- •1.2 Пән туралы мәліметтер:
- •Оқу жоспарының көшірмесі
- •1.6. Пәннің мақсаттары мен міндеттері
- •1.7. Пәнді оқытудың міндеті:
- •1.9. Тапсырмаларды орындауға ұсынылатын
- •Негізгі әдебиеттер:
- •Қосымша әдебиеттер
- •1.10. Студенттердің білімін бағалау жүйесі
- •Бақылаудың барлық түрлерін өткізу бойынша
- •Күнтізбе кестесі
- •«Мемлекеттік тілде іс қағаздарын жүргізу»
- •Пәні бойынша
- •Модульдар мен аралық аттестация бойынша бақылау жүргізуге арналған сұрақтар тізімі
- •Аралық аттестацияға арналған сұрақтар:
- •2. Негізгі таратылатын материалдар мазмұны
- •2.1. Сабақ түрлері бойынша сағат бөлу
- •Қазақ ресми іс қағаздары тілінің қалыптасу тарихы
- •Ескерткіштеріндегі ресми іс қағаздарына тән тілдік элементтер
- •Орындалуға міндетті жұмысты жүктеу туралы
- •Жұмысқа қабылдау туралы өтініш
- •23.05.2011 _____________ А. Д. Қайырова
- •25.12.2010 Қолы_____________ж.Қасымова. Кандидаттық диссертацияны қабылдау туралы
- •Жалақыны өндіріп алу туралы
- •Ескерткіштеріндегі қазақ іс қағаздары тілінің тарихы
- •Мөр басылады.
- •1. Сенімхат белгілі бір тұлғаның ................... Растайды.
- •2. Сенімхатқа ................... Қолы қойылады.
- •3. Сенімхаттағы мәлімет ................ Баяндалады.
- •Қазіргі іс қағаздары құрылымының негізгі бөліктері
- •2010 Жылдың 25 маусымы, сағат 12.00.
- •Ақпараттық-анықтамалық құжаттар
- •480013, Алматы, Пушкин 22, қр ұға Ядролық физика институты. Директорға.
- •480020, Алматы, Сәтбаев 22, ҚазҰту. Ректорға
- •Бұйрық-жарлық құжаттары
- •XIV ғасырда жазылған жарлықтар тілінің зерттелуі
- •Қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті
- •Қазақ тілі кафедрасы бойынша жарлық №10
- •Қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті
- •Қазақ тілі кафедрасы бойынша жарлық №12
- •(Резолюция)
- •XVIII ғасырда жазылған іс қағаздары
- •Т а н ы с қ ы (Визитка)
- •Ресми іс қағаздарындағы тілдік норма
- •Ақпараттық-анықтамалық құжаттар
- •1. Бетті бастым. Бетті сөзі сөйлемнің қай мүшесі?
- •2. Қай сөйлемнің бастауышы мен баяндауышының
- •3. Қысқарған сөздердің қатарын табыңыздар.
- •Қызметтік хаттардың түрлері
- •Қазақ мемлекеттік ғылыми- техникалық ақпарат ғылыми-зерттеу
- •7. Мінездеме берілген күні, айы, жылы көрсетіледі.
- •8. Қосымша (егер бар болса).
- •Тіл білімі институтының экспериментальды-фонетика бөлімінің кіші ғылыми қызметкері Нұргүл Ержұманқызы Шаймерденоваға
- •Қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті ө.А.Байқоңыров атындағы Тау-кен институтының II курс студенті Жаманкеев Нұрлан Қамалұлына
- •Қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті ә.Бүркітбаев атындағы Металлургия институтының аға оқытушысы Қуаныш Өміртайұлы Әлихановқа
- •1. Мінездеме қандай стильде жазылады?
- •2. Мінездеме мәтінінде қолданылатын стандартты
- •3. Мінездеме қандай құжат?
- •4. Мінездемедегі мәлімет нешінші жақта
- •Факс. Факс арқылы жіберілетін құжаттар
- •Ресми іс қағаздары терминдерінің қалыптасуы
- •XIX ғасырдағы ресми іс қағаздары тілінің қалыптаса бастауы
- •Бұйрық-жарлық құжаттары
- •Қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті
- •Қазақ тілі кафедрасы мәжілісінің
- •II. Мәжілістің өткізілген орны мен күні. Мысалы:
- •IV. Мәжіліске төрағалық етуші. Мысалы:
- •V. Күн тәртібі. Мысалы:
- •VI. Тыңдалған мәселелер туралы мәлімет. Мысалы:
- •IX. Төрағаның және хатшының қолы. Мысалы:
- •Жаңа түркі дәуіріндегі ресми іс қағаздары
- •Қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық
- •1. Хаттамаға .......................... Қолы қойылады.
