Muratbay Nızanov Tańlamalı shıǵarmaları

***

«Aydıń on besi qarańǵı bolsa, on besi jaqtı» degen.

Dúzden tappay kelgen jaqsı xabardı úyden tapqanday boldım.

Kelsem apam namazlıger oqıw ushın jańa jaynamazǵa ayaq qoyıp atır eken.

—Keldiń be, balam? — dedi jeńlerin barmaq ushına deyin túsirip atırıp. — Kózi qurǵır girew tartıp baratır

ma, jańa qarap kelip edim. Kórinbediń.

—Tuwrıdan, ǵawasha atızdıń ortası menen keldim, apa.

—Kelseń bolar. Ana átóshkirdi jaynamazdıń aldına

taslap jiber. Sóyt te, shayıńdı óziń qoyıp jibere-ǵo.

—Shayǵa erte-ǵo, keshte birge ishermiz.

—Onda ana, ózińniń dastıǵıńnıń joqarısına qolıńdı

suq!

—Ne bar, óyerde?

—Baǵana pochta bala bir xat berip ketip edi.

Ol usını ayttı da eki qolın qulaǵına aparıp, namaz oqıwǵa kiristi.

Apamnıń «ózińniń dastıǵıń» dep atırǵanı eki adam qatar jatıwǵa arnalǵan, bas beti quraq kórpeshe úlgisinde tigilgen dastıq edi. Onı meniń menen kelinine arnap soǵıp qoyǵanına úsh-tórt jıl boldı. Dastıqtıń ústindegi

eki maqpal kórpe menen bes-altı quraq kórpeshe de bizlerge arnalǵan. Lekin, sol tósekler kútip turǵan «bizler»diń ele «men»i bar-dá, «ol»ı joq. Qashan bolatuǵını da biymálim. Apam ara-tura júkti qaytadan jıynap atırǵan waqıtları qısınıp ketemen. «Qoya ber apa, jıynaytuǵın adam keler» dep aytqım kelip turadı da, jaranıń awzın tırnap almayın dep, tilimdi tisleymen. «Qashan keledi, balam? Áytewir, iyman júzli nashar ma?» degen sawallarǵa ujıbatlı juwap beriwden qorqaman. Nigardıń álbette, anama jaǵatuǵının bilemen, lekin, ele wádeni bir jerge qoyıspaǵannan keyin onı sır tutqanım maqulıraq.

Apamnıń ózgelerden tasa qılatuǵın birer nársesi bolsa jańaǵı júktiń arasına tıqqıshlaydı. Bul júkti ózinen

basqa hesh kim qozǵamaydı. Qulıpta turǵan menen barabar

181

búyerde turǵan zat. Sonıń ushın ol xattı da usı dastıqtıń

ústine — maqpal kórpeniń astına qoyǵan eken.

Xat qolıma qap-qalıń tiydi. «Bunshelli uzaq sábbe

áńgimeni kim jazdı eken?» dep oylap qoydım ishimnen. Bayaǵı Gúlshiyranıń xatınan keyin bunday tompaq konvert almaǵan edim. Jáne sol bolsa... O, toba!!! Xat Nigardan! Nigardıń xatı! Júregim hallaslap ketti. Ózin kóre almay júrgen men ǵáripke, ol usı xattıń ishinen sekirip shıǵatuǵınday, ashqansha asıqtım.

Xattı úyde oqıwǵa da isenbey, birew-mirew kelip dıqqatımdı bólmew ushın erik baǵ betke kettim. May-eriktiń astındaǵı kesilgen túbirdiń ústine tez otırdım da, xattı oqıwǵa kiristim.

«Sálem Mámbetnazar!

Bilemen, meniń xatımdı emes, ózimdi kútip júrgenińe biraz boldı. Saǵan bergen wádemniń ústinen shıǵa almaǵanım ushın keshirim sorayman. Bunıń álbette, orınlı sebepleri de bar. Onı xat dawamında bilip alarsań.

