Плотин. - Шестая эннеада. Трактаты I-V. - 2004
.pdf350 Плотин. Эннеады. Трактат VI. 5
не умаляющуюся в ней, как бы переливающуюся жиз нью через край, то на чем бы ты ни сосредоточился, к чему бы мысленно ни прикоснулся, на что бы ни напра вил взор, ты ее не найдешь там, но напротив [упустишь]. Ибо нет ничего превосходящего ее и приходящего пос ле нее, и, опять же, ты не сможешь остановиться на чем-то малейшем, чему она не могла бы дать ничего в силу своего истощения, однако ты будешь способен двигаться вместе с ней, или, лучше сказать, родиться во Всём; не ищи далее, иначе изнеможешь и выступишь в иное, падешь долу, не видя присутствующего, из-за того что смотришь в иное. Но если ты не будешь искать более, почему это случится с тобой? Потому что ты пришел во Всё и не пребываешь в его части, ты не мо жешь даже сказать себе: «Я такой-то величины», ибо уйдя от количественного, ты стал Всем — хотя ты был Всем и прежде; но поскольку нечто иное пришло к тебе после Всего, ты умалился из-за этого прибавления, ибо то, что прибавилось, пришло не от сущего — ничего ты не прибавишь к сущему [даже если захочешь], но лишь от не-сущего. И когда нечто рождается от не-сущего, оно не рождается Всем, но становится Всем, когда от не-сущего отрешится. Ты возрастаешь как [истинный] ты, отрешаясь от иного, и Всё присутствует в тебе в твоем отрешении; однако, если оно присутствует в тво ем отрешении, но не является, когда ты остаешься с иными вещами, оно не приходит, чтобы присутствовать; но когда тебе кажется, что оно не присутствует, ты уда лился от него. Однако, если ты и удалился, то не от
О том, что единое тождественное сущее... (II) 351
него — ибо оно присутствует [независимо от тебя], — ты даже не удалился, но присутствуя [в нем] обратил ся к противоположному. Таким образом и иные боги, притом что [на богослужении] присутствуют многие, являются одному, поскольку он способен увидеть их. Но эти боги «во многих образах странствуют близ на ших городов»;13 а к тому Богу обращены города и вся земля, и всё небо — к Богу, который есть повсюду при себе и в себе; он [Бог] имеет из себя сущее и те вещи, которые истинно есть вплоть до Души, или Жизни, зависящей от него; эти вещи движутся к беспредель ному Единому благодаря [Его] невеличинной беспре дельности.
ПРИМЕЧАНИЯ
1. Это одно из редких для Плотина обращений к обще человеческому опыту в качестве отправной точки для философского исследования (для сравнения можно при вести Епп. III. 7. 1, хотя там под словом «мы» подразуме ваются, вероятнее всего, философы, а не человечество вообще). Способ выражения этого «всеобщего мнения» Плотином наводит на мысль о том, насколько сильно века христианства и антихристианской полемики повлияли на общечеловеческое представление о мире. То, что говорит здесь Плотин, вероятно, до сих пор должно признаваться истинным в Индии.
2. Об этом фрагменте см. Краткое введение.
352Плотин. Эннеады. Трактат VI. 5
3.Здесь Плотин развивает аристотелевскую мысль в платоновской манере. См.: Аристотель о Сократе. Мета физика, М. 4, 1078Ь24-25.
4.Об этом фрагменте см. Краткое введение.
5.Что касается чрезвычайно важного для Плотина образа круга и его радиусов, см. также Епп. I. 7. 1; V. 1. И; VI. 9.8.
6.Это одно из наиболее доходчивых в Эннеадах объяснений Плотинова положения, которое вызывало столько неудовольствия у позднейших неоплатоников, о том, что «каждый из нас есть умопостигаемый космос» (Епп. III. 4. 3. 22; IV. 7. 10. 34-36). Здесь буквально пока зано, как может быть получено это положение.
7.Подобно Ахиллу. См.: Гомер. Илиада, I. 197-198.
8.Плотин, как и практически все ранние платоники (за исключением Амелия — друга и сподвижника Плоти на), жестко настаивал на том, что число идей ограни чено. О воззрении Амелия, утверждавшего, что идеи не определены в числе, см.: Сириан. Комментарий на Ме тафизику, 147.2-6. Что касается пронизывающего дан ный фрагмент и много обсуждаемого вопроса об идеях ин дивидуальностей, см. прежде всего: ArmstrongА. Н. Form,
Individual and Person in Plotinus / /Dionysius I, 1977, 49-68 = Plotinian and Christian Studies, XX, где даны ссылки и на другие источники.
