Safiullina_Tatarsky_na_kazhdy_den

8.— Мин əнине бик сагындым.

—Мин дə сагындым. Бəйрəмгə кадəр ничек тҮзəргə инде? Бəйрəмгə кайтыр идек...

9.— Кичə урамда бер кыз бала белəн очраштык. Аның курчагы (кукла) югалган. Ул елый, елый...

—Син аңа нəрсə дидең?

—Мин аны юаттым. Синең курчагың сиңа кайтыр, ди-

дем.

10.— Эшең беттеме, əни? Базарга барабызмы?

—Хəзер бетə эшем. Менə савыт-сабаны юып бетерəм дə барырбыз.

—əни, Үзем юып бетерəм, яме!

—Ярый.

11.— Камил, кайда очрашабыз?

—Парк янында очрашыйк.

—Юк, анда кеше кҮп. Танышлар кҮп. əйдə, университет янында очрашабыз.

—Ярар. КӨтəм. Озак торма. Сəгать 6 да мин шунда

булам.

12.— Егетлəр, мин Өйлəнəм!

—Ничек, кызны сайладыңмы инде?

—Сайладым инде кҮптəн. Иң акыллы, иң матур, иң эшчəн, иң бай, иң уңган, иң гҮзəл кызны сайладым.

—Кем ул?

—Нурия.

—О-о-о! Нурия сиңа кияҮгə чыгамы?

—ə нигə чыкмас икəн?

—Аның егете бар бит...

13.— Камил, син берəр кызны Үптеңме?

—əйе, бер кӨнне бер кыз белəн очраштык. Ул бик матур, акыллы кыз. Без аның белəн 1 ел йӨрдек (дружили). Ул миңа рӨхсəт итте Үбəргə. Мин аны кочакладым Һəм битеннəн Үптем...

14.— əбиемне бик сагындым. Авылга кайтсам, кочаклап Үбəм мин аны!

—Минем əбием Үзе мине кочаклый, Үзе Үбə.

—Кызык!

15.— Кызлар, мин конкурста беренче урын алдым!

342

—СӨендеңме соң?

—Ни əйтергə дə белмим.

16.— Роза, иртəгə вокзалга сине озатырга киликме?

—Вакытыгыз булса килегез.

—Тагын кем килə сине озатырга?

—Рамил килəчəк.

—Шулаймыни? əллə без килмикме?

—Килегез, килегез. Без бик шатланып очрашырбыз.

17.— Бу китапны югалтырга ярамый.

—Ник?

—Ул бер генə китап. Аны Өйгə дə бирмилəр.

—Шулаймыни?!

Задание 4. Постарайтесь сами составить предложения с этими глаголами в различных формах, которые вам знакомы. Употребите их в микродиалогах.

آ татарском языке такوе много слоوных предлоوений различной структуры. Сейчас мы ознакомимся с т.н. аналитическими предлоوениями, в которых употребля‏тся подчинительные со‏зы (чөнки — потому что, əгəр — если, гəрчə

—хотя и т.д.), относительные слова от корня ّул — тот; такой (ّуа‍ — тому, ّуны — того, то, ّунда — там, у того, ّуа‍ карамастан

—несмотря на, ّул сəбəпле — по ‎той причине, ّул вакытта — в то время и т.д.) и интонаِии оوидания и пояснения.

اадание 5. Переведите предлоوения.

1.تем белə, ّул əйтə

2.تемне чакырам, ّул бара.

3.تемнəн сорыйм, ّул ‌авап бирə.

4.تемгə əйтəсез, ّулар килер.

5.تемдə яа‍ дəреслек бар, ّул китаптан укыгыз.

6.Бездə бер кыз ‎ّли, ّул кызны‍абыйсы — ôизик.

7.Бүген ягыр‍ , ّуа‍ карамастан без гөмбə ‌ыярга киттек.

8.Урамда 35 градус салкын, ّуа‍ күрə балалар мəктəпкə бармадылар.

9.ؤəрес бетəр, ّул вакытта без сине‍белəн сөйлəّербез.

10.Син ничек əйтəсе‍, мин ّулай ‎ّлəрмен.

11.Ул кая бара, син дə ّунда бар.

343

12.تызлар кайчан килсəлəр, ّунда син миа‍ ّалтырат (позвони).

13.ذенат кайда була, мин дə ّунда барам.

14.Син нəрсə яратса‍, мин дə ّуны яратам.

اадание 6. Подобные предлоوения употребите в диалоге.

На сегодня все!

Сау булыгыз! Уңышлар телим.

344

Урок сорок восьмой

(Кырык сигезенче дəрес)

Этот урок мы посвятим диалогам на темы: «Транспорт», «Почта, телефон, телеграф», «Отдых», «Печать», «Здоровье».

ТРАНСПОРТ

1.— Гафу итегез, 5-нче трамвай кайда туктый?

—Бакча янында.

2.— Гафу итегез, трамвай билеты ничə сум?

—2 сум.

3.— Гафу итегез, алдагы тукталышта тӨшəсезме?

—Нинди була?

—Ирек мəйданы.

—əйе, тӨшəбез.

