- •Суффозиялық процестер және жер бедер пішіндері
- •Жербедер пішіндері, олардың морфометриялық сипаттамасы
- •Жербедері жасын анықтау әдістері
- •Эндогенді және экзогендік процестердің өзара байланыстары және олардың жербедерінде көрінісі
- •Орта мұхиттық жоталар, олардың құрылысы, карта бетінде бейнеленуі
- •Бедертүзілуіндегі экзогенді процестер туралы жалпы сипаттама.
- •Топографиялық карталарда гравитациялық бедер пішіндерін бейнелеу және оның маңызы.
- •-9Флювиалдық морфомүсін, оның таралуы, негізгі пішіндері
- •10. Өзен аңғарларының морфологиялық типтері, олардың топографиялық карталарда бейнелеу ерекшеліктері
- •11 Өзен аңғарларының тектоникалық типтері
- •12 Лесс, оның таралуы және қалыптасуы
- •13 Карстылы бедердің қалыптасуындағы қолайлы жағдайлар
- •16. Термокарст, оның мәні және таралуы
- •Условия развития термокарста
- •19 Көпжылдық тоңның пайда болу уақыты мен себептері
- •20. Дефлюкция және солифлюкция, олардың себептері және таралуы Дефлюкционные склоны
- •21. Шөлдер типтері, олардың жербетінде таралу заңдылықтары.
- •22. Дефляция және корразия, олардың әрекеттілік нәтижелері.
- •23. Бархандар мен дюналар, олардың қалыптасуы және таралуы.
- •24. Жазықтар типтері, олардың таралу заңдылықтары.
- •25. Таулар, олардың типтері және таралу заңдылықтары.
- •26. Деструкция мен денудация процестері, олардың нәтижелері.
- •27. Морфоқұрылымдық ілім, оның қалыптасуы.
- •28. Тегістелі беттері. У. Дэвис және в. Пенктің ілімдері.
- •29. Мұхит жер қыртысынң морфоқұрылымдары. Материктердің су асты шеткейі.
- •30. Мұхит жер қыртысынң морфоқұрылымдары. Өтпелі зона, оның типтері.
- •31. Мүхит түбі морфоқұрылымдары. Мүхит түбі, оның құрылысы
- •32. Карсталық процестер және бедер пішіндері.
- •33. Минералдар мен тау жыныстардың жаратылысы және классификациясы
- •1.Магматикалық тау жыныстары.
- •2.Метаморфиялық тау жыныстары
- •3. Шөгінді шыныстар
- •35. Қар мен мұздың бедержаралу әрекеті
- •36. Фациялар мен формациялар тұралы ұғымдар. Олардың палеогеографиялық зерттеулердегі маңызы.
- •37. Рифтер, авлакогендер тұралы ұғымдар. Орта мұхит жоталары, олардың құрылысы және дамуы.
- •38. Мұздықтар, олардың қалыптасуы және қоректенуі
- •39. Қазіргі мұздықтардың типтері.
- •40. Мұздықтардың бедертүзу әрекеті және онымен байланыст ы бедер пішіндері.
- •41. Флювиогляциалдық үрдістер және олармен байланысты бедер пішіндері.
- •42. Экзогенді үрдістер тұралы жалпы мәліметтер, өзенаралық ассиметрия, оның себептері.
- •43. Геоморфологиядағы негізгі терминдер мен анықтамалар.
- •44. Төрттік мұздану, оның себептері, орталықтары, таралуы және бедертүзу нәтижелері. Карта бетінде белгіленуі
- •Мұзбасу орталықтары
- •Мұзбасу сатысы
- •45. Жер бедерін классификациялау негізіндегі белгілер. Морфологиялық (морфографиялық, морфометриялық) классификациялауы.
- •46. Үгілу прроцестері, олармен қалыптасқан бедер пішіндері.
- •47. Криогенді процестер және бедер пішіндері. Оларды картографиялау белгілері және маңызы
- •49. Дефлюкция және солифлюкция, олардың бедертүзу әрекеті.
- •50. Бедертүзу процестердің жұмысы. Морфоқұрылымдық ілім, оның негізі және маңызы.
- •57.Уақытша ағынды сулар әрекеті, олардың бедерде көрінісі және картада бейнеленуі
- •58Биогенді процестер және бедер пішіндері (суреттеп сипаттама беру).
- •59 Жер қабығының құрылымдық элементтері. Қайта жаңарған платформалар немесе эпиплатформалық таулар (орогендер), олардың қалыптасуы және құрылысы.
- •60. 7.Қазіргі борпылдақ шөгінділер типтері, олардың таралуы және карта бетінде бейнеленуі. Антропогендік бедертүзулуі.
- •61. Антропогенді процестер және бедер пішіндері. Олардың белгілері.
- •62. Жерсілкіністер мен цунамилер, олардың бедержаралу маңызы.
- •63. Меандрлеу процесі, меандрдың құрылысы.
- •64. Жайылма, оның қалыптасуы, құрылысы, типтері. Топокарта бетінде анықталуы.
- •66.Биогенді процестер және бедер пішіндері (суреттеп сипаттама беру).
- •67.Жайылма, оның қалыптасуы, құрылысы, типтері. Топокарта бетінде анықталуы.