9.Это отсылка к стоическому учению о «всеобщем слиянии», которое Плотин подробно обсуждает в Епп. II. 7.
10.Здесь приводятся аллюзии к Ксенократу (Fr. 60 Heinze) и Гераклиту (Fr. В. 115 DK).
О том, что единое тождественное сущее... (II) 353
11.См.: Платон. Пир, 203c6-d3.
12.См.: Гераклит. Fr. В. 113 DK.
13.Это фраза из Гомера. Одиссея, 17.486, которая ци тируется (хотя и с неодобрением) и у Платона. См.: Госу дарство, И.381d4.
Ε Ί 3 LacJ lacJ Ξ Ί 3 LacJ ΕΠ3 la cJ ΕΓΞ LacJ ЕГЗ la cJ ГД E7| ГДЕ] ГД Cl ГД С| ГД Cl ГД ClГД Cl ГД CI ГД CI ГД Cl EL3 la cJiacJ la Eil lacJ Е"Э la cJ lacJ LacJ LacJ LacJ La EU
||Д С| |Д С| |Д С] |Д CI |Д Cl ГД CI ГД CI ГД С| ГД Cl ГДС1 ГД Cl
ПЕИTOYTO ON EN ΚΑΙ ΤΑΥΙΌΝ ON ΑΜΑ ΠΑΝΤΑΧΟΥ ΕΙΝΑΙ ΟΛΟΝ ΔΕΥΤΕΡΟΝ
1. То εν καί ταύτόν άριΒμχο πανταχού αμα όλον είναι κοινή μεν τις έννοια ψησιν είναι, όταν πάντες κινούμενοι αύτοφυώς λεγωσι τον εν εκάστω ημών Βζόν ώς ενα και τον αυτόν. Καί ει τις αυτούς τον τρόπον μ/η άπαιτόιμ/ηδε λόγω εξετάζβΐν την δόξαν αυτών εΒίλοι, ούτως αν καί Βεΐντο και ενεργούντες τοΰτο τη διανοίφ ούτως άναπαύοιντο εις εν πως συνερείδοντες και ταύτον, και ούδ" αν ε&ελοιεν ταύτης της ενότητος άποσχίζεσΒ'αι. Καί εστί πάντων βεβαιότα
τη αρχή, ην ώσπερ ai φυχαΑ ημών φ&εγγονται, μ/η εκ τών κα&εχα/ττα συγκεφαλαιω$εΐσα, άλλα προ τών καθέκαστα πάντων προέχουσα καϊ προ εκείνης της του άγαμου πάντα όρεγεσ^αι τιθέμενης τε και λέγούσης. Ούτω γαρ αν αχιτη άληΒες είη, ει τα πάντα εις εν σπεύδοι και εν είη, καϊ τούτου
ηορεξις είη. Ύο γάρ εν τοΰτο προϊόν μλν επί Πάτερα, εφ* όσο προελ^είν αύτω οίον τε, πολλά αν φανείς τε και πως και είη,
ηδ" αρχαία φύσις και η ορεξις του άγαμου, όπερ εστίν αυτού, εις εν όντως άγει, και επί τούτο σπεύδει πάσα φύσις, εφ" εαυτην. Τοΰτο γάρ εστί το αγαθόν τη μιφ ταύτη φύσει το είναι αύτης καί είναι αύτην τοΰτο δ" εστί το είναι μίαν. Ούτω δε καί το αγαθόν όρΒ-ώς είναι λέγεται οίκεΐον διό ούδε εξω
ΠΕΡΙ TOY TO ON ΕΝ ΚΑΙ TAYTON ONΑΜΑ... (Π) 355
ζη^τείν αύτο δεί. ΥΙου γάρ αν είη εξω του οντος περιπεπτωκός Ή πώς αν τις εν τω μ/η οντι εξβύροι αυτό; Αλλά δηλονότι εν τω οντι ουκ ον αυτό μ/η ον. Ε/ δε ον και εν τω οντι εκείνο, εν εαυτω αν ενη εκάστω. Ουκ άπέστημεν άρα του οντος, αλλ' εσμεν εν αυτφ, oùiï αΖ εκείνο ημών εν άρα πάντα τα οντά.
