Қ.И.Сәтбаев атындағы ҚазҰТУ студенттеріне арналған050711 – Геодезия және картография. мамандығы бойынша Жоғарғы геодезия пәнінің оқу-әдістемелік кешені.

Құрастырған Д.Д.Шалов, Алматы: ҚазҰТУ, 2008. А.Н.Земцова , Алматы: ҚазҰТУ, 2008.

Құрастырушы: Шалов Джалғасбай Джанаевич – аға оқытушы Земцова Ангелина Валентиновна – аға оқытушы

қарастырылады, координаттар жүйесі Жоғарғы геодезия қолданылатын мемлекеттік геодезиялық торлардың құру принциптері және рекогносцировка, жергілікті жерде геодезиялық пункттерді орнату, дәлдік баға априоры, нақ жүру жолдары және тордың дәлдігінің жоғарлауы; жоғарғы дәлдікті нивелир торының теориясы және тәжірибелік құрастыруы, Гаусс-Крюгер проекция жазықтығында алдын алаесетеулер және геодезиялық торлардың теңестіру теориясы; эллипсиод бетінде эллиспоид айналу параметрлерін геодезиялық есппен шешу, теориялық геодезия негіздері, отвес сызығының ауытқуы, ауырлық күшінің геопотенциалы, Жоғарғы геодезияның редукциялық есебі, геодезиялық әдіспен геодинамика есептерін шешу.

Бағдарлама курсын жалғастырсақ, бұл бөлімдер мына принциптер бойынша құрастырылған: пәннің жалпы мәліметі және теориясы берілген, содан соң осы және басқа зерттеулердің әдістері және құралдары көрсетіледі. Мұндай материалдар тізімі үйренушіге жеке есептеулер дисциплинасын ғана емес нағыз ғылым негіздері түсінуге жол алады.

Ó Қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті, 2008

1 ПӘННІҢ ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫ – SYLLABUS

1.1 Оқытушылар туралы мәліметтер:

Сабақ жүргізетін оқытушы Шалов Джалғасбай Джанаевич

Байланыс түрі жұмыс телефоны 2577063

Кафедрада болатын уақыты: ауд. 255 ГМК

1.2 Пән туралы мәліметтер:

1.3 Переквизиттер:

«Жоғарғы геодезия» пәнді оқып игеруде студенттерге қажетті пәндер тізімі: Физика; Жоғарғы математика; Геодезия;

Геодезиялық өлшеулерді математикалық өндеу теориясы; Топографиялық сызу.

1.4 Постреквизиттер:

«Жоғарғы геодезия» пәнінің білімін келесі пәндерде қолданады: Космостық геодезия; Спутниктік навигациялық жүйе.

Құрылыстағы деформацияларды бақылау; Құрылыстағы геодезиялық бақылау;

Құрылысты көтеру барысындағы геодезиялық жұмыстар.

1.5 Пәннің қысқаша мазмұны "Жоғарғы геодезия" пәнін оқу мақсаты болашақ мамандарға жергілікте мемлекеттік

геодезиялық торлар мен арнайы торларды жасау, дамыу және жағарту кезіндегі жоғары дәлділікті геодезиялық өлшеулер жүргізу әдістері мен қүралдары туралы; нүктелердің әртүрлі координаттар жүйесіндегі жоспарлық-биіктіктік жағдайын анықтау үшін Жердің гравитациялық өрісіндегі геодезиялық өлшеулер нәтижелерін математикалық өндеу өдістері мен тәсіддері туралы; жердің элилипсоидының геометриясы туралы; Жердің гравитациялық өрісінің пішіні, өлшемдері туралы; гидродинамикалық процестердің геодезиялық мониторингін үйымдастыру туралы теориялық жөне практикалық білім беру.

Пәнді оқудағы міндеті

-геодезиялық түрақтыларды анықтау;

-геоцентрлік жөне реферецитік координаттар жүйесін жасау, олардың өзара және мемлекет, аудан және жалпы Жер бетівде орналасуын анықтау;

-геодинамикалық қүбылыстар параметрлерін анықтау.

Курсты оқып бітіргенен кейін студент келесідей мәселелерді шешуі керек:

-негізгі геодезиялық торларды жобалау және олардың дөлдігін бағалау;

-горизонталь бүрыштарды, қашықтықтарды жоғары дәлділіктпен өлшеу, жоғары дөлділікті геометриялық нивелирлеу, аспаптармен сәйкес өлшеулер жүргізу;

2 кестенің жалғасы

2 кестенің жалғасы

1.7 Әдебиеттер тізімі Негізгі әдебиеттер

1.Машимов М.М. Геодезия. Теоретическая геодезия.- М.: Недра, 1991

2.Закатов П.С. Курс высшей геодезии.- М.: Недра, 1976

3.Яковлев Н.В. Высшая геодезия .-М.: Недра, 1989

4.Хаимов З.С. Основы высшей геодезии.- М.: Недра, 1984

5.Яковлев Н.В. Практикум по высшей геодезии.- М.: Недра, 1982

6.Болотов П.А. Практикум по основным геодезическим работам.- М.: Недра, 1977

7.Мазницкий А.С, Сова В.Г Маркшейдерско-геодезические работы на месторождениях нефти и газа.- М.: Недра, 1979