Sen emlewxanada jatqandaǵı jazǵan birinshi xatımdı eslesem, elege deyin uyalıp ketemen. «Nigar, sol xattı ırasaq, sen jazdıń ba? — deymen qolımdaǵı dóńgelek aynaǵa qarap turıp. Sonda júzlerim lalaptay qızarıp ketedi. Aynadaǵı súwretimdi basqa birewdey sezip qısınaman.

— Aqırı, birewdiń qolına túsip qaladı dep oylamadıń

ba?». «Yaq, oylamadım, dep ózime-ózim juwap beremen.

— Aqırı, ol men sebepli jábir shegip jatır ǵoy! Onıń kewline kimdur jubanısh bolıw kerek emes pe? Mennen basqa kim oǵan jubanısh bola aladı?! Usı gezde júzimdegi qızıl serpilgendey boladı, sál ózime kelemen. Qáytkende de, sol xattı shın kewlimnen jazǵanlıǵıma nalımayman. Sen biraq, onı «óz júrek sırım» dep pinhamı saqla, eger saqlap júrgen bolsań. Onı tısqa shıǵarma. Hesh kimge pash etpe.

Saǵan juwap beriw awır bolsa da, bir sawal bermekshimen. Sol kúnnen baslap meniń awhalım qalay keship atırǵanın bir oylap kórdiń be? Qanday jaǵdayda men

óz úyimnen kirip-shıǵıp atırman? Awıl-elde qalay bas kóterip júrmen? Meniń sezimlerim aldamasa, sen ol haqqında oylanıp ta kórmediń. Sen tek ǵana meniń

182

Menen diydarlasıwdı, meni erkińe boysındırıwdı ǵana oylaytuǵındaysań. Usınday oylarǵa barǵan waqtımda seni jaman kórip ketkim keledi. Biraq, ol qolımnan kele bermeydi. Qáytkende de, aramızda kórinbes bir názik tar barday. Ol tar hár barımǵa barıp tartılıp tura ma, ya bir waqları úzilip kete me, bilmeymen.

Sol kúni maǵan shúdigarda ne bar edi?! Mensiz tamır terilmey qalar ma edi? Siz de meniń keliwimdi kútken joq edińiz. Gáptiń haǵı, solay emes pe? «Kishem, qazantabaǵımdı juwıp alayın, ornıma bir zaman barıp tur» dep ayttı, dep jalǵan sóylegen edim sonda.

Kerisinshe, ol gápti men aytqanman oǵan. Kútkenimiz

úsh adam, jumıstan qalıp juwǵanday qazan-tabaq bar ma?

«Erkek adam degen áńgódek boladı» degen ıras eken. Sizler soǵan isendińiz. Bálkim, isenbegen shıǵarsız. Qazantabaq juwılǵan juwılmaǵanınıń ne parqı bar sizlerge?!

Men bári bir sizlerge isenimli dálil tawıp ayttım dep, ózimdi erkin sezdim. Negizinde, meni qanday da bir kúsh iytermelep apardı óyerge. Búgin de meni kóre almasańız qoldı bir sermep qaytıp ketetuǵınday kórindińiz. Sonda seni ayap ketkendey boldım. Ózimniń de seni kórgim keldi-

ǵo, ırasın aytsam. Endi oylasam, óz-ózimnen qısınıp ketemen. «Nege men ushqınıp baratır ekenmen sonda?!

Awılda aldı jigirma beske, keyni jigirmaǵa kelgen qızlar barshılıq-ǵo. Hesh biriniń anaw ya mınaw jigitke tisiniń aǵın kórsetkenin esitpeymen». Qullası, mennen bolsın, sennen bolsın, sol kúni «gúze sındı». Qay waq-bir waq

«sınarın» júregim sezer, biraq ol qay waqta «sınadı», qáytip «sınadı», maǵan neǵaybıl edi. Mine, endi hámmesi ráwshan boldı.