2. Αόγος δε επιχειρτησας εξέτασιν ποιείσ^αι του λεγο μένου ούχ εν τι ων, αλλά τι μεμερισμενον, παραλαμβάνων τε εις την ζητησιν την τών σωμάτων φυσιν και εντεύθεν τάς αρχάς λαμβάνων εμερισε τε την ούσίαν τοιαύτην είναι νομίσας, και τη ενοτητι ψτιστησεν αυτής ατε μ/rç εξ άρχων τών οικείων την όρμήν της ζητήσεως πεποιημενος. Ημΐν δε λητττεον εις τον υπέρ του ενός και πάντη οντος λόγον οικείας εις πίστιν αρχάςτούτο δ' εστί νοητάς νοητών και της αληθινής ουσίας εχομενας. Έπε/ γάρ το μεν εστί πεφορημενον και παντοίας δεχόμενον μεταβολάς και εις πάντα τόπον διειλημψΑνον, ο δη γένε ση αν προσηκοι όνομάζβΐν, αλΧ ουκ ούσίαν, το δε ον άεί [διειλημμενον], ωσαύτως κατά ταύτα έχον, ούτε γινόμενον ούτε άπολλύμενον ουδέ τίνα χώραν ουδέ τόπον ουδέ τίνα εδραν έχον ούδ* έξιόν ποΒ-εν ούδ* αΰ είσιόν εις οτιοΰν, αλλ* αύτφ μενον, περί μεν εκείνων λέγων αν τις εξ εκείνης της φύσεως και τών υπέρ αύτης άξιουμενων συλλογίζοιτο αν εικότως ЬС εικότων είκότας και τους συλλογισμούς ποιούμενος. "Οταν δ' αυ τους περί τών νοητών λόγους τις ποιηται, λαμβάνων την της ουσίας φύσιν περί ης πραγματεύεται τάς αρχάς τών λόγων δικαίως αν ποιοίτο μ/η παρεκβαίνων ώσπερ έπιλελησμένος επ οΧλην φύσιν, αλλ' ύπ" αύτης εκείνης περί αύτης την κατανόησιν ποιούμενος, επειδή πανταχού το τι εστίν άρχη, και τοΐς
356 Плотин. Эннеады. Трактат VI. 5
καλώς όρισαμΑνοις λέγεται και των σνμβεβηκότων τα πολλά γινώσκεσΰαι· όΐς δε και πάντα εν τω τί εστίν υπάρχει, πολλφ μάλλον εν τούτοις εχεσ^αι δει τούτου, και εις τούτο βλεπτεον και προς τούτο πάντα άνενεκτεον.
3. Ε/ δη το ον όντως τούτο και ωσαύτως έχει και ουκ εξίσταται αυτό εαυτού και γενεσις περί αυτό ουδεμία ού& εν τσπφ ελεγετο είναι, ανάγκη αυτό ούτως έχον άεί τε συν αύτω είναι, και μη διεστάναι αφ αύτοΰ μνηδε αύτοΰ το μλν ωδί, το δε ώδί είναι, μ/ηδε προϊεναι τι άπ' αύτοΰ' ηδη γάρ αν εν αλλφ και αλλφ ει% και όλως εν τινι είη, και ούκ εφ' εαυτού ούδ* άπατεςπό£οι γάρ αν, ει εν αλλφ* ει δ' εν άπο&εϊεσται, ούκ εν αλλφ. Ε/ ουν μ/η άποστάν εαυτού μ/ηδε μερισ$εν μτ?δέ μεταβάλλον αυτό μνηδεμίαν μεταβολην εν πολλοίς άμα είη εν όλον αμα εαυτω ον, το αυτό ον πανταχού εαυτω το εν πολλοίς είναι αν εχοί9 τούτο δε εστίν εφ' εαυτού ον μνηαύεφ* εαυτού είναι. Αείπεται τοίνυνλέγειν αυτό μλν εν ούδενι είναι, τά δ' άλλα εκείνου μ,εταλαμβάνειν, οσα δύναται αύτω παρείναι, και καθόσον εστί δυνατά αύτφ παρείναι. 'Ανάγκη τοίνυν *η τάς υποθέσεις και τάς αρχάς εκείνος άναιρεϊν μ/ηδεμίαν είναι τοιαύτην φύσιν λέγοντας η, εί τοΰτό εστίν αδύνατον και εστίν εξ ανάγκης τοιαύτη φύσις και ουσία, παραδεχεσ$αι το εξαρχής, το εν και ταύτόν άρ&μω μνη μ&μζρισμλνον, αλλά όλον ον, των άλλων των παρ αυτό μηδενός άποστατείν, ούδεν του χεισ^αι δετβεν ούδε τω μοίρας τινάς άπ" αύτοΰ ελ^ειν μηδ* αΰ τω αυτό μλν μεΐναι εν αύτω όλον, άλλο δε τι άπ" αύτοΰ γεγονός καταλελοιπός αυτό ηκειν εις τά άλλα πολλαχχ). "Εστα/ τε
γάρ ούτως το μλν άλλοθι, το δ" άπ" αύτοΰ άλλοθι, και τόπον εξει διεστηκός άπό των άπ" αύτοΰ. Kai επ" εκείνων αύ, ει
ΠΕΡΙ TOY TO ON ΕΝ ΚΛΙTAYTON ONΑΜΑ... (Π) 357
εκαστον όλον η μέρος και ει μεν μέρος, ου την του όλου άποσώσει φύσιν, όπερ δη ειφηταν ει δε όλον εκαστον, η εκαστον μ^ριοΰμεν Ίσα μέρη τω εν ω εστίν η τούτον όλον πανταχού συγχωρήσομέν δύνασ$αι είναι. Ούτος δη ο λόγος εξ αυτού του ττράτγματος και της ουσίας άλλότριον ούδεν ούδ* εκ της ετέρας φύσεως ελκύσας.
