MD hám PQJ / Rásmiy is qaǵazları stiliniń leksika-grammatikalıq ózgeshelikleri
.pdfeń kem miynet haqı, xalıq aralıq shártnama, yuridikalıq tárep, tólemli xızmet h.t.b. Hújjetler tilinde izafetlik usılda baylanısqan dizbekler jiyi qollanılıp, iyelik sepligindegi baǵınıńqı komponent belgili bir mákemeniń, kárxananıń, shólkemniń, joqarı hám orta arnawlı oqıw orınlarınıń hám t.b atların bildirse, tartım jalǵawlı sóz solarǵa baylanıslı isleytuǵın xızmetin, kásibin, lawazımın h.t.b kórsetip keledi:
unversitettiń studenti, mekteptiń muǵállimi t.b.
Geypara atawısh sózler ekinshi bir atawısh sóz benen seplik jalǵawları yamasa kómekshi sózler arqalı mánilik jaqtan baylanısıp keledi.
Is qaǵazları stilinde basqarıw usılandı baylanısqan atawısh sóz dizbekleri de qollanılatuǵının kóremiz: protokoldan kóshirme, ana watanına sadıq, mektepte muǵállim, byudjetten tıs qarjı, maqtawǵa turarlıq, bilim alıwǵa haqılı.
Rásmiy is qaǵazları stilinde ilimiy dáreje, ataq, qánigelik, kásip, hámeldi kórsetetuǵın atributivlik dizbekler keń qollanıladı: akademik A.Dáwletov, professor Q.Ismaylov, docent B.Saparov, leytenant Qadirov t.b.
Tilimizde keń qollanılatuǵın sóz dizbegi feyil sóz dizbekleri. Feyil sóz dizbekleri mánisi hám dúzilisi jaǵınan hár túrli bolıp keledi. Hújjetler tilinde de feyil sóz dizbekleriniń hár qıylı dúzilstegi túrleri ushırasadı: xojalıq basshılarına tapsırılsın, qarardıń orınlanıwın qadaǵalaw, barlıq oqıtıwshılarǵa júklensin, usınıslar kirgiziw, nızam ústinligin támiynlew, nızamdı orınlaw, jas áwladtı tárbiyalaw.
Feyillerdiń qollanılıwındaǵı rásmiy is qaǵazları stiline tán jáne bir ózgeshelik háreket atı feyiliniń –ıw/-iw/-w formasınıń jiyi qollanılıwı. Is qaǵazları háreket atı feyiliniń substantiv forması ataw seplik formasında protokol jazıwda, tirkewishler menen dizbeklesip basqa da hújjetlerde ushırasadı. Mısalı: e sabın tıńlaw, is jobasın tastıyqlaw, ózgerisler kirgiziw haqqında, sıylıqlaw haqqında, tapsırıw ushın beriledi, jay salıw ushın, napaqa tólew ushın h.t.b.
Kún tártibi:
1.Akademiyalıq licey oqıtıwshılarınıń 2012-2013-oqıw jılında islegen jumıslarınıń esabın tıńlaw;
2.2013-2014-oqıw jılınıń is jobaların tastıyqlaw.
Feyil sóz dizbekleri ishinde kómekshi sózler menen baylanısqan obektlik qatnastaǵı sóz dizbekleri jiyi ushırasadı: zavod penen shártnama dúziw, múddetinen burın orınlaw, aydıń aqırına shekem tapsırıw, shańaraq jaǵdayı menen tanısıw, máhálle menen birge islesiw, sıylıqlaw ushın usınıw, is haqı menen támiynlew h.t.b.
B) Jay gáplerdiń qollanılıwı
Rásmiy is qaǵazlar stilindegi gápler belgili bir qálip boyınsha jazılıp, logikalıq izbe-izlikte, anıq, tolıq hám sistemalı túrde bayanlawǵa baǵdarlanǵan boladı. Ádette, is qaǵazları jazba túrde alıp barıladı, sonlıqtan da ondaǵı gápler sintaksislik dúzilsi jaǵınan basqa stillerden ańsat ajıralıp turadı.
Aytılıw maqsetine qaray ondaǵı gápler, tiykarınan xabar, buyrıq gápler boladı. Al, soraw gápler ayrım hújjetlerde ǵana, másele, protokol jazǵanda paydalanıw múmkin.