Saǵan eki márte beldiń japsarı barıp tiygennen keyin shalqańa jıǵıldıń. Men keyin básiwim menen otırıp qaldım. Ájaǵam sen jıǵılǵannan keyin beldi bir qaptalǵa atıp urdı, soń domalandırıp teppege qaradı. Kerzovoy etik gá jawırınıńa, gá qabırǵańa, gá jambasıńa

«sart-sart» etip tiyer edi. Ádebinde awırsındıń, biraq, bet-júzińdi tasalamadıń, jalınbadıń da. Sen sonsha tayaq jep atırsań da, meniń aldımda ázzilik kórsetkiń kelmey,

183

tisińdi-tisińe qoyıp shıdadıń. Al, men bolsam... saǵan hár tepki tiygen sayın silkinip túser edim. Biraq, arasha túse almadım, qoy dep ayta almadım! Múmkin be edi, aytıwım! Eger qız qarındasıń bar bolsa, meniń ornıma, ózińdi ájaǵamnıń ornına qoyıp kór. Kim bolǵanıńda da, aǵalıqarındastıń arasında buǵan arasha túsiw qıyın edi.

Ájaǵam seni ólimshi qılıp urmaǵanday kórindi maǵan. Írastan da solay ma, yaki seniń shıdamlılıǵıńnan solay kórindi me, qullası, men seniń ómirińe qáwip keledi dep oylamadım. Eki kúnnen keyin Shınar kishemnen esitip, júregim bir túrli bolıp ketti.

—Ájaǵań-ám dım oysız-aw, — dedi ol maǵan. — Kógermegen jeri qalmaptı. Miyi awıljıǵan, qabırǵasına za-

qım kelgen... Eger «keshikti-ǵo» dep Jiyenǵaliy izlep barmaǵanda, azanǵa deyin quda biledi ne boların!

Júregim shorshınıp ketti sonda. Biraq, hesh nárse dey almadım. Ne deyin, ájaǵamdı ginalayın ba? Seni ayaǵanımdı bildirip, sır shashayın ba? Olay ete almadım. Bárin ishime juttım.

—Anası biyshara, qudaydan tilegen músápir hayal eken,

—dep atır ol.

Anań haqqında da pikir birdirmedim. Aradan biraz

ótkennen keyin sol birinshi xatımdı pochtaǵa berip jiberip, ózimdi sál jeńil sezgendey boldım. Sol meniń kewlińdi alǵanım edi. Sol seniń músápir anańa aytqan tásellem edi.

Ájaǵam meni bilezikligimnen qattı qısımladı da,

«Bozjap»tıń ırashındaǵı arba jolǵa súyreleklep alıp shıqtı. Ílaqtırıp urǵan beline de qaraǵan joq. Onıń

ashıw menen júrgeni sonshelli, anaw-mınaw jorǵa atqa jetip alǵanday edi júrisi. Men bolsa ayaq kiyimim túsip qala jazlap, izinde entelep kiyatırman. Bir waqta aldımızda padadan bólinip qalǵan qoy-janlıǵın aydap kiyatırǵan eshekli adam kórindi. Jaqınlaǵanda tanıdım,

ol aǵamnıń jorası, Qaypan aǵa eken. Awılda onıń «radno» degen laqabı bar edi.

— Ájaǵa, ózim júreyin, — dedim, erteń awıl-elge daǵaza bolıp ketiwimnen qorqıp. — Qaypan aǵa kiyatır, uyattı.

184

— Ájaǵa deme maǵan, áy, júzi qara! — dep qolımdı onnan beter qattıraq qısımlap, júrisin burınǵıdan da tezletti.

Lekin, ózi de uyaldı ma, bir gez «aldıma tús» dedi qolımdı jiberip. Men juwırıp aldına ótip aldım. Qaypan aǵa tusımızdan qashan ótip ketti, onı da abaylamappan.

Sen qalay jek kórseń de bul jerde ájaǵamdı ginalay almayman. Onı da túsiniwimiz kerek. «Qızıl júzli jigit-

tiń, qız qarındası bolmasın» degen. Biziń kózsizlik penen qılǵan háreketimizdi bul awıldıń úrp-ádeti kótermeytuǵın edi. Onı óziń de bileseń. Bilip turıp, sezimińdi jılawday almaǵan ayıpkerseń! Men de sol ayıp iske sherikpen, ózimdi aqlamayman.