4. Ίδέ δε, ει βούλει, και τόνδετον θεοί/ ου πη μεν είναι, πη δ' ουκ είναι φαμεν. "Εστί γαρ άξιούμενόν τε παρά πασι τοις εννοιαν εχουσι θεών ου μόνον περί εκείνου, άλλα και περί πάντων λέγειν $εων, ως πανταχού πάρεισι, και 6 λόγος δε ψησι δεΓν ούτω т/Эво-Эа/. ΕΙ ουν πανταχού, ούχ οίον τε μεμερισμενον ου γαρ αν ετι πανταχού αυτός ειη, αλλ' εκαστον αύτοΰμέρος το μεν ώδ/, то δε ώδ/ εσται, αυτός τε ούχ εις ετι εσται, ώσπερ ει τμπβείη τι μέγεθος εις πολλά, άπολλύμενόν τε εσται και τά μερτ) πάντα ούκέτι το όλον εκείνο εσται· προς τούτοις δε και σώμα εσται. Ει δη тайга αδύνατα, πάλιν αυ άνεφάνη το άπιστούμενον εν πάση φύσει άνθρωπου ομού τω 3εόν νομίζειν και παντα χού το αύτο αμα όλον είναι. Τίάλιν δε, ει άπειρον λεγομεν εκείνην την φύσιν ού γάρ δη πεπερασμενην τι αν άλλο ειη, η οτι ούκ επιλείφει; Ει δε μή επιλείφει, οτι πάρεστιν εκάστω. Ει γάρ μη δύναιτο παρείναι, επιλείφει τε και εσται οπού ου. Και γάρ ει λεγοιμεν άλλο μετ αύτο το εν, ομού αυ αύτω και το μετ* αύτο περί εκείνο και εις εκείνο και αύτοΰ οίον γέννημα συναφές εκείνω, ώστε το μετεχον του μετ αύτο κάκείνου μετειληφεναι. Πολλών γάρ όντων των εν τω νστρω, πρώτων τε και δευτέρων και τρ/των, και οίον σφολρας μιας εις εν κεντρον άνημμενων, ού διαστημασι διειλημμενων, άλλ* όντων ομού αύτοίς απάντων,
358 Плотин. Эннеады. Трактат VI. 5
οπού αν παργ} τα τρίτα, και τα δεύτερα και τα πρώτα πάρεστι.