7.Липкин И.А. Спутниковые навигационные системы.- М.: Вузовская книга, 2001 Қосымша әдебиеттер

8.Морозов В.П. Курс сфероидической геодезии.- М.: Недра, 1979

9.Бойко Е.Г. и др. Использование искусственных спутников Земли для построения геодезических сетей.- М.: Недра, 1979

10.Машимов М.М. Уравнивание геодезических сетей.- М.: Стройиздат, 1975

11.Инструкция о построении государственной геодезической сети, ГУГК.- М.: Недра,

1979

12.Инструкция по нивелированию I, II, III, IV классов, ГУГК.- М.: Недра, 1970

13.Инструкция по вычислению нивелировок, ГУГК.- М.: Стройиздат, 1989

14.Земцова А.В. Преобразование координат геодезических пунктов из системы в

систему, мет. указания.- КазНТУ, 2005

15.Земцова А.В. Предварительные вычисления в триангуляции, мет. указания.- КазНТУ, 2004

16.Земцова А.В. Измерение горизонтальных направлений и углов, мет. указания.- КазНТУ, 2005

17.Земцова А.В. Геодезические работы на ГДП.- Алматы, 1998

18.CREDO. Инженерно-геодезические и землеустроительные работы, НПО «КРЕДОДИАЛОГ», Минск, 2000.

19.CREDO. От изысканий до проекта. НПО «КРЕДО-ДИАЛОГ» Минск, 2000.

20.Геодезия и картография, журнал М.: Недра

21.Маркшейдерский вестник, журнал М.: П-центр

1.8 Білімді бақылау және бағалау

Модульдар және аралық аттестация бойынша бақылаулар жүргізу сұрақтары

1модуль

1.Жоғарғы геодезияның ғылыми есептерін мінездеу.

2.Жоғарғы геодезияның негізгі ғылыми-техникалық есептерін көрсету.

3.Жалпы жершары эллипсоидына анықтама беру.

4.Геоидқа анықтама беру.

5.Рефенц-эллипсоидқа анықтама беру.

6.Квазигеоидқа анықтама беру.

7.Нормаль Жерге анықтама беру.

8.Геодезиялық координаттар жүйесін мінездеу.

9.Гаусс-Крюгер проекциясында жазық тікбұрышты координаттар жүйесі.

10.Тікбұрышты кеңістіктегі X,Y,Z координаттар жүйесі.

11.Геоедзиялық биіктіктер жүйесі.

12.Нормальды биіктік жүйесі.

13.Ортометриялық биіктік жүйесі.

14.Мемлекеттік геодезиялық тор дегеніміз не (МГТ)?

15 Белгілеубойынша опорлық геодезиялық торларды қалай бөледі.

16. Опорлы геодезиялық торларды территориясы бойынша?

17.ҚР МГТ құрудың негізі неболады?

18.МГТ негізгі құрастыру әдістерін көрстеу, олардың мәні?

19.Опорлы геодезиялық тордың пункттері жер бетінде қалай бекітіледі?

20Опорлы геодезиялық торды құрудың негізгі этаптарын ата.

2модуль

1.Опорлы геодезиялық тордың алдын-ала бағалау элементтері.

2.ИСЗ геодезиялық мақсатта қолданудағы негізгі жалпы принциптері. Спутникті навигациялық жүйе.

3.Опорлы геодезиялық торды құруда GPS-өлшегішшін жобалау.

4.Жоғарғы дәлдікті бұрыш өлшегіш аспаптар.

5.Аиналдыру тәсілімен горизонталь бағыттарды өлшеу.

6.Барлық комбинацияда горизонталь бұрыштарды өлшеу.

7.Келтіру элементтерін анықтау әдістері.

8.Жоғарғы дәлдікті сызықты өлшеу. Едерин аспабымен базисті өлшеу.

9.Арақашықты радиоинтерферометр көмегімен өлшеу.

10.Измерение больших баз с помощью радиоинтерферометров.

11.Опорлы геодезиялық торлардағы есептер және алдын ала есептеудің негізгі этаптары.

12.Белгінің орталығына өлшенген бағыттарды келтіру. Центрировкаға және редукцияға түзетулерді есептеу.

13.Жазықтыққа келтірілген бағыттарды келтіру. Жазықтықта геодезиялық сызық қисығының көрнісін түзету есебі.

14.Коррелат әдісімен триангуляция торын теңестіру. Шартты теңестіру.

15.Триангуляция торын параметрлік әдіспен теңестіру. Тордың өлшенген элементерінің түзетуін теңестіру.