4.— Гафу итегез, миңа берəр талон бирмəссезме?

—Рəхим итегез.

5.— Гафу итегез, 1 пачка талон ничə сум?

—20 сум.

6.— Гафу итегез, бу ничəнче автобус иде?

—Илле алтынчы.

—Ай, Өлгермəдек.

7.— Гафу итегез, автовокзалга ничек барырга?

—2-нче троллейбус белəн.

345

—ə ул кайда туктый?

—əбҖəлилов тукталышында.

—Озак барасымы?

—9-нчы тукталышта тӨшегез. Сул якта автовокзал

булыр.

—Рəхмəт Сезгə.

—Берни тҮгел.

ПОЧТА. ТЕЛЕФОН. ТЕЛЕГРАФ.

1.— Кичə миңа əнидəн хат килде.

—Нəрсə яза?

—Тизрəк кайт, ди. Урманда Җилəк кҮп, ди.

—Кайтасыңмы соң?

—Ике кӨннəн.

2.— Сезнең адресыгыз нинди?

—Казан, Тукай урамы, 14 йорт, 2-нче квартира.

3.— Сез хат ташучымы?

—əйе.

—Миңа бҮген хат юкмы?

—Юк шул.

4.— Гафу итегез, почта кайда микəн?

—Бер квартал барасы бар.

5.— Телеграмма бланклары бирегез əле.

—Мəгез (آозьмите).

—Рəхмəт.

6.— Сезгə телеграмма.

—Каян?

—МəскəҮдəн.

—Рəхмəт.

7.— Миңа 5 конверт бирегез əле.

—Мəгез. 10 сум бирегез.

—Рəхмəт.

8.— Миңа хат юкмы?

—Паспортыгызны бирегез.

—Мəгез.

—Хəзер карыйм. Бар. Хəтта ике.

—Рəхмəт Сезгə.

346

9.— Варшава белəн сӨйлəшергə заказ кабул итегез əле?

—Рəхим итегез.

ОТДЫХ (ЯЛ ИТҮ)

1.— Син ничек ял итəсең?

—Укыйм, кинога, театрга йӨрим.

—ə син?

—Мин урманга барырга, Җилəк, гӨмбə Җыярга яратам.

2.— Син музыка яратасыңмы?

—Яратам.

—Ниндине?

—Халык кӨйлəрен. ə син?

—ə мин заманча музыка яратам.

3.— Су коенырга барабызмы?

—Кая?

—Зəңгəр кҮлгə.

—Анда ничек барырга?

—Автобус белəн.

—Озакмы?

—Бер сəгать.

—Ой-ой, озак икəн. əллə Казансуга гына тӨшəбезме?

—Аның суы бик əйбəт тҮгел шул.

4.— Алсу, Сезне иртəгə театрга чакырам. Барасызмы?

—Бик рəхəтлəнеп. ə нəрсə карыйбыз?

—Аяз ГыйлəҖевнең «Өч аршын Җир» исемле спектак-

лен.

—Ярый. Кайда очрашабыз?

—Театр каршында, Җиде туларга унбиш минут кала.

—Ярый, мин килермен.

—Рəхмəт, мин сине кӨтəрмен.

5.— Син спорт белəн шӨгыльлəнəсеңме?

—əйе, мин теннис уйнарга яратам. ə син?

—Мин баскетбол уйныйм.

—Ярышларда катнашасыңмы?

—əйе, безнең команда шəҺəрдə беренче урында.

6.— Бу команданың тренеры кем микəн?

—Гайнуллин Рəхим Булатович.

347

—Ул спорт мастерымы?

—əйе.

7.— Гафу итегез, уен кайчан башланды?

—Ун минут элек.

—Кем Җиңə?

—əле беркем дə Җиңми.

8.— Татарларда нинди милли спорт тӨрлəре бар?

—Иң яхшысы — татарча кӨрəш.

—Тагын?

—Ат чабышлары.

—Тагын?

—Мин бик Үк белеп Җиткермим шул.

9.— Сездə сабантуй ничек була?

—Бик кызыклы була.

—СӨйлə əле.

—Берничə кӨн кала Өйдəн Өйгə йӨреп, яшь киленнəрдəн чиккəн сӨлгелəр, бҮлəклəр Җыеп йӨрилəр. Сабан туе су буендагы болында була. Анда башта балалар, аннан соң Үсмерлəр кӨрəшə. Соңыннан чират иң кӨчлелəргə Җитə. Сабантуйның иң кӨчле батырына я сарык, я келəм, я мотоцикл бирəлəр.

—Ат чабышлары буламы?

—Була. Бик кҮңелле була.

—Капчык белəн бҮрəнə Өстендə дə сугышалармы?

—əйе.

—Кашыкка йомырка утыртып та йӨгерəлəрме?

—əйе. Сездə дə шулаймыни?

—əйе. Бездə əле колгага (столб) да менəлəр.

—Бездə дə шулай. Колга башында я əтəч, я итеклəр, я башка бер əйбер була.

—Җырлыйлармы?

—Җырлыйлар да, биилəр дə, гармун да уйныйлар.

—Сабантуйга кунаклар кайтамы?