Úyge kelgennen keyin jayıma kirdim de, dus tómenime túsip jatıp aldım. Kókiregim óksikke tolıp ketti, biraq,

jılay almadım. Jılawǵa ájaǵamnan qorıqtım.

— Barmay-aq qoy, — degen edi sonda kishem. — Baǵana ol jigitke ájaǵań qır kórsetińkirep qoydı. Seziklenip

júrmesin.

Men onıń gápin esitpegenge aldım. Onıń gúmansırawı maǵan isenimsizdey túyildi.

Aytqanınsha bar eken, kúndi batırmay úyge kirmeytuǵın ájaǵam, sol kúni traktorı buzılıp, ertelew kelipti. Yaki buzılǵanı da bahana ma, bilmeymen... Kelse, men joqpan. Seniń awılǵa kelgenińnen gúmansıraǵan ol, beldi iynine sala «Bozjap»tıń aylanbasına qaray tartqan eken.

Qullası, sonnan baslap ájaǵam bar waqta dasturxan basına bara almaytuǵın boldım. Kúnlerdiń kúninde shay da ishpey, awqat ta jemey, ashtan-ash jatıp qalar edim.

—Ájaǵań ketti, awqatıńdı iship ala ǵoy, — deydi ki-

shem.

—Yaq, ishteyim joq, — deymen men.

Keyin apam keledi.

—Ashtan-ash jatpa, kesel tabarsań...

Mende ún joq.

—Ol júwermek bolmaǵır da awılǵa kelip ne qıladı

eken? — deydi ilajsız.

Men anamnıń «júwermek bolmaǵır» degen kózaba ǵarǵısın esitip, kewlim ornına túskendey boladı. Demek, apam ólámata qarsı emes.

185

Hár saparǵı xatımda usılardı aytıp jazǵım kelip turadı da, jáne keyinge qaldıraman. «Waqtı-sáti keledi, sonda aytaman» deymen. Búgin, mine waqtı-sáti kelgendey. Endi aytıwım kerek. Sebebi, siz maǵan ókpelep júrsiz, «ya ózi joq, ya xatı joq dep». Biraq, hesh kimge ayta almaysız. Jalǵız ǵana sırımızǵa qanıq Jiyenǵaliy aǵa da biziń awılda! Oǵan bara almaysız. Ol joldı óziń beklegenseń. Endi «iskenderdiń shaqı bar» dep qudıqqa baqırıwdan basqa ilajıń qalmaǵan seniń!

Írasın aytsam, saǵan xat jazǵanday kewil xoshım bolmadı. Báhárge qaray óz-ózinen qol-ayaǵımnan dińke kete basladı. Jasarın jasap, dimarı ketken kempirdey, qurttay

dize búksem jatqım keledi. Uyqılamayman, biraq, turıw jaqpaydı. Óz-ózimnen terleymen. Bılayınsha, janıma batıp baratırǵan kesel joqtay. Biraq, hálsizben, awqattı

da meylim ala bermeydi. Kem-kemnen aza basladım. Ádep tań aldında jeńil jórkirinetuǵın edim. Soń ol jótelge aylandı. Bara-bara azıraq júrsem entigetuǵın boldım.

Saǵan «attestat alǵan soń oqıwǵa baraman» dep jazarın jazsam da, bara alar ma ekenmen degen gúdik payda boldı kewlimde. Haqıyqatında da, sol gúman sońında ırasqa aylandı. Attestattı alıp boldım da, úyge kelip boyımdı tasladım. Sol jatqanımnan tura almadım. Tósek tartıp jatıp qaldım. Apam musılman táwiplerdi ákelip kórsetti.

