3-МАВЗУ
.pdf
«Референт гуруҳ»
•Индивид хатти-ҳаракати учун намуна, эталон бўлиб хизмат қиладиган гуруҳ.
•Индивид ўз хатти-ҳаракатларини йўналтирган гуруҳ.
• Индивид аъзо бўлишга интилаётган гуруҳ.
• Аъзоларининг қадрият ва фикрлари бевосита шу гуруҳ аъзоси бўлмаган киши учун ўзига хос таққослаш ўлчови, социал «ўлчов доираси» сифатида хизмат қиладиган гуруҳ
Референт гуруҳ турлари:
Реал референт гуруҳ –
шахсга қулай социал меъёр ва қадриятларни эгаллаши учун эталон бўлиб хизмат қиладиган кишилар бирлиги ҳисобланади.
Идеал референт гуруҳ – бу,
маълум бир гуруҳ қадриятли ва меъёрий йўлйўриқларининг инсон онгида акс этишидир. Шахс бу гуруҳга ўз тасаввурлари ва ҳаракатлари билан мослашишга ҳаракат қилади.
Социал дилемма |
Гуруҳий тафаккур |
• – бу гуруҳ аъзоларининг ўз |
• гуруҳ доирасига хос ва |
шахсий эҳтиёжларини |
гуруҳ аъзоларининг |
максимал даражада |
қарашларига таъсир |
қондириш билан жамоа |
ўтказувчи кучли социал |
фаровонлигининг |
босимнинг мавжудлигини |
максимал даражада ошиши |
кўрсатади. Бу босим хулқ- |
ўртасида зиддиятга дуч |
атворимизга таъсир |
келадиган вазият |
ўтказсада, биз уни ҳар |
тушунилади (хандақдаги |
доим ҳам ҳис қилмаймиз |
аскар) |
(Мустафо Шериф ва |
|
Соломон Эш тадқиқотлари) |
|
. |
Квазигуруҳлар
• кутилмаганда, стихияли тарзда шаклланади;
•ўзаро алоқалар беқарор бўлади;
•ўзаро муносабатларда хилма-хилликнинг йўқлиги (маълумотни олиш ёки узатиш, қарши чиқиш ёки қўллаб-қувватлаш);
•умумий ҳаракатларнинг қисқа муддат давом этиши
Квазигуруҳларнинг асосий белгилари:
АНОНИМЛИК
ТАЪСИРЧАНЛИК СОЦИАЛ ИНФЕКЦИЯ ОНГСИЗЛИЛИК
Квазигуруҳларнинг кўринишлари:
Оломон – умумий манфаатлар юзасидан чекланган муҳитда вақтинчалик тўпланган кишилар бирлиги
Аудитория |
Социал доиралар |
– коммуникатор, яъни |
|
ахборотни етказиб |
– аъзолари ўртасида |
берувчи индивид ёки |
ахборот алмашинувига |
гуруҳ билан ўзаро |
асосланиб таркиб топган |
боғланган кишилар |
бирликдир |
йиғиндиси |
|
Ян Щепаньский: социал доиралар
турлари
контакт доиралари касбий доиралар ўртоқлар доираси статусли социал доиралар
транспорт, навбат, |
ишчилар, олимлар, |
вақти-вақти билан |
аристократлар, |
спорт |
санъаткорлар |
муаммоларни |
пенсионерлар, |
мусобақаларида |
|
муҳокама қилиш |
аёллар, эркаклар |
мунтазам кўришиб |
|
учун йиғилиб |
|
турадиган кишилар |
|
турадиганлар, |
|
|
|
кейинчалик дўстлар |
|
|
|
гуруҳига айланиб |
|
|
|
кетиши эҳтимоли |
|
|
|
мавжуд бўлади |
|
|
|
|
|
Социал институт таърифи:
• Социал институт меъёрлар ва ижтимоий 
муносабатларнинг муайян соҳасини тартибга солувчи
муассасалар йиғиндисидан иборат.
•Социал институт – механизм ёки муассасалар йиғиндисидир, аммо элементларнинг механик йиғиндиси эмас.
•Социал институт – бу инсон фаолиятининг турли соҳаларини тартибга солувчи ва уларни роллар ва мавқелар тизимига киритувчи расмий ва норасмий
қоидалар, меъёрлар тамойиллари, йўл-йўриқларнинг турғун мажмуидир.
•Шундай қилиб, биз социал институтни иккита усул ёрдамида ифодалашимиз мумкин: бир томондан
меъёрлар йиғиндиси, иккинчи томондан – роллар ва мавқелар йиғиндиси.
•Социал институт, қисқача таърифда, одамларнинг социал ташкиллашган ва регуляция қилинадиган фаолиятларини англатади.
Социал институт белгилари:
•хулқ-атворнинг тўғри турларини белгиловчи ижтимоий меъёрлар ва йўл-йўриқларнинг тўплами сифатида мавжуд бўлади;
•жамият мафкураси ва қадриятлар тизими билан чамбарчас боғлиқ;
•ҳаракатларнинг институционал турлари жамият томонидан назорат қилинади, институтнинг ўзи эса индивидларнинг хулқ-атворини назорат қилади;
• социал институт зарур моддий воситалар ва заҳираларга эга бўлиб, улар туфайли институт асосида ётувчи меъёрлар ва йўл-йўриқлар у ёки бу даражада муваффақиятли бажарилади.
Ҳар бир социал институт:
• ўз фаолиятининг маълум даражада аниқ 
шаклланган мақсадларига;
• индивидларга белгиланган ижтимоий мавқе ва ролларнинг тўпламига;
•индивидларнинг хулқ-атворини назорат қиладиган санкциялар тизимига;
•эҳтиёжларни қондиришга йўналтирилган конкрет
хусусий вазифаларга эга