Is qaǵazları stilindegi xabar gáplerdiń bayanlawıshları, kóbinese, anıqlıq meyildiń I hám III bet formasında keledi. Mısalı: Densawlıǵıma baylanslı sabaqlardan ruqsat etiwińizdi soranaman. Jumısqa kiriskenligimdi málim etip bildiremen. 100 sum aqshanı alıwına isenim bildiremen.
Mámleketlik bilimlendiriw standartların orınlaw Ózbekstan Respublikasınıń barlıq bilimlendiriw mákemelerm ushın minnetli boladı.
(Bilimlendiriw haqqında nızam)
Atawısh bayanlawıshlar quramında kóbinese kerek, tiyis, múmkin, shárt, lazım usaǵan modal sózler jiyi ushırasadı. Mıslaı: kárxanalar, shólkemlerde xojalıq dawların sheshiwde mámleketlik til paydalanıladı.
Táreplerdiń kelisimi menen xojalıq dawları basqa tilde de qarap shıǵılıwı múmkin. (Mámleketlik til haqqındaǵı QR nızamı)
Buyrıq gáplerdiń ayrım túrleri rásmiy is qaǵazları stilinde hár qıylı maqsetlerde qollanıladı.
1. Bayanlawıshı birlik san III bet buyrıq meyil formasınan bolǵan buyrıq gápler kóbinese, buyrıq, párman, protokol sıyaqlı hújjetler tilinde qollanıladı.
Mısalı: Ilimiy xızmetker bolıp tayınlansın, óz arzası menen jumıstan bosatılsın, Bul usınıstı maqullaw universitet ilimiy keńesinen soralsın.
Usı pármannıń orınlanıwın qadaǵalaw Ózbekstan Respublikasınıń bas ministri SH.M.Mirzieavqa júklensin.
«Erkin Qaraqalpaqstan» gazetası.
2.Buyrıq gáplerdiń bayanlawıshları kóbinese II bet birlik hám kóplik sandaǵı buyrıq miyilden boladı. Hújjetler tilinde buyrıq gáplerdiń bul túri de ushırasadı:
Avgust ayınıń 20-sánesinde 32 reys penen ushaman. Kútip alıń. Murat. (Telogramma)
3.Bayanlawıshları III bettiń uuyrıq meyil formasındaǵı belgisiz dáreje feyillerinen bolǵan buyrıq gápler rásmiy is qaǵazları stilinde qollanıladı: Oqıw jılınıń juwmaǵı qanaatlandırarlıq dep esaplansın. Bildirilgen pikir hám usınıslar
esapqa alınsın.
Rásmiy is qaǵazları stilinde buyrıq gáplerdiń tilek, ótinish, jalınıw mánilerindegi túrleri qollanılmaydı.
Is qaǵazları stiline emocional-ekspressivlik boyaw tán emes, sonlıqtan onda awızeki sóylew stiline tán emocional-ekspressivlik konstrukciyalar ushıraspaydı.
Sonday-aq, rásmiy is qaǵazları stilinde quwanıw, maqtanıw, qıynalıw, ókiniw, qorqıw usaǵan adamnıń ishki sezimlerin bildiretuǵın úndew gápler de qollanılmaydı.
Is qaǵazlar stiliniń baslı ózgeshelikleriniń biri-passiv konstrukciyalardıń kóp qollanılıwı. Passiv konstrukciyalarda hárekettiń haqıyqıy iyesin ataw seplik formasındaǵı baslawısh penen ańlatılmay, tolıqlawısh arqalı (tárepinen, menen tirkewishleri arqalı) bildiriledi. Yamasa birotala túsip qaladı. Sol sebepli birinshi planda háreket turadı da, al onıń háreket iyesine ǵárezliligi ekinshi planǵa shıǵadı yamasa ulıwma ańlatılmaydı.37 Mısalı: Janar maylar xojalıq buxgalteriyası tárepinen aydıń basında hár aydawshıǵa ajıratılǵan mólsher kórsetkishine qaray til xat penen beriledi. (lawazım kórsetpesinen).
Rásmiy is qaǵazları stilinde bir bas aǵzalı gáplerdiń qollanılıwında da ayrım ózgeshelikler kózge túsedi.
