Абай Құнанбаевтың «Ескендір» поэмасындағы ақын жеткізген Ескендердің әлсіздігін талдап жазыңыз

С. Шәймерденов атындағы

қалалық классикалық гимназия

11- сынып оқушысы Сулейменов Асет

Қазақтың ұлы ақыны Абай Құнанбайұлының шығармалары әрдайым келе жатқан ұрпақтарымызды тек адалдыққа, оқу мен ілімге жақын болуға, достыққа, адамгершілікке, әр түрлі ізгі қасиеттерге жетелейді. Абай жастарға көбінесе тарихтан үлгі көрсетіп тарихи деректерге сүйеніп, біздің алдымызға жеткізеді. Сондай бір аудармасы «Ескендір» поэмасы болып табылады. Бұл поэма Александр Македонский өміріне сүйеніп аңыз ретінде жазылған.

Поэмада ең басты көтерілетін мәселе-ол Ескендірдің патша тағына отырғаны. Содан кейін өз қолындағы шексіз билікті түсінгені. Ол Ескендірді қанағаттандырмады. Ескендір барлық әлемді жаулап алу мақсатында өз жорықтарын бастады. Талай қан төгіп, билікке шыдамай, тоқтауға ойы болған жоқ. Сондай бір күні шөлді жерден дәмді суы бар бұлақ жағасына жетіп келген. Сол жерде Алланың қақпасындай үлкен қақпаға тап болды. Күзетші Ескендірге осындай қылықтармен сен осы қақпаның ішіне кіре алмайтынын айтты. Оның ішіне тек мейрімді адамгершілігі мол адамдар ғана өте алады екен. Ол қақпаның ішіне кіремін деп, ызаланып қаһарланды. Күзетші Ескендірге көзін ашатындай сый берді. Ол сый тек қана құр сүйек болды. Ескендір бұл сыйлықтың мағынасын түсіне алмады. Аристотельдің көмегімен сыйдың мағынасын түсінді. Сонда күзетші Ескендірге өмірден кететін кезде өзіңмен бірге байлығынды, билігіңді әкете алмайсың деген оймен ашкөздіктен аулақ болуға жетелейтін ой салған еді.

Ескендірдің әлсіз жақтарына тоқтасақ, біз байлық пен билік адамның мінезіне қандай әсер тигізетінін көре аламыз. Ашкөздік, менменшілдік, байлыққа берілу, малға құмар деген кері қылықтарды көре аламыз. Қазіргі кезде де, осындай қасиеттер билік басында отырған адамдарға тән. Әрбір адам өз қамын, бала-шағасын ойлап, ақшаға сатылып, осындай қиын жағдайға тап болдық. Біздің мемлекетімізге, қарапайым халыққа бұл үлкен зардабын тигізуде. Менің ойымша, заман өзгерсе де, адамдар сол қалпында сараң болғандықтан көпке ұмтылып, бар нәрсені бағаламайды. Адамның бір әлсіз жағы тап осы болып табылады. Осындай шығармаларды оқып, бағалай біліп, үлгі тұтып келешек ұрпаққа тәрбие түрінде жеткізуге міндеттіміз. Келешек ұрпақтың тәрбиесінің мәні осындай шығармалар арқылы шыңдалса, ол қазақ халқының мерейі емес пе?! Мен жастардың атынан Абай атымыздың сөздерін қолдап, оғаш, жат қылықтан алшақ болуға шақырамын!

Абай Құнанбаевтың «Ескендір» поэмасындағы ақын жеткізген Ескендірдің әлсіздігін талдап жазыңыз

Рамазанова Ж.Н.

Ғабит Мүсірепов атындағы аудан

Новоишим қазақ орта мектебі

11-сынып оқушысы Төрегелді Аружан

Абай Құнанбаевтың «Ескендір» поэмасы «Осы жұрт Ескендірді біле ме екен?»деп басталады. Шынымен де,Ескендір кім? Поэманың басты кейіпкері – Шығыс елдеріне Ескендір Зұлқарнайын деген атпен, Еуропаға Александр Македонский деген атпен тараған белгілі қолбасшы. Ескендір образын Фирдауси, Науаи, Низами ақылды, батыр деп көрсеткендігі белгілі.

