2. Кхычунга доала, кхычунга ца доала хандешаш

Хандешаш кхычунга далар / ца далар – лексико-синтаксически категори я. Кхычунга доалача хандешо белгалдоаккх х1аман т1а д1ат1адерзаш дола дер. Цу х1аман ц1и йоаккхаш дола дош ц1ера дожаре латт. Предложене чу кхычунга доала хандош сказуеми хилча, подлежащи дера дожаре отт, х1аьта дер шийна т1адерзаш дола ц1ердош карардар хул. Из белгалду нийсеи талг1ени ши така хьакхарца. Масала: Барт болча цискаша барт боаца берзалой эшаяьй. Бокъо йоацаш 1ийха пхьу берташа бихьаб. Аз книжка деш. Сказуеми кхычунга доала хандош хилча, предложенех эргативни конструкци оал.

Кхычунга доалача хандешашта юкъе долх сага дега хоамаш хьагойташ дола хандешаш. Уж да: хаза, га, мага, хета, деза, ла, мотта, эша, к1ордаде, дицдала, корада, дагааха. Царца лела подлежащи лура дожаре латт: Къахьегамхошта машар беза. Лакхача попанна мух ийшабац, дикача сага дош ийшадац. Укх предложенеех дативни конструкци оал.

Цхьадола хандешаш да кхычунга доалаш а кхычунга цадоалаш а шаккхе а тайпара хулаш. Масала: Йо1о к1удал юз. Г1амг1аех сиха юз со. Кхычунга ца доалача хандешо хьагойта дер х1аманна д1ат1адоалаш дац. Ер хандош юкъе долча предложене чу карардар хилац, х1аьта подлежащи ц1ера дожаре латт: Воча денах дика ди хиннад, воча сагах дика саг хиннавац. Газа йиача кертах ц1и яьннай. Газа иккхача б1ийг а иккхай. Сказуеми кхычунга ца доала хандош хилча, предложенех номинативни конструкции оал.

4. Хандешай спряжени

Хандешай йола ха кхоллаш, дукхаг1долча хандешай лард эргаялац: дувца – дувц, вела – вел. Бакъда, цхьаццадолча хандешай лард эргайоал. Из хул чухьара флекси бахьан долаш. Цу хувцалуча лардага хьежжа г1алг1ай метта 12 спряжени белгалйоал.

1-ра спряжени. Укхаза белгалза форме лардага й1аьха оаз [а:] хуле, из [оа] яьхачунга йоал: а:ла – оал, да:ла – доал, кха:ба – кхоаб.

2-г1а спряжени. Лардага д1аьха [а:] дола хандош, йола ха кхоллаш, ах д1аьхача оазага доал: да:жа – даж, ва:ха – вах, къа:га – къаг.

3-г1а спряжени. Нагахьа лардашка ах д1аьха [а] латте, из лоацача [уо / о] дифтонгага доал: лакха – локх, хьакха – хьокх, марца – морц, саца – соц, такха – токх.

4-г1а спряжени. Лардашка йола ах лоаца оаз [а] хувцалац, т1ехьара лоаца оаз 1ойож: таба – таб, дакха – дакх, хьага – хьаг.

5-г1а спряжени. Лардашка й1аьха дифтонг [иэ: / е] лоацлу: ле:кха – лекх, ве:ла – вел, кхе:ра – кхер, де:ша – деш.

6-г1а спряжени. Лардашка латта лоаца дифтонг [иэ / е] хувцалац: дерза – дерз, хьеста – хьест.

7-г1а спряжени. Лардашка латта й1аьха дифтонг [уо: / о] лоацлу: до:г1а – дог1, то:ха – тох, до:ха – дох, то:ла – тол.

8-г1а спряжени. Лардашка латта лоаца дифтонг [уо / о] хувцалац. Духхьал деша т1ехьара оаз 1ойож: мотта – мотт, хотта – хотт.

9-г1а спряжени. Лардашка [ов] латта хандешаш чудолх: къовса – къовс, совса – совс, тхьовса – тхьовс.

10-г1а спряжени. Лардашка [ув] латта хандешаш чудолх: дувша – дувш, къувса – къувс, ц1увза ц1увз, хьувза – хьувз.

11-г1а спряжени. Лардашка латта лоаца [и] доал лоаца [у] яьхача оазага: виса – вус, дила – дул, дитта – дутт, тига – туг.

12-г1а спряжени. Укх чу долх цхьан дешдаькъах латта хандешаш: та – тов, ла – лов, га – гов, ха- хов, га – гу, зе – зув, ле – лув, те – тув, хье – хьув.