Iyesi belgili gáp. Bayanlawıshı I hám II bettegi anıqlıq meyil feyillerinen, II bettegi buyrıq meyil, I bettegi –ayın/-eyin, -ayıq/-eyik formalı buyrıq-tilek meyil formalarınan bolǵan hám baslawıshı túsirilip aytılǵan gápler ayrım túrkiy tilleriniń hám qaraqalpaq tiliniń grammatikalarında38 bir bas aǵzalı gáplerdiń bir túri-iyesi belgili gápler dep qaralıp kiyatır, al basqa tillerdiń (ózbek, qazaq ht.b.) eki sostavlı gáptiń ayrım túri dep e saplaydı, sebebi olarda baslawısh berilmegeni menen onı feyilbayanlawıshtıń beti (I hám II) arqalı tawıp qoyıwǵa boladı.
Rásmiy is qaǵazları stilinde iyesi belgili gáplerdiń tómendegidey túrleri qollanıladı:
1. Bayanlawıshı I bet birlik sandaǵı házirgi keler máhál feyillerinen bolǵan gápler ómirbayan, esap, túsinik xat, tilxat h.b ushırasadı: Shirket xojalıǵınıń usı jıl 12sentiyabrdegi buyrıǵına muwapıq Qońırat qalasında saparda boldım. (Esaptan).
2005-jılı mektepti pitkerdim. Sol jılı universitettiń qaraqalpaq filologiyası fakultetiniń studenti boldım (Ómirbayanan).
37Кожина А.Н, Крилова О.А, Одинцов В.В. Функционалные типии русской речи М,1982,92-бет
38Ҳәзирги қарақалпақ тилиниң грамматикасы. Синтаксис. Нӛкис,1992,222-бет.
2. Bayanlawıshı I bet kóplik sandaǵı házirgi keler hám anıq ótken máhál feyillerinen blǵan iyesi belgili gápler ótinish xat, kepillik xatlar, soraw xatlarda ushırasadı. Mısalı: Kórsetilgen hújjettiń qol qoyılǵan hám mór basılıp tastıyqlanǵan bir nusqası biziń mákan jayımızǵa jiberiwińizdi soraymız (Ótinish xattan).
Iyesi belgisiz gápler. Bunday gáplerde III bet túrinde qollanılatuǵın grammatikalıq baslıwıshtıń qatnasıp keliwinen góre is hárekettiń iske asıwı eń baslı másele bolıp tabıladı.39 Bunday gápler protokolda ushırasadı. Mısalı:
Tıńlandı.
Jollama qaǵazdı bir júk mashinasınan ekinshisine beriwge ruqsat etilmeydi.
(Kórsetpe), Joqarı Keńes deputatların saylawda erkin hám jasırın dawıs beriledi.
(Qaraqalpaqstan Respublikası nızamı)
Iyesi ulıwmalasqan gáp. Iyesi ulıwmalasqan gáplerdiń bayanlawıshı gáptiń iyesin anıq kórsetip tursa da, onıń mánisi tek sol bir betke ǵana emes, al hámme betke (úsh betke) teńdey qaratılǵan boladı. Qaraqalpaq tilinde iyesi ulıwmalasqan gáplerdiń bayanlawıshları feyildiń hár qıylı formalarınan bola beredi. Rásmiy is qaǵazları stilinde bayanlawıshı II bet shárt meyil formasınaǵı gápler ushırap, kóbinese shárt baǵınıńqılı qospa gáptiń baǵınıńqı gápi bolıp keledi, sonlıqtan da kópshilik jaǵdayda eger, eger de dánekerleri menen qollanıladı. Mısalı: Eger shártnamada kórsetilgen talaplardı orınlawdan bas tartsa, olarǵa tiyisli tártipte shara kóriledi.
Rásmiy is qaǵazları stilinde naqıl-maqallardaǵıday úgit násiyat, didaktikalıq mánilerge iye bolǵan iyesi ulıwmalasqan gápler qollanılmaydı.
Iyesiz gápler. Rásmiy is qaǵazları stilinde konkret subekt (háreket iyesi) qatnaspaytuǵın predmet hámqubılıslar haqqında pikir bayan etiledi, sol sebepli bunday bayanlaw kóbinese iyesiz gápler arqalı bildiriledi.
1. Bayanlawıshı feyildiń kerek, zárúr, shárt modal sózleri menen dizbeklesip keliwinen bolǵan iyesiz gápler is qaǵazları stilinde eskertiw, kórsetpe
39Ҳәзирги қарақалпақ тилиниң грамматикасы. Синтаксис. Нӛкис,1992,224-бет.
mánilerinde qollanıladı. Mısalı: Paxta egisin waqtında tamamlaw zárúr. Hújjetlerdi kadrlar bólimine waqında tapsırıw kerek.