Jawırnımda gúzeni bıǵırlatıp suq shıǵarttı. Kishem ekewi qolımnan uslap ottan atlattı. Birewiniń iynedey paydası tiymedi. Aqırı, «tez járdem» shaqırıp, rayonǵa jiberdi. Qasımda kishem bardı. Barǵansha ózimniń densawlıǵımdı emes, jáne aldımnan sol Raxima menen Gúlshiyra shıǵıp qalıwınan seziklenip bardım. Olarǵa ne betim menen qarayman dep uwayımladım. Quday jarılqap, olar joq eken. Raxima Nókiske kóship ketipti, Gúlshiyra dekrette eken. Kishem sol jerdegi hayallardan sorastırdı.

«Burın emlegen doktorı bar edi» dep soradı, tap solardı saǵınıp turǵanday. Kishemniń túsimpazlıǵına riza boldım. Aytpasam da, ol meniń sol ekewinen seziklenip kelgenimdi sezgen edi. «Endi arqayın boldıń ba?» degendey, kóz qıyıǵın taslap kúlip qoydı.

186

Rayonda on kún jatıp emlendim. Beri qaramadım. Dińke enbedi. Aqırı, sanaviaciyadan doktor shaqırıp Nókiske

— dispanserge jiberdi. Sonda jol boyı Raximanıń bayaǵı gápi esime tústi.

— Seniń kókiregińde uyqılap atırǵan bala pıshıq bar, — degen edi ol sonda. — Sonı túrgeltip, shıǵarıp jiberiwimiz kerek.

«Demek, sol bala pıshıq úlkeyip, jolbarısqa aylanǵan!» Sol boljawım durıs shıqtı. Ókpemnen úsh litr suw

aldı. Sonnan keyin barıp ózimdi jeńil seze basladım. Bir hápteden keyin meni dárya boyındaǵı sanatoriyasına jiberdi.

— Sende tuberkulez joq, — dedi emlewshi doktor. — Tek ókpeńdi ayazlatıp alǵansań. Ol sozılmalı túske aylanbawı ushın sanatoriyada, taza hawada bir-bir yarım ay emlenseń, keyin sen kór, men kór bolıp keteseń.

Házir bul jerde jatqanıma da eki ayǵa shamalastı. Doktordıń «bir-bir yarım ay» degeni, «ekewin qosıp esaplay ber» degeni emes pe eken, dep oylap qoyaman.

Biraz jaqsı bolǵannan keyin saǵan hámmesin aytıp xat jazıwdı oyladım. Lekin, tartındım. Aqırı, bul kesellik penen awırǵanlar adamlardan jasırıp, kerek bolsa basqa jaqlarǵa barıp emlenip júredi ǵoy. Sonda men qalay sennen «súyinshi sorayman»?! Waqtı sáti kelse esiterseń.

Bálkim, mennen bezigip keterseń. Ne bolsa da men peshanama jazǵanına qayıl boldım. Saǵan házir xat jazıp otırıp,

seniń mennen tiksinip, boyıńdı awlaq tutatuǵınıń kóz aldıma eleslep, qorqıp kettim. Írastan da, kewlińnen onday oy keshse ókpelemeymen. Bul ómir degen, aqırı. Seni maǵan, meni saǵan májbúrlep tańıp qoyǵan joq.

Keshegi hápte kishem keldi. Awıl rayonǵa burıw bolǵanı ushın jol qızartıp kele beriw de ańsat emes. Sonıń ushın

da, olarǵa «kele bermeń» dep qoyıppan. Biraq, apamnıń dáti shıday ma? Bir hápte ózi kelse, bir hápte kishemdi jiberedi.

Kishem keshegi kelgende júdá waqtı xosh edi. Neniń quwanıshı ekenin bilmeymen.

— Appaq, kóz tiymesin! — dedi anadaydan qushaǵın ashıp. — Aq kórpeshtiń nanınday, porsıldap turıpsań!

187

Ol ana betimnen, mına betimnen shorpıldatıp súyip atır.

Oǵan da quwandım. Birazlar qol ushın zorǵa beredi-ǵo.

—Qoya ǵoy, jalap tasladıń ǵoy! — dep atırman kúlip.

—Adamlar jalamaq túwe lábin tiygiziwge jete almay

júr, — dedi ábden marapatlap. Bildim, onıń bul gápi maǵan liykin menen, seni tımsallap atırǵanı edi.

