1-МАВЗУ
.pdf
Социология фанининг асосий функциялари
Методологик
Диагностик
Тушунтирувчи
Амалий
Прогностик
Конструктив
Гуманистик
Регулятив
Танқидий
Назорат
Мафкуравий Тарбиявий ва ҳ.к.
Социал қонунлар
•Қонун деганда, одатда, аниқ вазиятда умумий, зарурий ва такрорланишга хос бўлган жиддий алоқа ёки муносабатлар тушунилади
•Социал қонуният – социал воқелик ва жараёнларнинг жиддий зарурий алоқасини акс эттиради
•Социал тараққиёт қонунлари объектив бўлиб, инсон онги, иродасига боғлиқ бўлмаган ҳолда амал қилади. Лекин ижтимоий ҳаётда ҳеч нарса инсон иштирокисиз амал қилмайди.
•Шунинг учун социал қонунлар инсон фаолияти қонунларидир.
Социал қонунлар турлари:
1.Социал ҳодисаларнинг фақат биргаликда мавжуд бўлишини акс эттирувчи қонунлар;
2.Тараққиёт тенденцияларини акс эттирувчи қонунлар;
3.Социал ҳодисалар ўртасидаги функционал ўзаро тобеликларни ўрнатувчи қонунлар;
4.Социал ҳодисалар ўртасидаги сабабий алоқадорликларни қайд этувчи қонунлар;
5.Социал ҳодисалар ўртасидаги боғлиқликлар мавжудлиги эҳтимолини акс эттирувчи қонунлар.
Социологик қонунлар
Социологик қонунлар ўз табиатига кўра социал қонунлардир.
Социологик қонунлар социал тизимнинг турли босқичларида намоён бўлувчи турли хил социал бирликлар, ташкилотлар ва институтларга бирлашган одамлар ўртасидаги муҳим, такрорланиб турувчи ўзига хос алоқалардир.
2 турга бўлинади:
•Умумсоциологик қонунлар
•Хусусий (махсус) қонунлар
Социологик қонунлар
Умумсоциологик қонунлар
•Барча социал тизимларнинг ривожланиши давомида амал қилади;
•Социал тизимларнинг социал муҳитда амал қилувчи бошқа қонунлари моҳиятини аниқлаб бериб, уларнинг фундаментал асосларини акс эттиради.
Хусусий (махсус) қонунлар
•Социал тизимнинг алоҳида соҳаларида амал қилади
•Масалан, социал бирликлар ўзига хос ҳаёт ва фаолият тарзига эга: синфий, миллий, оилавийкундалик ва ҳ.к.
Социал қонунлар
Динамикага оид |
|
Статикага оид |
қонунлар |
|
қонунлар |
|
|
|
• ижтимоий |
• динамик қонунлардан |
ўзгаришларнинг |
фарқ қилиб, ижтимоий |
омиллари ва шакллари, |
воқелик боғланишини |
йўналишларини |
қатъий белгиламасдан, |
белгилайди ҳамда аниқ |
ўзгаришларнинг |
вазиятда воқеаларнинг |
йўналишини акс |
давомийлигини |
эттиради. |
англатади |
|
Социология фанининг структураси (1-ёндошув)
•Умумсоциологик назариялар бевосита тадқиқ этишга мўлжалланган йўналиш
•Махсус социологик назариялар асосига қурулувчи тадқиқот йўналиши
Назарий социология
•Бевосита эмпирик социологик тадқиқотлар
Амалий социология
Социология фанининг структураси (2-ёндошув)
• Макросоциология |
• |
Микросоциология эса |
– тарихан узоқ давом |
|
инсонлар ҳатти- |
этадиган жараёнлар, |
|
харакатларини, бевосита |
йирик масштабли |
|
уларнинг ўзаро |
социал тизимларни |
|
муносабатларини ва бу |
тадқиқ этади |
|
муносабатлардан келиб |
|
|
чиқадиган ҳодиса ва |
|
|
жараёнларни ўрганади |
Социология фанининг структураси (3-ёндошув)
Билиш |
|
Билиш |
|
Тадқиқот |
функциясига кўра |
|
даражасига кўра |
|
объектига кўра |
|
|
|
|
|
• фундаментал |
• назарий |
• махсус |
• амалий |
• эмпирик |
• тармоқ |
Фундаментал |
Амалий |
социология |
социология |
Социал ҳодиса ва |
Фундаментал билимларни |
жараёнларнинг статикаси |
турли хил ижтимоий- |
ва динамикасининг |
амалий муаммоларни |
умумий назариясини |
англашда қўллаш |
ўрганади, уларнинг пайдо |
имкониятларини |
бўлиши, |
ўрганади |
функционалашуви ва |
|
ривожланишининг |
|
умумий қонуниятларини |
|
тавсифлайди, уларни |
|
англаш методологияси ва |
|
методикасини ишлаб |
|
чиқади |
|