2. Bayanlawıshları atawısh sózler hám házirgi-keler máháldegi bolımlı hám bolımsız feyillerdiń dizbeginen bolǵan iyesiz gápler is qaǵazları stilinde múmkinshilikti yamasa qadaǵan etiwdi, biykarlawdı ańlatadı. Mısalı: Jeke hújjetler jıyılmasın 3 kúnnen artıq uslap turıwǵa, keńes jayınan sırtqa alıp shıǵıwǵa ruqsat etilmeydi.
Is qaǵazlarındaǵı iyesiz gápler qandayda bir juwmaqtı bildiredi. Sonlıqtan da hújjetler tilinde subektiv qatnastı bildiretuǵın mánidegi iyesiz gápler ushıraspaydı, tek awızeki hám kórkem ádebiyat stiline tán.
Ataw gápler. Tilimizdegi ataw gápler belgili bir predmettiń, qubılıstıń yamasa hádiyseniń bar ekenligin tastıyqlap keledi, biraq olardıń is háreketi haqqında aytılmaydı. Sırtqı dúzilisi jaǵınan ataw gápler dara sózlerge, sonday-aq hár túrli sóz dizbeklerine júdá uqsas keledi. Olardan ózine tán arnawlı intonaciyaǵa, pikir tıyanaqlılıǵına, predikativlikke iye bolıwı jaǵınan ajıralıp turadı. Ataw gápler kórkem shıǵarmalarda, publicistikada kóp qollanıladı.
Rásmiy is qaǵazları stilinde de ataw gáplerdiń ayrım túrleri ushırasadı.
1.Belgili tártipte jazılatuǵın qatnas qaǵazlarında, hújjetlerde, mákeme, kárxana, oqıw orınlarınıń atların kórsetetuǵın menshikli ataw gápler qollanıladı. Mısalı: Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq mámleketlik universiteti, Qaraqalpaqstan Respublikası Qońırat rayonlıq Xalıq bilimlendiriw bólimi, Qaraqalpaqstan Respublikası Densawlıqtı saqlaw ministrligi, t.b.
2.Sanlıq sózlerdiń waqıt mánili atlıq sózler menen dizbeklesiwinen dúzilgen ataw gápler: 20-may, 2013-jıl, Avgus ayınıń 15-sánesi.
3.Atlıq sózdiń kelbetlik, kelbetlik feyil hám háreket atı feyiliniń basqarıwındaǵı sózler menen dizbeklesip keliwinen dúzilgen ataw gápler nızamlarda, protokolda ushırasadı. Mısalı: Kún tártibi, Bilimlendiriw sistiması hám túrleri, Dawıs beriw jayı, dawıs beriw tártibi.
Rásmiy is qaǵazları stilinde ataw gáptiń bir túri infinitiv
gápler de qollanıladı
Rásmiy is qaǵazları stilinde bayanlawıshı háreket atı feyiliniń
–ıw/-iw/-w formasınan bolǵan gápler jiyi qollanıladı. Gáptiń bunday túri haqqında qaraqalpaq tiliniń grammatikalarında aytılmaǵan. Biraq bunday dúzilistegi gápler is qaǵazları stilinde ushırasadı. Ózbek tili grammatikasında bayanlawıshı háreket atı feyiliniń –ıw/-iw/-w formasınan bolǵan gáplerdi infenitiv gápler dep ataydı.
Bayanlawıshı infinitiv penen bildirilgen gápler infinitiv gápler delinedi. Bul túrdegi infenitivler basqa sózlerge baǵınıńqı bolmaydı. Infinitiv gáplerde tiykarǵı pikir málim bir is háreket haqqında boladı. Bunday gáplerden ańlatılǵan is-háreket kóbinese keler máhálge baylanıslı boladı yaki ulıwma bolıp turǵan is-háreket kórsetiledi.
Hárbir infinitiv gápte sóylewshiniń waqıya, hádiysege bolǵan qatnası (modallik) bildiriledi. Modallıq gáptiń intonaciyasınan belgili bolıp turadı. 40
«Infinitiv» termini latınnıń infinitivus degen sózinen alınıp, máhál, meyil, bet, san boyınsha belgisiz feyil degen mánini ańlatadı. Házir bul termin rus hám túrkiy tillerinde infinitiv yamasa feyildiń bolımsız forması dep ataladı.41
Háreket atı óziniń dáslepki dórendi formasında feyildiń bet, san, meyil hám máhál mánilerin bildirmeydi, tek is-háreket processiniń ataması bolıp turadı. Bul feyil formalarınıń basım kópshiligi eki sóz shaqabı-feyil hám atlıqqa tán belgilerge iye boladı da, geyparaları tek feyilge qatnaslı bolıp, sheklengen dárejede qollanıladı. Olardıń sheklengen dárejede qollanılǵan formaları infinitivke tán belgilerdi bildiredi. Usı sıyaqlı ózgesheliklerine qaray háreket atı formaları infinetiv hám substantivlik (atawısh feyiller) bolıp eki toparǵa bólinedi.
