - табл. 6.

Табл. 6. Ратацыйная таблiца нармальнага чатырохпольнага

севазвароту

Гады	Палі
1	2	3	4	5
2004	папар	аднагадовыя сеянцы СН1	двухгадовыя сеянцы СН2	трохгадовыя сеянцы СН3
2005	аднагадовыя сеянцы СН1	двухгадовыя сеянцы СН2	трохгадовыя сеянцы СН3	папар
1	2	3	4	5
2006	двухгадовыя сеянцы СН2	трохгадовыя сеянцы СН3	папар	аднагадовыя сеянцы СН1
2007	трохгадовыя сеянцы СН3	папар	аднагадовыя сеянцы СН1	двухгадовыя сеянцы СН2

Выкарыстанне ўгнаенняў. Для паскарэння росту i развiцця сеянцаў у гадавальнiках неабходна ўжываць угнаеннi. Унясенне ўгнаенняў папаўняе запасы элементаў харчавання, паляпшае структуру глебы i яе фiзiчныя ўласцiвасцi, павышае жыццядзейнасць глебавых мiкраарганiзмаў.

У лясных гадавальнiках рэкамендуецца ужываць арганiчныя, мiнеральныя, арганамiнеральныя, бактэрыальныя i зялёныя ўгнаеннi.

Нормы ўнясення мiнеральных угнаенняў вызначаюцца на падставе рэзультатаў аналiзаў глеб. Дозы азотных угнаенняў залежаць ад колькасцi гумусу ў глебе, а фосфарных i калiйных - ад забеспячэння глеб iх рухомымi формамi.

Студэнт на падставе атрыманага задання ўсталёўвае групу забеспячэння глеб гадавальнiка элементамi харчавання (дадат. 6) i вызначае дозы ўнясення мiнеральных угнаенняў (дадат. 7) па форме табл. 7.

Табл. 7. Дозы ўнясення мiнеральных угнаенняў

Парода	Група забеспячэння глеб			Дозы ўнясенняўгнаенняў, кг/га, д.р.
	гумус	Р2О5	К2О	N	Р2О5	К2О

Для вызначэння норм унясення мiнеральных угнаенняў неабходна зыходзiць з дозы ўнясеня па дзеючаму рэчыву на 1 га (дадат.7 ) і працэнту дзеючага рэчыва, змешчанага ў туку (дадат. 8) Колькасць угнаенняў разлiчваюць па формуле:

,

дзе Н- неабходная доза ўнясення прамысловых угнаенняў, кг/га; Д - доза ўнясення дзеючага рэчыва ўгнаення, кг/га; П – утрыманне ў угнаенні дзеючага рэчыва, %.

Арганiчныя ўгнаеннi ў якасцi добра раскладзеных кампостаў уносяць у папаравыя палi. Iх дозы вызначаюцца забеспячэннем глеб гумусам i якасцю кампоста (дадат. 9).

Унясенне арганiчных угнаенняў з’яўляецца абавязковым, бо пры выкапцы пасадачнага матэрыялу глебы ў значнай ступенi абядняюцца ў вынiку вынасу найбольш урадлiвай гумусiраванай часткi. Аднаўленне гумусу з унясеннем мiнеральных угнаенняў не адбываецца.

Студэнт праводзiць разлiк неабходнай колькасцi ўгнаенняў па форме табл. 8.

Табл. 8. Разлiк неабходнай колькасцi ўгнаенняў

Паро-да	Плошча,га	Ужываемыя ўгнаеннi	Утрыманне д. р., %	Доза ўнясення па д. р., кг/га	Неабходная колькасць угнаенняў, кг
					на 1 га	на ўчастак

Барацьба з пустазеллем. Барацьба з пустазеллем з’яўляецца неабходнай часткай агратэхнiчных мерапрыемстваў пры вырошчваннi высакаякаснага пасадачнага матэрыялу. Яна павiнна быць прадугледжана ў праекце як механiчнымi спосабамi (культывацыя, праполка), так i хiмiчнымi сродкамi – гербiцыдамi.

Выкарыстанне гербiцыдаў знiжае працоўныя страты па дагляду за пасевамi i пасадкамi вырошчваемых парод. Пры ўжываннi хiмiчных сродкаў барацьбы з пустазеллем трэба прытрымлiвацца правiла, што многагадовае пустазелле знiшчаецца ў папаравых палях, а ў палях, занятых сеянцамi i саджанцамi, барацьба вядзецца пераважна з насенным пакаленнем пустазелля.