- •68.Ағынды сулар әрекетінің нәтижесі, оның картографиялық маңызы.
- •69.Өзен аңғарларының морфологиялық және генетикалық типтері. Олардың карта бетінде анықталуы.
- •70.Жербедері картографиялауында қолданылатын негізгі материалдар
- •71.Карта бетінде бедерді бейнелеудің ғылыми және практикалық маңызы.
- •72.Ағынды сулар әрекетінің нәтижесі, оның картографиялық маңызы.
- •73.Геоморфологиялық карта, оның типтерi және мазмұны
- •74.Геоморфологиялық карта, оның типтері. Аналитикалық және синтетикалық геоморфологиялық карталар, оларды бейнелеу негізгі әдістері
- •75. Геоморфология ғылымы оның геология жане географиямен байланыстары.
- •77.Эрозия бащисі, оның өзгеру себептері
- •78.Космогенді жер бедері, оның қалыптасуы жане көрінісі
- •79. Жер бедері зерттелуіндегі негізгі бағыттар.
- •80.Геоморфологиялық карталардың жасалуында қолданылатын негізге тәсілдер
- •81.Жербедері картографиялауында қолданылатын негізгі материалдар
- •1. Суффозиялық процестер және жер бедер пішіндері
22. Дефляция және корразия, олардың әрекеттілік нәтижелері.
Жалпы эолдық процестер мынадай түрлерге бөлінеді: дефляция (лат.deflare – үрлеу) – желдің әрекетінен борпылдақ материалдарды үрлеп ұшыруы; 2) корразия (лат.corrasus – қыру, жону) – желдің әрекетінен ұшатын қатты құм бөлшектері мен түйірлер арқылы таужыныс механикалық әсер етуі: қажап бұзу, өңдеу тегістеу, тесу; 3) эолдық материалды тасымалдау және шоғырлап шөгуі. Желдің геологиялық әрекеті нәтижесінде бархан, құмды төбелер мен жалдар қалыптасады.
Желдің борпылдақ материалдарды ұшыруы дефляция деп аталады. Тасымалданатын құм көмегімен жел қатты тау жыныстары беттерін өңдейді және тегістейді, корразияны жүргізеді. Борпылдақ жыныстың желмен тасымалдануы аккумуляциямен аяқталады. Жартасты тау жыныстарда желдің басқа бұзу әрекетін – корразияны көруге болады. Үрлену коридорларының корразиямен байланысын ярдангтар деп атайды.
Жел әрекетімен жасалаған түзілімдер, үрдістер, бедер пішіндері эолдық деп аталады.
Желдің бұзу жұмыстары мен бұзылған материалдарды ұшырып алып кеткенде келесідей бедер пішіндері қалыптасады: үрлену қазандары, желбіреу жұрнақтары, ұяшықты ұйықты құмадар, фульджи, вади. Егер жер асты суы жер бетіне жақын орналасса, вадилер шұраты (оазисы) қалыптасады. грунттық сулар тұзданғанда вади түбінде сор қалыптасады
23. Бархандар мен дюналар, олардың қалыптасуы және таралуы.
Бархан (түркі сөзі) — шағын шөлді аймақта желдің әсерінен пайда болатын құм төбе. Мұндай төбелер жарты ай немесе орақ пішіндес болып келеді. Оның биіктігі бірнеше метр болады. Барханда өсімдік өспейді, сондықтан да жел әрекетіне бейім.
Шағыл, Бархан — құмды шөл және шөлейт жерлерде жел әрекетінен пайда болатын ысырынды құм төбелері, жер бедерінің пішіні. Құмтөбелер жарты ай немесе орақ пішіндес болады. Жел жақ беткейі созылыңқы әрі түйетайлы (5 — 14), ық жақ беткейі қысқа, тікше (30 — 33), келеді. Айшыққа тірелген жел оны айналып өтеді де, екі шетін мүйіз сияқтандырып ілгері созып отырады.
Бедер типі бойынша құмдар бархандық, жартылай өскен және жағалық шағылдарға бөлінеді. Орақ тәрізді бархандар жел соғатын беткейлерде үйірілу салдарынан бархандардың өсуінен және бархандардан құмдарды тасымалдайтын ауа ағынымен жасалған. Бархандардың желмен жылжыған концы мүйіздері деп аталады. Бархандар асимметриялы болып келеді. Егер бірнеше бархандар болса, мүйіз жасалуда олар қосылып кетуі мүмкін және бархандар желге көлденең бархандар топтары мен тізбектеріне айналады. Құмның үлкен массаларында, желмен ұзақ уақыт өңделулерде кешенді бархандық қырқалар мен кешендік бархандық тізбектер қалыптасады.
Дюналар — теңіздің, көлдер мен өзендердің құмды жағаларында жел әрекетінен пайда болатын төбелер (дөңдер). Дюналардың бойлық пішіні асимметриялы: жел жағындағы беткейі 35°, жағындағысы 15°-тай. Дюналар жел бағытымен қозғалып отырады, теңіз жағалауында, әдетте, құрлық жаққа қозғалады, жел әкелген құмнан тұрады. Дюналар климаттық жағдайға байланыссыз, әр тұрлі ендіктердегі жағаларда қалыптаса береді (тек қана шөлде қалыптасатын шағылдан айырмашылығы осында).