40Ўзбек тили грамматикаси. II том.Синтаксис. Тошкент,1976,191-бет
41Дәўлетов М. Ҳәзирги қарақалпақ тилинде фейилдиң функционал формаларының систимасы.
Нӛкис,1990,57-бет.
Demek, bayanlawıshı háreket atı feyilinen bolǵan gápler rus tili hám basqa túrkiy tillerdiń grammatikalarında infinitiv gápler dep júrgiziledi. Sonlıqtan biz de jumısımızda rásmiy is qaǵazları stilinde jiyi qollanılatuǵın bunday dúzilistegi gáplerdi infinetiv gápler dep atawdı maqul kórdik.
Bul termin «Russha-qaraqalpaqsha lingvistikalıq terminler» sózliginde bılay dep berilgen: Infinintiv-háreketti subektke baylanıssız hám bet, máhál, san, meyil kategoriyalarına qatnassız kórsetetuǵın feyildiń atawısh forması Infinitivlik gáp.42
A.Ǵulamov hám M.Asqarovanıń miynetinde bunday dúzilistegi gáplerdi nominativ gáp dep ataydı: «Ayrım nominativ gáplerde jetekshi sóz háreket atı menen bildirilgen boladı (gáptiń bul túri infinitiv gáp dep te júrgiziledi) Máselen: CHimyonga sayohatga borshi! Bu gáp bizga juda yoqdiyu («L.u») Bunda háreket atınıń ózine baǵınǵan elementleri bolmawı da múmkin. Bunday waqıtta gáp sol háreket atınıń ózinen ǵana ibarat boladı: CHopshi! Sportning bu turini sevmaydigan bola topiladimi?»43
Solay etip, infinitiv gápler is qaǵazları stiliniń ayrım túrlerinde jiyi qollanıladı. Ásirese, protokollardıń kún tártibindegi máseleler háreket atı feyiliniń infinitiv forması arqalı bildiriledi. Infinitiv gáplerdiń bir gruppasın rásmiy tilge baylanıslı konstrukciyalar quraydı.44 Mısalı:
Kún tártibi
1.Ózbekstan Respublikasınıń Bilimlendiriw haqqındaǵı nızamı hám Kadrlar tayarlawdıń milliy baǵdarlamasındaǵı joqarı oqıw orınları aldına qoyılǵan wazıypalar hám olardı ámelge asırıw.
Bayanatshı: prof. S. Muratbaev
2.Studentlerdiń pedagogikalıq praktikasınıń juwmaǵın talqılaw. Bayanatshı: Metodistler
25-statya. Ózbekstan Respublikası ministrler kabinetiniń bilimlendiriw
tarawındaǵı minneti
42Насыров Д.С, Бекбергенов А, Жәримбетов А. Русша-қарақалпақша лингвистикалық терминлер сӛзлиги.Нӛкис,1979,102-бет.
43Ғуламов А, Аскарова М. Ҳозирги ўзбек әдабий тили. Синтаксис. Тошкент, 1987,137-бет
44Ўзбек тили грамматикаси. II том Синтаксис. Тошкент,1976,192-бет.
Ózbekstan Respublikası Ministrler kabinetiniń bilimlendiriw tarawındaǵı
minnetine mınalar kiredi:
-bilimlendiriw tarawında birden-bir mámleketlik siyasattı ámelge asırıw;
-mámleketlik bilimlendiriwdi basqarıw uyımlarına basshılıq etiw.
(Bilimlendiriw haqqında nızam)
Qospalanǵan jay gápler. Rásmiy is qaǵazları stilinde kóbinese feyil toplamlı, birgelkili ham ayrımlanǵan aǵzalı gápler, kiris sózli gápler hám kiris gápler qollanıladı, qaratpa aǵzalı gápler ayrım hújjet túrlerinde miratnama, xabarlandırıwlarda ushırasadı.