16.Жоғарыдәлдікті нивелирлеу есептері.

17.ҚР мемлекеттік геодезиялық торды құру бағдарламасы және сұлбасы.

18.Нивелир сызығын бекіту. Нивелир репері және маркалар.

19.Жоғарғы дәлдіктікті нивелирлер және инварлы рейкалар, оларға қойылатын талаптар

20.Жоғарғы дәлдікті нивелирлеу әдістері І және ІІ классты нивелирлеу.

Аралық аттестацияны дайындау үшін сұрақтар (емтиханға):

1.Жоғарғы геодезия пәні және есептері.

2.Жер пішіні және гравитациялық алқабтың дамуы туралы қысқа тарихи мағлұмат.

3.Жоғарғы геодезияның негізгі түсінігі және анықтамалары.

4.Жоғарғы геодезияда қолданылатын координаттар жүйесі.

5.Жоғарғы геодезияда қолданылатын биіктік жүйесі.

6.Опорлы геодезиялық торлар, оларды құрастыру принциптері.

7.Опорлы геодезиялық торлардың классификациясы.

8.Опорлы геодезиялық торды құрастырғандағы керекті дәлдік.

9.Опорлы геодезиялық тор пункттерінің тығыздығы.

10.Жобалы геодезиялық торларды құру әдістері.

11.Жоғарғы дәлдікті полигонометрия.

12.МГТ ҚР қазіргі кезде құрастыру сұлбасы және бағдарламасы.

13.Қазіргі кездегі МГТ ҚР құрастыру ерекшілігі.

14.МГТ жобалаудағы негізгі этаптар.

15.Геодезиялық пункттерді бекіту.

16.Рекогносцировка.

17.Опорлы торларды құруда алдын ала дәлдік бағасы .

20.Триангуляцияда алдын-ала есептеулердің негізгі этаптары.

21.Өлшенген бағыттарды белгінің орталығына келтіру.

22.Өлшенген бағыттарды жазықтыққа келтіру.

23.Триангуляция торын коррелаттық әдіспен теңестіру. Шартты теңдеулердің саны және түрлері.

24.Триангуляция торын параметрлік әдіспен теңестіру.

25.ТМД мемлекетін нивелир торын құрастыру сұлбасы және бағдарламасы. Он ң

классификациясы 26. І және ІІ классты нивелирлеу әдістері. Станцияда жұмыс тәртібі нивелирлеу

журналын өндеу

27.Нивелир репері және маркалары жоғарғы дәдікті нивелирлер және инварлы рейкалар.

28.Опорлы геодезиялық торларды құрастырғанда GPSөлшегішін қолдану.

29.Сфероидалық геодезиялық пәні және есептері.

30.Эллипсоид айналу параметрлері және олардың арсындағы байланыс.

31.СК-42 координат жүйесі.

32.Әртүрлі эллипсоидтарда координаттар жүйесінің байланыс параметрлерін орнату.

33.Жергілікті жердегі координаттар жүйесі Геодезиялық пункт координаттарын жүйеден жүйеге қайта есептеу.

34.Эллипсоид бетіндегі негізгі радиус қисықтығы.

35.Нормальды қиылысудың екеулігі. Геодезиялық сызық.

36.Геодезиялық сызық. Клеро теңдеуі.

37.Кіші сфероидалық үлбұрыштарды шешудегі жалпы мағлұмат. Лежандр теоремасы.

38.Кіші сфероидалық үшбұрыштарды шешудегі жалпы мағлұмат. Аддитамент әдісі.

39.Бас геодезиялық есептерді шешудегі жалпы принциптер

40.Кутта-Ингланд әдісі бойынша тура геодезиялық есепті шешу.

41.Гаусс әдісімен кері геодезиялық есепті шешу.

42.Гаусс-Крюгер проекциясы. Негізгі формулалар.

43.Жердің гравитациялық алқабы. Ауырлық күш потенциалы.

44.Отвес сызығының ауытқуы.

45.Геопотенциал биіктіктің есеп алу жүйесі.

46.Геоедзиядағы редукциялық есеп.

47.Геодезиядағы геодинамикалық есептер.

48.Ауарайлық геодинамикалық полигондардың мақсаты және белгіленуі.

49.Техногенді геодинамикалық полигондарының мақсаты және белгіленуі.

50.Техногенді геодинамикалық полигонда негізгі геодезиялық құрылыстар.

1.9 Саясат және процедура Барлық студенттер сабақта болуға міндетті, жіберілген сабақтар қайта өңделеді.

Зертханалық жұмыстар жоғарыда көрсетілген бақылау түрінде өз уақытында өткізілуі керек. Уақытында өткізілмеген бақылаулар балды төмендетеді. Бақылау жұмысы тест түрінде берілген және оқу процессі кезінде күнтізбеге қатысты орындалады.

2 Белсенді тарататын материалдар мазмұны 2.1. Курстың тақырыптық жобасы.