5.Κα/ σαφήνειας μεν ένεκα ο λόγος πολλάκις οίον εκ κέντρου ενός πολλάς γραμμάς ποιησας εις εννοιαν του πλήθους του γενομένου ε&έλε/ άγειν. Δεΐδε τηρουντας ομοΰ πάντα τα λεγόμενα πολλά γεγονεναι λέγειν, ως κάκείεπι του κύκλου ουκ ούσας γραμμάς άφωρισμενας εστί λαμβάνειν επίπεδον γαρ εν. Ου δε ούδε κατ επίπεδον εν διάστημα τι, αλλ' αδιάστατοι δυνάμεις και ούσίαι, πάντα αν εϊκότως κατά κέντρα λεγοιτο εν ενι ομού κεντρω ηνωμένα, οίον άφέντα τάς γραμμάς τα πέρατα αυτών τά προς τω κεντρω κείμενα, οτε δη και εν εστί πάντα. Πάλ/ν δε, ει προσδείης τάς γραμμάς, α/ μεν εξάφονται των κέντ ρων αυτών α κατελιπον εκάστη, εσται γε μ/ην ούδεν ήττον κεντρον εκαστον ουκ άποτετμ/ημενον του ενός πρώτου κέντρου, αλλ' ομού οντά εκείνω εκαστον αύ είναι, και τοσαυτα οσαι α\ γράμμα/ αίς εδοσαν αυτά πέρατα είναι εκείνων, ώστε όσων μεν εφάπτεται γραμμών τοσαυτα φανηναι, εν δε ομοΰ πάντα εκείνα είναι. Ε/ δ* ουν κεντροις πολλοίς άπεικάσαμζν πάντα τά νοητά [είναι] εις εν κεντρον άναφερομενοις και ενουμενοις, πολλά δε φανεισι διά τάς γραμμάς ου των γραμμών γεννησασών αυτά, άλλα δειξασών, αϊ γράμμα/ παρεχέτωσ-αν ημιν χρείαν εν τω παρόντι άνάλογον είναι ών εφαπτομένη η νοητή φύσις πολλά και πολλαχη φαίνεται παρεϊναι.
6.Πολλά γάρ οντά τά νοητά εν εστί, και εν οντά τη άπείρω φύσει πολλά εστί, και πολλά εν ενι και εν επί πολλοίς και ομοΰ πάντα, και ενεργεί προς το όλον μετά του όλου, και ενεργεί προς το μέρος αΰ μετά του όλου. Αεχεται δε το
ΠΕΡΙ TOY TO ON ΕΝ ΚΑΙ TAYTON ON ΑΜΑ... (Π) 359
μΑρος εις αύτο το ώς μέρους πρώτον ενέργημα, ακολουθεί δε το όλον οίον ει 6 άνθρωπος έλθών εις τον τίνα ανθρωπον τις άνθρωπος γίνοιτο ων αΰ άνθρωπο?. Ό μεν ουν άνθρωπος ο εν τη νλη αφ* ενός του ανθρώπου του κατά την ibkav πολλούς έποίησε τους αυτούς ανθρώπους, και εστίν εν το αύτο εν πολλοίς ούτως, οτι εστίν εν τι οίον ένσφραγιζόμενον εν πολλοίς αυτό. Αύτο Ы άνθρωπος και αύτο εκαστον και όλον το παν ούχ ούτως εν πολλοίς, άλλα τα πολλά εν αύτω, μάλλον δε περί αύτο. Άλλον γαρ τρόπον το λευκόν πανταχού και η φυ%η εκάστου εν παντί μέρει του σώματος η αύτη9 ούτω γαρ και το ον πανταχού.
7. 'Ανάγεται γαρ και το ημέτερον και ημείς εις το ον, και άναβαίνομέν τε εις εκείνο και το πρώτον am εκείνου, και νοοΰμεν εκέΐναούκ είδωλα αυτών ούδε τύπους έχοντες. Ε/ Ы μη τούτο, οντες εκείνα. Ει ουν αληθινής επιστήμης μετέχομεν, έκεΐνά εσμεν ούκ άπολαβόντες αυτά εν ημΐν, αλλ" ημείς εν εκείνοις οντες. 'Οντων ΰε και τών άλλων, ού μόνον ημών, εκείνα, πάντες εσμεν εκείνα. Όμοΰ άρα οντες μετά πάντων εσμεν εκείναπάντα άρα εσμεν εν. 'Εξω μεν ουν όρώντες η όθεν έξημμεθα άγνοοΰμεν εν οντες, οίον πρόσωπα πολλά εις το εξω πολλά, κορυψην έχοντα εις το είσω μίαν. Ει δε τις έπιστραφηναι δύναιτο η παρ αυτού η της 'Αθήνας αύτης εύτυχησας της ελζεως, θεόν τε καί αυτόν και το πάν οφεται* οφεται èè τά μεν πρώτα ούχ ώς το παν, είτ ούκ ϊχων οπη αυτόν στησας όριεί καί μέχρι τίνος αυτός έστιν, άφείς περιγράφειν από του οντος άπαντος αυτόν εις άπαν το πάν ηξει προελθών ούδαμοΰ, αλλ' αύτοΰ μείνας, ού )'δρυται το πάν.