Írastan da, bir aylaǵannan keyin ózimniń ádewir jaqsı bolǵanımdı sezer edim. Qaytadan tolısa basladım. Mólerip, nurı qashqan kózlerim, burınǵıday jawdırap turatuǵın boldı.

— Muǵallim kelip tur ma? — dedi kishem azdan soń. Ol seni «muǵallim» deydi. Men bul sózden shorshınıp

ketemen. Kóz aldıma mektepte oqıtqan muǵallimlerim eleslep ketedi.

—Esitpese qalay keledi! — dedim oǵan.

—Esitpey tura ma, alaqanday rayonnıń ishi. Dım bol-

masa, Jiyenǵaliy qaraqulaǵı bar.

Men «jaqsı, jaman» dep gáp qospadım. Kishem jaqtırmaǵanımdı bildi de, artıq-aspay gáp aytpadı.

—Appaq, bir gáp aytayın, ashıwlanbaysań ba? — dedi qaytar gezde. «Ne aytasań?» — degendey júzine tigildim.

Wáde bermedim, ashıwlanbawǵa.

—Ájaǵańnıń jorası bayaǵı gápti jańǵırtıp júr, — dedi

gápiniń izin dawamlap. Kishem bir aylıqta kelgeninde onıń mayın tamızıp maqtap ketip edi. «Maǵan házir jan qayǵı» dep gápin óre bastırmadım sonda. Meniń jaqsı bolıp kiyatırǵanımdı sezip, gápti jańaladı. Onıń ústine seniń kelmegeniń de qonıp ketti.

Bul gáptiń boların álle qashshannan-aq sezip júrgenim ushın jańa esitip atırǵanday bolıp shorshınbadım. Kishem meniń bul gápke qanday múnásibet bildirejaǵımdı túr-túsimnen ańlap bilgisi keldi, bir degennen shorshıp túspegenime úmitlendi de.

—Enem azanda tapsırıp jiberdi, «áste-aqırın awzın iyiskep kór» dedi.

—iyt quyrıqlı qoy ákelip awzıńızdı maylaǵan shı-

ǵar? — dedim ızǵarlı kúlip.

188

—Yaǵaw, appaq, dúnyada turǵan ne gáp bar! Qaysı ata-ana perzentiniń baxıtlı bolǵanın qálemeydi?!

—Men ele oqıyman, student bolaman, qız-jigitler

menen qosılıp, kalonna bolıp paxtaǵa baraman... — dedim erkelegendey bolıp. Soń sál qabaǵımdı shıttım. — Házirshe meniń táshwishimdi tartpay-aq qoyıń.

Írasına kelsem, saǵan da usı gápti aytpaqshıman. Bilemen, sen tezirek úylengiń, apańdı kelinli etkiń keledi. Al, meniń diydim basqa. Qız bolıp, boyımdı jazıp júriwdi háwes etemen. Awılǵa avtobus tolı studentler paxtaǵa kelgende, olarǵa ańsarım awıp turar edi. Qáne, endi men de usılardıń ishinde bolıp, kóp penen birge qosıq aytıp kelsem...

Kishem sonnan keyin awız jasqan hesh nárse demedi.

Júzindegi baǵanaǵı quwanısh ta óz-ózinen joǵalıp ketkendey boldı. Meniń dárwazaǵa deyin erip barıwımdı da qálemedi. Kewlime sonda bir sumlıq keldi. Ol shaması

«sharwa kúyew balasınıń» mashinasında kelmedi me eken? Maǵan «appaq qız, aq kórpeshtiń nanındaysań» dep xoshamet urıwı tegin emes edi, aqırı! Kishemniń úmitin pushqa shıǵardım.