Is qaǵazları stilindegi gápler mazmunı boyınsha informaciyaǵa bay boladı, sonlıqtan ondaǵı ayrım pikirlerdi ajıratıp kórsetiw maqsetinde hal feyil, kelbetlik feyil hám háreket atı feyil toplamları keń qollanıladı.
Hal feyiller hár túrli formalardaǵı tolıqlawısh hám pısıqlawısh mánili sózlerdi basqarıp hal feyil toplamın dúzedi. Hal feyil ormaları feyil toplamın dúziw ushın óziniń háreketlik mánisin tolıq saqlap, eki tárepleme sáykeslik xızmet atqaradı. Birinshiden, tiykarǵı is-háreketti pısıqlawıshlıq mánide sıpatlaydı, ekinshiden, tiykarǵı is hárekettiń subektine qatnaslı oǵan qosımsha, ekinshi dárejeli is-háreketti bildiredi.
Is qaǵazları stilinde –ıp/-ip/-p formalı hal feyil toplamları jiyi qollanıladı. Mısalı: Bildirilgen pikir hám usınıslardı esapqa alıp májilis qarar etedi.
-ǵan/-gen, -qan/-ken ham tuǵın formalı kelbetlik feyil toplamları seplik formasnda hám tirkewishler menen dizbeklesip feyil toplamın dúzedi. Hújjetler tilinde kóbinese –ǵanı sebepli, boyınsha, ushın kómekshi sózli toplam sebeplik qatnastı bildiredi.Mısalı: Sizden ata-anam menen birge Xojeli qalasınan kóship kelgenimiz sebepli, meni Nókis qalasındaǵı №3 mekteptiń 9-klasına qabıl etiwińizdi soranaman.(Arzadan), Jámiyetlik jumıslarǵa belsene qatnasqanı ushın t.b. Qızımdı balalar emlewxanasınıń máwsimli tekseriwinen ótkeriw ushın alıp barǵanım sebepli jumısqa bir saat keshigip keldim. (Túsinik xattan).
Rásmiy is qaǵazları stilinde –ıw/-iw/-w formalı háreket atı feyili toplamı jiyi qollanıladı. Háreket atı feyiliniń –ıw/-iw/-w formasınıń basqarıwındaǵı toplamlar ataw seplik formasında, seplik jalǵawlı hám kómekshi sózler menen kelip hár qıylı mánilik qatnaslardı bildiredi.Bul toplamlar protokol, shártnama, párman, qararlarda jiyi ushırasadı. Mısalı:
«Kamolot» shólkeminiń bir jıllıq esabın tıńlaw, kerekli ádebiyatlar menen támiynlew, Nawrız bayramına arnalǵan ádebiy-kórkem keshe shólkemlestiriw hám t.b.
Háreket atı feyiliniń bul forması tabıs, barıs, shıǵıs sepligindegi túri obektlik qatnaslardı bildiredi. Mısalı: Pulsız dem alıs beriwińizdi soranaman, bizlerge járdem beriwińizdi soraymız, sport kiyimlerin alıwǵa isenim bildiremen.
Is qaǵazları stilinde háreket atı feyiliniń –ıw/-iw/-w formasınıń haqqında, ushın, maqsetinde tirkewishleri menen dizbeklesken toplamları hár qıylı sintaksislik qatnaslardı bildirip keledi. Mısalı: «Ózbekstan Qaharmanı» ataǵın beriw haqqında Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń pármanı, Mámlekettiń atamasınıń qaraqalpaq tilinde beriliwi haqqında Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarı Keńesi Prezidumınıń qararı, Geografiyalıq atamalardı jetilistiriw hám unifikaciyalaw maqsetinde Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarı Keńesi Prezidumı qarar etedi. («Erkin Qaraqalpaqstan» gazetası)
Ushın tirkewishi menen dizbeklesip kelgen toplamlar sebeplik mánini bildiredi. Mısalı: Maǵlıwmatnama jumıs ornına beriw ushın beriledi. Minezleme
«Kamolot» jaslar shólkemine tapsırıw ushın beriledi.
Is qaǵazları stilinde –ǵanlıq/-genlik forması toplamları da qollanıladı: Májiliske awırıp qalǵanlıǵım sebepli qatnasa almadım.
Watanǵa sadıqlıǵı, jámiyetlik jumıslardaǵı belsendiligi menen ulıwma xalıqlıq húrmet-izzetke miyasar bolǵanlıǵı ushın tómendegiler sıylıqlansın.