Filosofiya 10-tema seminar prezentaciya
.pdf
QÁDIRIYATLAR FILOSOFIYASI (AKSIOLOGIYA)
Joba:
1.Qádiriyat túsiniginiń mánisi hám onıń ulıwmalıq sıpatlaması.
2.Qádiriyatlar klassifikaciyası 3.Shańaraqtıń qádiriyatlıq aspektleri. 4.Shańaraq hám nekeniń ádep-
ikramlılıq negizleriniń jaslar tárbiyasına tásiri
AKSIOLOGIYA
•Qádiriyatlar hám olardıń tábiyatı haqqındaǵı táliymat aksiologiya dep ataladı (grek. axios – qádiriyat hám logos -táliymat).
•Sokrat iygiliklerdiń mánis-mazmunı hám qádiri haqqında sóz etken birinshi insan edi.
•Aksiologiya» túsinigin birinshi mártebe 1902-jılı francuz oyshılı P.Lapi óziniń «Erk logikası» atlı miynetinde qollandı. Bul jańalıqtan soń «aksiologiya» túsinigi I.Kaybigtiń «timologiya» túsiniginiń ornına keń qollanıp baslandı. Nemec filosofı Eduard fon Gartman 1904-jılı onı filosofiyanıń óz aldına tarawı sıpatında kórsetedi
AKSIOLOGIYADAǴÍ QÁDIRIYATLAR
KONCEPCIYASÍ
Naturalistlik |
Transcendentalizm |
Personalistlik |
|
psixologizm |
ontologizm |
||
|
|||
|
|
|
Mádeniy-tariyxıy Sociologizm
relyativizm.
QÁDIRIYAT
Qádiriyat – insan hám jámiyet mánawiyatınıń quram bólegi, álemdegi waqıyalar, qubılıslar, processler, jaǵdaylar, sıpatlar, talap hám tártiplerdiń qádirin ańlatıw ushın qollanılatuǵın túsinik.
Qádiriyat – bul insannıń, jámiyettiń ómir iskerligin insan hám jámiyettiń rawajlanıwınıń obyektiv nızamlarınıń hám adamlardıń kózde tutqan maqsetleriniń, juwmaqlarının, nátiyjeleriniń ortasındaǵı sáykeslik shegi sheńberinde belgilewshi
sociallıq hám tábiyiy obyektler (nárseler, qubılıslar, ideyalar, bilimler, úlgiler, modeller, standartlar hám t.b.) jıyıntıǵı.
Qádiriyatlar formaları:
• |
Diniy. |
• |
Etikalıq. |
• |
Huqıqıy. |
• |
Ekonomikalıq. |
• |
Siyasiy. |
• |
Estetikalıq. |
• |
Ekologiyalıq. |
• |
Ilimiy. |
• |
Filosofiyalıq. |
Revolyuciyalıq
Qádiriyatlardıń
rawajlanıw procesine tásirin
Kontr- |
Evolyuciyalıq |
|
revolyuciyalıq |
||
|
QÁDIRIYATLARDÍŃ JASAW FORMALARÍ
( O.V. SUXOMLINSKAYA BOYÍNSHA)
Formalar |
Qádiriyatlar |
|
|
Sociallıq |
Jámáát, topar, shańaraq, shaxs hám |
|
jámiyettiń real qádiriyatları |
Predmetli Ádebiyat, ǵalaba xabar quralları, iskusstvo, submádeniyat hám basqalar
Shaxsıy Zárúrlikler, motivler, qálewler, ideallar, itiqatlar hám basqalar.
QÁDIRIYATLAR BELGILERI (M.ROKICH)
•(mańızlı hám motivaciyalaytuǵın) qádiriyatlardıń ulıwma sanı onsha kóp emes;
•adamlardıń barlıq qádiriyatları bir-birine uqsas (tek olardıń áhmiyetlilik dárejesi parıqlanadı);
•barlıq qádiriyatlar sistemalardı quraydı;
•mádeniyat, jámiyet hám sociallıq institutlar qádiriyatlar derekleri bolıp tabıladı;
•qádiriyatlar hár qıylı ilimler úyrenetuǵın kóplegen qubılıslarǵa tásir qıladı.
QÁDIRIYATLAR BELGILERI (S.SHVARC, V.BILISKI)
•olar individtiń minez-qulqınıń qálengen juwmaqlawshı halatına yaki onıń minezqulqına qatnaslı bolıp tabıladı;
•olar situaciyadan joqarı turıwshı xarakterge iye;
•tańlaw, sonday-aq insan minez-qulqı hám is-háreketin bahalawdı basshılıqqa aladı;
•olar áhmiyeti boyınsha tártiplestiriledi.