- •Ресми іс қағаздары тілінің стилі
- •Қосымша демалыс беру жөнінде
- •Еңбек демалысынан шақыру туралы
- •Т ү й і н д е м е (Резюме)
- •Т ү й і н д е м е (Резюме)
- •1. Ашық буынды сөзді табыңыздар.
- •Анықтама-ақпарттық құжаттар
- •Өмірбаян және оның түрлері
- •Өмірбаянның құрылымы төмендегідей болып келеді:
- •Өмірбаянның грамматикалық ерекшеліктері
- •Анықтамалық-ақпараттық құжат
- •Кадрлар жөніндегі жеке іс парағы
- •11. Жұмыс істеген орындары, лауазымы, жұмыс істеген жылдары
- •16. Отбасы жағдайы (отбасы мүшелерінің аты-жөні, туған жылы
- •1. Жеке іс парағында ............ Мәлімет жазылады.
- •2. Жеке іс парағында қолданылатын
- •3. Орта дәрежелі оқу орны.
- •4. Монография .......... Авторы ..........
- •11. Жұмысшының еңбек құқын қорғауға қосымша кепілдік беретін мағлұмат:
- •18. Екі жақтың мекен-жайы толық көрсетіледі.
- •19. Екі жақ қол қояды.
- •20. Шартқа қол қойылған күн толық жазылады.
- •21. Келісімге қосымша құжаттар болса, ол көрсетіледі.
- •Қ.И. Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті
- •25 Маусым 2011 жыл Күндізгі бөлімде ақылы негізде оқитын студентті оқудан шығару туралы
- •20 Сәуір 2000 жыл Алматы қаласы
- •Қысқы сынақ пен емтиханды уақытында
- •Тапсырмаған студенттер туралы
- •Қысқы сынақ пен емтиханды уақытында
- •Тапсырмаған студенттер үшін
- •«Aser» компаниясында қызметін көтеру, жұмысқа қабылдау туралы
- •2009 Жылдың 19 қарашасында компанияда шығарылған
- •«Дат» спорттық тауарлар компаниясының
- •Қызметкерлерін шетелдік іссапарға жіберу туралы
- •Компанияның 2008 жылдың 15 желтоқсанында
- •Шығарылған № 5469 қаулысына сәйкес
- •Соөж тақырыптары Тапсырмалардың тізімі мен түрлері
- •2.3 Өздік бақылау үшін тест тапсырмалары
Бұйрық-жарлық құжаттары
* * * * *
XIV ғасырда жазылған жарлықтар тілінің зерттелуі
Түркі тілдері, оның ішінде қазақ тілінің тарихы үшін де өте құнды деректердің бірі болып табылатын XIV ғасырда жазылған жарлықтар тілін зерттеуге арналған А.Ибатовтың «XVI ғасырдағы хандар жарлықтарының тілі» еңбегі де іс қағаздары тілінің қалыптасу кезеңін көрсететін, нақты материалдарға ғылыми талдау жасаған құнды зерттеу жұмысы. А.Ибатов: «Жарлықтар сан жағынан өте аз іс қағазы болғандықтан, көлемі жағынан да шағын болып келеді. Бірақ соған қарамай, онда қолданылған сөздер мен олардың неше алуан өзіндік ерекшеліктері – қазіргі тілдердің қалыптасып тұрақталу тарихын байыптап аңғару ісінде бірден-бір қажет материалдар», –
деп, жарлық мәтіндері тілінің қазіргі ресми іс қағаздары тілінің қалыптасу тарихын зерттеуге қажетті, құнды материал екендігін атап көрсетеді.
Қазіргі қазақ тілінде әмір, бұйрық, мағынасын беретін ресми іс қағазының бір түрінің атауы ретінде қолданылатын жарлық сөзі Орхон-Енисей жазба ескерткіштер тілінде йарлық формасында кездеседі. Ол осы күнгі жарлық сөзінен өзгеше емес.