Студэнту патрэбна распрацаваць сiстэму хiмiчных мер барацьбы з пустазеллем для ўсiх вытворчых аддзяленняўi секцый, запраектаваць вiд гербiцыду, яго дазiроўку, тэрмiн апрацоўкi, выкарыстоўваючы дадат. 10. Разлiкi праводзяць па форме табл. 9.

Табл. 9. Разлiк неабходнай колькасцi гербiцыдаў

Апрацоўваемы аб’ект

Плошча, га

Назва гербiцыда

Норма расхода, л., кг/га

Неабходная колькасць гербiцыду на ўчастак, кг

Барацьба са шкоднiкамi i хваробамi. Абавязковай умовай вырошчвання стандартнага пасадачнага матэрыялу з’яўляецца ахова яго ад шкоднiкаў i хвароб. Для прафiлактыкi i актыўнай барацьбы з iмi ўжываюць лесагаспадарчыя, механiчныя, бiялагiчныя i хiмiчныя метады, найлепшы эфект ад якiх дасягаецца пры комплексным iх выкарыстаннi.

Вядучым сярод актыўных сродкаў аховы раслiн з’яўляецца хiмiчны метад, якi прадугледжвае выкарыстанне для барацьбы з хваробамi рознага роду фунгiцыдаў. Фунгiцыды i спосаб iх ужывання для папярэджання i лiквiдацыi найбольш небяспечных захворванняў сеянцаў у гадавальнiках прыведзены ў дадат. 11.

Трэба коратка апiсаць асноўныя метады барацьбы са шкоднiкамi i хваробамi ў лясных гадавальнiках. Студэнт праектуе мерапрыемствы па папярэджанню i лiквiдацыi найбольш небяспечных хвароб сеянцаў па форме табл. 10.

Табл. 10. Мерапрыемствы па барацьбе з небяспечнымi хваробамi сеянцаўу гадавальнiку

Парода	Пло-шча, га	Хваро-ба	Вiд мерапры-емстваў	Назва прэпарата, канцэнтрацыя рабочага раствора, %	Неабходна препарата, кг		Спосаб i тэрмiн ап- рацоўкi
					на 1 га	на ўчастак

Палiў. Палiў як агратэхнiчны прыём вырошчвання пасадачнага матэрыялу прадугледжваецца ў секцыях аднагадовых і двухгадовых сеянцаў. Саджанцы ў гадавальнiках лясной зоны палiваюцца рэдка. У гадавальнiках па меры неабходнасцi праводзяць палівы на працягу ўсяго вегетацыйнага перыяду: пасля пасеву, пасля з’яўлення масавых усходаў і ў пярыяды ўкаранення і фарміравання сеянцаў. Да з'яўлення масавых усходаў глыбіня прамочвання глебы пры паліве павінна быць не меней 10 см.,а пры наступных палівах – не меней 20 см.

Неабходна ўстанавiць колькасць палiваў для кожнай вырошчваемай пароды, палiўныя нормы i разлiчыць арасiцельную норму.

Колькасць палiваў i iх вiды залежаць ад патрабавальнасцi ўсходаў i сеянцаў дадзенай пароды да вiльготнасцi глебы i ад асаблiвасцей клiматычных умоў размяшчэння гадавальнiка. Палiўныя нормы ў асноўным залежаць ад вiльготнасцi i механiчнага складу глебы, а таксама ад фiзiялагiчнай фазы развiццця сеянцаў.

Пры разлiках норм палiва выкарыстоўваецца формула Е.В.Кручкова:

M=100HA(R-r),

дзе Н – глыбiня прамочвання глебы, м; А - шчыльнасць глебы, т/м³; R - палявая вiльгацеёмістасць глебы,%; r - зыходная вiльготнасць глебы да палiва, %.

Колькасць палiваў, iх размеркаванне па вiдах, а таксама палiўныя нормы для вырошчвання парод прыведзены ў дадат. 12, 13. На падставе гэтых даных неабходна разлiчыць арасiцельныя нормы i фактычны расход вады для палiва ўчастка, занятага сеянцамi кожнай пароды (табл. 11).

Табл. 11. Разлiк арасiцельных норм i фактычнага

расходу вады для палiва

Па- ро- да	Пло-шча, га	Глыбiня прамочвання глебы, см						Арасiце-льная норма, м3/га	Расход вады на ўчастак, м3
		10	20	10	20	10	20
		Колькасць палiваў		Палiўная норма, м3/га		Неабходна вады, м3/га