7-МАВЗУ
.pdf
Таъсирлашув хусусиятига кўра:
Ижобий таъсирли |
Салбий таъсирли |
Ижобий таъсирли муносабатлар:
ҳамфикрлик
бирдамлик
кооперация
рақобат
Кооперация
•(лот. сooperatio – ҳамкорлик, биргаликда ишлаш)
•шахсларнинг биргаликда фаолият олиб бориш учун ихтиёрийлик асосида бирлашуви;
•икки ёки бир неча шериклар иштирокида қўшма ёки ўзаро мувофиклаштирилган фаолиятни ташкил этишнинг универсал шакли.
Социал бирдамлик
Механик бирдамлик
– бу «жамоа туридаги» бирдамлик бўлиб, ушбу жамоадаги индивидларнинг ўхшашликлари билан белгиланади ва улар томонидан ижтимоий вазифалар бир хил турда бажарилади
Э.Дюркгейм
Органик бирдамлик
– меҳнат тақсимоти туфайли юзага келган бирдамлик, ҳар бир индивид алоҳида вазифани бажаради, ўз қобилиятини ривожлантириш имконига эга бўлади, лекин барча ягона тизимда бирлашади
Салбий таъсирли муносабатлар:
бефарқлик |
камситиш |
конфликт |
бегоналашув |
кураш |
тенгсизлик |
Конфликт (лотинча “conflictus”
– тўқнашиш) – бу ўзаро келишмовчилик ёки қарамақаршилик, адоват орқасида туғилган ҳолат, муносабат, нифоқ, ихтилоф, тўқнашув, низо каби маъноларни билдиради
Социал конфликт – жамиятдаги шахслар, социал гуруҳлар, қатламлар ўртасида ижтимоий муносабатлар тизимида ўзаро манфаатлар мос келмай қолиши натижасида юзага келадиган ижтимоий ҳодисадир.
Немис социологи Г.Зиммель конфликтларга жамият ҳаётидаги муқаррар ҳодиса сифатида қараган. Г.Зиммель конфликтлар инсон табиатининг хусусиятларидан келиб чиқади ва шахсга хос бўлган ҳужумкорлик инстинктидан пайдо бўлади, деб ҳисоблайди. Айнан бу мутфаккир илк бор фанга «социал конфликт» тушунчасини киритган. У XX асрнинг биринчи чорагида нашр этилган илмий асарини шундай атаган эди
Конфликт субъектлари
– конфликтли муносабатларнинг қатнашчилари (шахслар, гуруҳлар, ташкилотлар)
Конфликт объектлари
– конфликтчи томонлар даъво қилаётган, уларга қарамақаршилик, баҳсга сабаб бўлаётган ходиса, жараён ёки предмет.
Г. Зиммель
(1858-1918)
Зиммель фикрича, зиддият – социал тизимни тозалаб турувчи куч, унинг мавжудлиги фавқулодда ҳодиса эмас, балки бошқарув тизимининг ҳамма даражасига хос. Социал конфликтларнинг оқибати – жамиятни такомиллаштирувчи омил. Ҳар қандай социал конфликт жамиятдаги мавжуд муаммоларни ёритади, уларни ҳал қилиш йўлларини кўрсатади, уларни ўзгартириш учун шароит яратади.
Г. Зиммель
(1858-1918)
СОЦИАЛ КОНФЛИКТЛАР КЛАССИФИКАЦИЯСИ
юзага |
шаклига |
миқёсига |
|
келишига |
|||
кўра |
кўра |
||
қўра |
|||
|
|
||
Режалаш- |
Ички |
Шахсий |
|
тирилган |
|||
|
|
||
Тасодифий |
Ташқи |
Гуруҳий |
|
|
|
Глобал |
Р.Дарендорф
(1929-2009)
муддатига кўра
Узоқ
Қисқа
Ўрта
Муайян
Қайталанувчи
жамиятга
таъсирига
кўра
Регрессив
Прогрессив
хусусиятига кўра
Маиший
Этник
Диний
Иқтисодий
Ижтимоий
Маданий
Социал конфликларнинг функциялари
Позитив |
Негатив |
|
|
|
|
Коммуникатив-алоқа |
Социал тизимдаги муносабатларни |
|
|
беқарорлаштириш |
|
Жамиятдаги ролларнинг ўзгариши |
Ижтимоий бирликдаги алоқаларни узиш |
|
|
|
|
Ижтимоий ўзгаришларга таъсир этиш |
Ўзининг ва қарама-қарши томонларнинг |
|
|
манфаатларини англаш |
|
Янги маълумотларга эга бўлиш |
Куч ва ресурсларнинг сарф этилиши |
|
|
|
|