XIV ғасырда жазылған хан жарлықтарын қазіргі қазақ іс қағаздары тілімен тікелей тарихи байланысы бар мұра ретінде қарастырады. Бұл жөнінде А. Ибатов: «Жарлықтар тексті болса, сол орта ғасыр жазба әдеби тілінің стильдік бір тармағы ретінде, іс қағаздарының стилімен жазылған мұралар қатарында танылуы қажет», – деп жазады.
XIV ғасырда жазылған хан жарлықтарынан бізге жеткені он шақты ғана. Жарлықтар бір бет көлемінде болып келеді. Зерттеуші А.Ибатовтың пікіріне сүйенсек, жарлық мәтіндерінде шамамен 350-дей түрі және туынды сөздер қолданылған. Ол сөздердің көпшілігі түркі тілдеріне тән сөздер болғандықтан, түркі тілдес ұлт өкілдері жарлықтардың мазмұнын қиындықсыз-ақ түсіне алады.
Жарлық мәтіндерінде түсініксіз сөздер де кездеседі. Олардың біразы монғол тілімен байланысты болса, біразы араб сөздері. Жарлық мәтіндерінде жер-су, кісі аттары жиі кездеседі.
XIV ғасырда іс қағаздарының әлі жеке іс қағазы болып қалыптаса қоймағандығы байқалады. Ондағы грамматикалық ерекшеліктер араласа беріліп отырған. Бірақ жарлықтың өзінде анықтамалық-ақпараттық құжаттарға тән ерекшелік – баяндауыштың ашық райда берілуі. Ал өкімдік құжаттарға тән ерекшелік – баяндауыштың бұйрық рай формасында келуі. Екіншіден, бұл құжаттарды құрылымына қарай куәлік, анықтама, бұйрық, жарлық деп бөлуге болса да, іс қағаздарын жүргізу мәдениетінің әлі қалыптаса қоймағандығынан, олардың бәрін жарлық деп атаған. Сол дәуірдегі Темір-Құтлұғ жарлығы мазмұны мен құрылымы жағынан қазіргі бұйрыққа жақын.
4-апта. 8-сабақ
69-тапсырма. Жарлық қандай жағдайда шығарылады, оның құрылымына не кіреді? Берілген ақпаратты меңгеріп алыңыздар.
Ж А Р Л Ы Қ
Жарлық– басқарудың шұғыл мәселелері бойынша шығарылатын құқықтық акт. Оған жұмыс орнындағы бірінші басшы қол қояды. Жарлықтың мәтіні бұйрықтағыдай құрамды бөліктерден тұрады. Оның мазмұны толық, дәл, анық болуы керек.
Жарлық бөлігі жеке жолға жазылған «БҰЫРАМЫН» деген сөзден басталады. Мәтіннің бұл бөлімінде орындалатын істер, оған жауапты адамдардың аты-жөні, лауазымы, іске асыру мерзімі көрсетіледі. Ол нөмірленген тармақтарға бөлінуі мүмкін. Әр тармақ үшінші жақ бұйрық райдың ырықсыз етіс тұлғасындағы етістіктерден (тапсырылсын, жариялансын, т.б.) және бұйрықты орындаушыны (лауазымды адамды немесе бөлімшені) көрсетуден басталады.
Орындауға жауаптылықты: «Бұйрықтың орындалуын бақылау (лауазымы, аты-жөні) «жүктелсін» деп көрсетіледі.
Жекеленген тапсырмалар бұйрыққа қосымша ретінде берілуі мүмкін және бұйрық мәтінінде оларға сілтеме қосымшаға сәйкес жасалуы тиіс. Егер қосымшалар бірнешеу болса, олардың әрқайсысы нөмірленеді.
Жарлық сөзінің мағынасы – әмір беру, бұйыру, бұйрық беру сөздерінің мағынасына өте жақын. Көне замандағы хан, қаған жарлықтары да, қазіргі үкіметтің, президенттің жарлықтары да бір адамға немесе адамдар тобына ғана емес, көпшілік халыққа берілетін, жалпыхалықтық сипаттағы әмір, бұйрық.
Жарлықтың бұйрықтан негізгі айырмашылығының өзі – оның барлығына жарияланатын, барлығы орындауға, бағынуға, назарға алуға тиіс құжат екендігінде.
70-тапсырма. Жарлықтың үлгілерімен танысыңыздар.