8-МАВЗУ
.pdf
Стагнация (турғунлик)
•Стагнация – жамиятнинг жиддий “касалланиши”, янгиликлар тормозланиши механизмларининг намоён бўлиши. Бундай пайтда жамият янгиликни рад этади, янгиланишга қаршилик қилади.
•Жамиятда аниқ тараққиёт, прогрессив динамика ҳам, лекин шу билан бирга ортга қайтиш ҳам бўлмайди.
•Жамият тараққиётидаги танаффус, вақтинчалик тўхташ.
•Прогресс ҳам, регресс ҳам, стагнация ҳам алоҳида, мустақил ҳолда мавжуд эмас.
•Улар бир-бирини алмаштириб, бир-бири билан қоришиб ижтимоий тараққиёт манзарасини белгилайди
Ижтимоий тараққиёт шакллари
эволюцион |
революцион |
реформистик |
|
|
Ҳукмрон |
|
|
|
доиралар |
|
Ижтимоий |
|
томонидан |
|
Ижтимоий |
ижтимоий |
||
тизим, структура |
|||
тузумдаги туб, |
ҳаётнинг у ёки бу |
||
ва ташкилотдаги |
|||
сифатий |
томонини мавжуд |
||
босқичма-босқич |
|||
ўзгаришлар |
тузумнинг |
||
ўзгаришлар |
|||
|
асосларини |
||
|
|
||
|
|
бузмайдиган |
|
|
|
ҳолда ўзгартириш |
Эволюцион жараёнлар
социал объект ва жараёнларнинг доимий, аста-секинлик билан амалга ошадиган, бир текис ва энг асосийси миқдорий жиҳатдан ўзгаришидир
Революцион жараёнлар эса нисбатан тез, тубдан амалга ошадиган, сифатий социал ўзгаришларни ифодалайди
Эволюцион тараққиёт концепциялари
Уч босқич қонуни: теологик, метафизик ва позитив
босқичлар
Ҳарбий ва саноатлашган жамиятлар
Саноатлашган ва постиндустриал (ахборотлашган) жамиятлар
Зиддиятлар – тараққиёт омили
•Ижтимоий жараёнлар ривожланишининг асосий манбалари зиддиятлар ва уларни ҳал қилиш усулларини ўз ичига олади.
•Шу билан бирга, антагонистик ва антагонистик бўлмаган, ички ва ташқи, тинч ҳал этиладиган ва зўравонлик, қуролли кураш воситаларидан фойдаланиб ҳал қилинадиган зиддиятлар фарқланади.
Революцион концепция
Синфий кураш – социал ўзгаришларни ҳаракатлантирувчи куч
Ишлаб чиқариш кучлари билан ишлаб чиқариш воситалари ўртасидаги зиддият
Социал революция
•Социал революция – ўта мувозанатсиз ҳолатга тушган ижтимоий тизимнинг янги тизимга ўтиши усули.
•Жамият тузилишини бузиш шароитида одатдаги ривожланиш йўлидан оғишлардан қайси бири ижтимоий тизимнинг янги қиёфасини белгилайдиган туртки бўлишини олдиндан айтиш қийин.
•Ижтимоий тараққиёт кўпинча узлукли бўлиб, кўпинча тасодифий омиллар билан белгиланади. Социал революция – бу ижтимоий низонинг энг юқори нуқтаси.
•.
Социал революция
•Инқилобий даврда ривожланиш суръатлари тезлашади ва халқнинг кенг қатламлари актив ижтимоий фаолиятга жалб этилади.
•Бироқ, "ижтимоий мувозанат"нинг бузилиши, ижтимоий кучларнинг "мувозанати", ижтимоий тизимнинг беқарорлиги жамиятни тартибсизлик, зўравонлик муҳитига олиб келади ва фожиали оқибатларга олиб келади. Вайрон қилувчи ҳаракатлар ижтимоий тартибсизликни кучайтиради
•.
қисқа муддатли |
узоқ муддатли |
Реформа турлари:
прогрессив регрессив