Bul gáplerden menińshe ájaǵamnıń da xabarı bar. Kishem ekewiniń tili bir. Ol sol bir sharwa jorasın júdá jaqsı

kóredi. Armiyada birge bolǵanmısh. Apam da ájaǵama qarsı tura almaydı. Jaslayınan «atadan qalǵan bir tuyaq» dep, soǵan bar biylikti berip qoyǵan. Qızlar ketesi adam bolǵanı ushın tuyaqqa esaplanbaydı eken. Aǵam qaytıs bolǵanda ájaǵam toǵızınshı klass edi. Janaza tarqaǵannan keyin awıldıń jası úlkenleri hámmemizdi bir ójirege jıynadı.

— Kelin, — dedi biziń apama iskender maqsım. — Ólmektiń izinen ólmek joq, tiri tirishiligin ete beredi.

Qudayǵa shúkir, qurı alaqan emesseń, usı úydiń morısınan tútin tútetip otıratuǵın mına Bayjan bar. Endi usı

balanı biylep-tóslewge úyret. Toy merekege ertip bar. Gezi kelgende ózin jiber. Aǵayin-tuwǵandı tanıy bersin. Amanlıq bolsa bir-eki jıldan bul esikke «Bayjannıń úyi» dep at keletuǵın boladı. Balam, sen de oyındı jıynastır. Endi úlken jigit boldıń. Ákeńniń ólimi seni

erte eseytip qoydı. Balalıqtı umıt!

189

Sol-sol eken, ájaǵam birden úlken adam boldı da qaldı. Úyde buyırıp sóyleytuǵındı shıǵardı. Aqırǵı sózdi sol aytatuǵın boldı. Onısına ǵoy, tarısımız joq, lekin...

Kishemnen, ájaǵamnan kewlim qalıp, ar-sarım shıǵıp júrgende sanatoriyada bir kewilsiz waqıya júz berdi. Bir

kúni azan menen hámme nawqaslardı jıynap bas vrach májilis ótkerdi.

—Aǵayinler, apa-qarındaslar, sizlerge bul awhaldı aytpasam, eskertpesem bolmaydı, — dedi ol hár sózin salmaqlap sóylep. — Bul jerde hár jılı kelip jatatuǵınlarıńız bar ishińizde. Olar bir-biri menen aǵayindey bolıp ketken. Kewil jaqın bolıp qalǵan. Lekin, usınday kewil jaqınlıqtıń izi geyde nasırǵa shabatuǵın payıt-

ları da boladı. Biletuǵın shıǵarsız, Qádirbergenova degen nawqasımız bunnan bir ay burın túnde sanatoriyadan shıǵıp ketip, qaytıp oralmadı. Kúyewi eki-úsh kúnnen kelip, «hayalımdı tawıp beriń» dep shataq saldı. Biz onı tawıp bere almadıq. Úsh kún boldı, sol kelinshektiń óli denesi tabılıptı. Onı óltirgen de bizge doh urıp júrgen

sol kúyewiniń ózi eken. Hayalın qıyanet ústinde qolǵa túsirip, jazım qılıptı. Qıyanetker jigit bolsa qashıp

ketken qusaydı.

Men álbette, sizlerdiń bárińizdi ayıplamayman. Biraq, sergek bolıwǵa shaqıraman. Onday-bunday háreketlerdi sezseńiz, aqıllandırıńlar. Bul jerde hámme tek densawlıǵın oylasın. Sanatoriya ayshı-áshret quratuǵın mákan emes.

Bul gáp hámmege battı. Ásirese, waqtı-waqtı kelip emlenip turatuǵın kelinshekler qattı ókpeledi.

—Hár kimniń ózine insap bersin! — dedi sırtqa shıq-

qannan keyin tońqıldap.

—Hámmeni bir arshın menen ólshewge bolmaydı-ǵo!

—Awa-dá! Awzım bar eken dep ayta bere me túwe!

—Bayı turıp qıyanet etti me, obalı joq! Ele de az oǵan!

Sonda bir keywanı hayal olardı bastı.

— Bilip qoyıńlar, — dedi ol. — Hámmemiz de haslı nasharmız. Men bilsem, hayallar teginlikte erine qıyanet etpeydi. Men ol nashardı jaqsı tanıyman, waqtı-waqtı kúyewinen basqa bir jigittiń keletuǵının, ekewi torań-

190