Неліктен Абай Ескендірді өзінше жырлайды?Ақын өз шығармасында тарихи деректерді батыс философы Дрэпердің «История умственного развития Европы» атты еңбегінен алғанболуы керек. Өйткені, Дрэпер: «Александр Македонский – это искатель приключении, осуществляя намерения отца своего, Филиппа начал свое выступление с крайне ничтожными средствами»,- деп жазады. Ескендірдің поэмада қатал тойымсыз қанішер қолбасшы болып суреттелуі де сондықтан болар. Мүмкін ақын көрші елдің бәрін бағындырмақ болған Ескендірді де тоқтататын күштің бар екендігін көрсеткісі келген шығар.

Меніңше, ұлы Абай қанішер Ескендірдің де дәрменсіз болатындығын, кім болса да жаратқанның алдында жауапты екендігін айтқан сияқты. Адам баласынан қорықпайтын Ескендір бұзып-жарып өте алмайтын тосқауылға кез болып, сағы сынып, шегінгені Ескендірдің әлсіз тұсы екені анық. Бәрін былай қойғанда «Долылықпен хан Ескендір ашуланды,Ашуланып қақпаға жетіп барды» деген тұстың өзінде Ескендірдің әлсіздік әрекеті көрінбейді ме?..

Атақты қолбасшы бола тұра Ескендір ашуға бой алдырады. Ашу да адамның әлсіздігін көрсететіні сөзсіз.Осы кезде «Ашу дұшпан, ақыл дос, ақылыңа ақыл қос» деген ұлы ақынның сөзі ойға оралады.Ашушаң Ескендірді тәубесіне келтірген ұлы Аристотельдің данышпандығы дер едім.

Шекспирдің болжамы бойынша,адамдардың жақсы немесе жаман болуы - бір затқа екі түрлі көзқараспен қарайтындығында екен.

Ия, Аристотель мен Ескендірдің өмірге деген көзқарасы екі бөлек нәрсе. Ескендір-ашкөз, дүниеқоныз, атаққұмар болса, ал Аристотель қанағатшыл,ғажайып даналықтың иесі. Тіпті бұл жерде Ескендірдің Аристотельдің сөзіне тоқтап, әскеріне кейін қайтуға бұйрық беруі оның әлсіздігі емес, керісінше оның мықтылығы, оның бойындағы адами қасиеттің бар екендігін дәлелдейтін секілді.Сонымен қатарадамның мінезін рухани құралдармен өзгертуге болатындығын көрсетіп бергендей. Елге деген махабаттың, өмірге деген құлшыныстың ең басты байлық екендігіне өмірдің өзінен көптеп мысалдар келтіруге болады.Әлемдік рекордты жаңартқан Зүлфия Ғабидуллина, Азия рекордын жаңартқан Әнуар Ахметов, арбадағы биден әлем чемпионатының қола жүлдегерлері атанған Ардақ Отарбаев пен Факия Шикованың қажыр-қайратына қалай риза болмассыз.

Сонымен қатар «Айтуға оңай», «Кешкі кездесу», «Дара жол» т.б. телебағдарламада көрсетіліп жүрген алуан түрлі адам тағдырларын есімізге түсірсек те жеткілікті.

Ия, өмір адамға бір ақ рет беріледі. Өмірге келгесін артымызға өшпестей із қалдымасақ та,адамгершілік пен рухани құндылықтарды ұмытуымызға болмайды.

Адамдардың бәрі ұлы тұлғалар сияқты мұра қалдыра алмас.

Дегенмен,пендешілікке салынбай, иманды болуға, арлы болуға, қанағат етуге, ашкөзділіктен сақтануға тырысуымыз керек.