—Бик кҮп кайталар. Бик ерак Җирлəрдəн кайталар. Алар читтə тальян моңына, халык кӨйлəренə, авыл ашларына сусап (скучая) яшилəр дə, кҮңеллəренə рухи лəззəт алып китəлəр.

—Синең Казан сабантуйларында булганың бармы?

—Бар. Лəкин авылныкы кҮбрəк ошый миңа.

348

— Миңа да.

ПЕЧАТЬ (МАТБУГАТ)

1.— Миңа «Салават кҮпере» журналы кирəк иде.

—Бездə бетте шул. Икенче киоскыдан сорап карагыз.

—Рəхмəт.

2.— Син нинди газеталарга язылдың?

—«Ватаным Татарстан», «Татарстан яшьлəре», «Вечерняя Казань».

—Журналлар аласыңмы?

—əйе. Безгə «Казан утлары», «СӨембикə», «Идел» журналлары килə.

3.— Син кичəге «Ватаным Татарстан» гəзитен укыдыңмы?

—Юк əле. Нəрсə бар?

—Президентның бер бик кызыклы мəкалəсе басылган.

—Укырмын. əйтҮеңə рəхмəт.

4.— Татар теленең ҮзӨйрəткечен кайда саталар микəн?

—Бауман урамындагы китап кибетендə.

—Син алдыңмы?

—Алдым.

5.— Син кайсы шагыйрьлəрнең иҖатын яратасың?

—Миңа Габдулла Тукай, Сəгыйть Рəмиев, Дəрдемəнд, Һади Такташ, Муса Җəлил, Хəсəн Туфан, Сибгат Хəким шигырьлəре ошый.

—ə сиңа?

—Мин яшьрəк шагыйрьлəрне яратам.

—Кемнəрне?

—Р.Фəйзуллинны, Х.əюповны, Рəшит əхмəтҖановны, ЗӨлфəтне, М.ə»лəмовны.

—Синдə аларның китаплары бармы?

—Бар.

—Миңа да биреп торырсың əле.

—Ярый. Бирермен.

ЗДОРОВЬЕ (СəЛАМəТЛЕК)

349

1.— Нигəдер башым авырта.

—Баш даруы биримме соң?

—Бармы?

—Бар.

—Бир əле. Су да бир.

—Мə.

—Рəхмəт сиңа.

2.— Ай! Кулым киселде!

—Кая, нəрсə бирим?

—Йод белəн мамык (вата) бир əле.

—Менə. Хəзер каны туктар.

—Рəхмəт сиңа.

3.— Безнең апа больницада ята бит əле.

—Ни булган?

—Ашказаны (وелудок) авырта ди.

—КҮптəн ятамы?

—2 атна инде.

—Хəле ничек соң?

—Бераз Җиңелəя инде.

4.— Миңа ютəл (каّель) даруы кирəк иде. Рецепт язып бирегез əле.

—Хəзер.

—Рəхмəт сезгə.

5.— Иптəшегезгə операция ясадылармы?

—əйе. Кичə ясадылар.

—Хəле ничек?

—Бик Үк Җиңел тҮгел əле.

—Сезгə берəр ярдəм кирəкмиме?

—Юк, рəхмəт Сезгə.

6.— Мин быел бер дə авырмадым.

—Ничек алай?

—Кыш буе чаңгыда шудым, урамда кҮп ҖəяҮ йӨрдем, бассейнга йӨзəргə йӨрдем, кӨн саен зарядка ясадым.

—Вакытың кҮп булган икəн!

—Вакыт кҮп тҮгел, авырыйсы килми. Сине дə Үзем белəн алып бара алам.

—Ай, рəхмəт əйтҮеңə. Мин дə синең белəн йӨрим əле.

—əйдə.

350

7.— Сез кайсы табибка (врачка) чират алдыгыз?

—Мин — Венера Хафизовнага.

—Мин дə шуңа. И, əйбəт тə врач инде ул, əйеме?

—əйе. Ул шундый и»тибарлы, ачык йӨзле, ярдəмчел, ихлас кҮңелдəн ярдəм итəргə тели. Аны яратмаган кеше юктыр безнең авырулар арасында.

—əйе шул.

8.— Врач Хəкимова кайда кабул итə?

—41-нче бҮлмəдə.

—Чиратта кем соңгы?

—Мин.

—Мин сезнең арттан.

—Ярый.

9.— ФəйрҮзə, безнең оныгыбыз бар бит.

—Кайчан туды?

—БҮген генə. Иртəн.

—əнисенең хəле ничек?

—əйбəт. СӨте дə бар.

—Бала сəламəтме?

—əйе, зур ди. 4 кило да 800.

—Ай-яй, зур! Сəламəт булып Үссен.

—əйе, шулай булсын инде. Ярый, минем алар янына барасым бар. Ашарга илтəм. Сау бул.

—Сəлам əйт. Мин дə барырмын əле. Кайсы хастаханəдə (больницада)?

—Тимер юлчылар больницасында.

—Рəхмəт. Сау бул.

اадание 1. Поставьте к данным словам антонимы:

اадание 2. С ‎тими словами составьте диалоги.

351