Екінші сатыны есептеу

Бастапқы мәліметтер ретінде модельдің бірінші сатысында өлшенген ағынның шамалары мен элементтері қабылданады. Есептеулерге бірінші сатыдағыдай суға бастыру коэффициентімен және суұрма құдық пен сатының ұзындығын анықтау кіреді.

қабылдаймыз

Сатының ұзындығын анықтаған кезде ағынның шашырауы жұқа қабырғалы суағар арқылы судың тасуы формуласы бойынша анықталады.

4.Шығуды есептеу (үшінш саты). Есеп екінші сатыға ұқсас жүргізіледі.

α=1,1 – 1,3 деп қабылдаймыз.

Суұрма құдықтың ұзындығын анықтау формула бойынша жүргізіледі:

l_отл=+β*l_пр β=0,7...0,8

Есептеулердің мәліметтері журналға жазылады.

№7 ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС

Тезағардың жұмыстарын зерттеу

Тезағар – ең қарапайым құрылым. Бұл кәдімгі канал, бірақ еңістігі алмағайыптан үлкен. Қабыстыру құрылымдарына жатады.

Тезағар деп науадағы су ағысын тоқтатпай, үлкен жылдамдықпен жоғарыдағы каналдан төменгі каналға суды өткізетін құрылмды айтады.

Тезағардың өлшемдері мен еңістігі науаынң материалдары және судағы тосқындардың құрамына байланысты рұқсат етілген ең үлкен жылдамдыққа сәйкес анықталады. Тезағар кірер ауыздан, тезағар ауасынан, тыныштандырғыш, суұрғыш құдықтан және шығар бөліктен тұрады. Тезағарды жоспарланған кезде жергілікті еңістік ι салыстырылады, ал материалдың ең үлкен рұқсат етілген жылдамдығы бойынша есептелген тезағардың еңістігін ι_а тезағарға қоюға болады:

Мұнда, ι – тезағардың еңістігі;

Ν – таңдап алынған тезағардың материалы үшін рұқсат етілген жылдамдық;

C – Шези коэффициенті;

R – тезағардың тіре ағысындағы гидравликалық радиус.

Егер жергілікті еңістік тезағардың еңістігінен аз болса, онда тезағар жергілікті еңістік бойынша суды өткізу мүмкін және жылдамдық шекті рұқсат етілген шамаға жетеді. Егер жергілікті еңістік тезағардың рұқсат етілген еңістігінен үлкен болса, онда берілген тезағардың еңістігін қамтамасыз ететін жер жұмыстарынсыз болмайды. Болмаса тезағарды жасанды шараларды қолданып, жобалау керек: кедір-бұдырлықты көбейту, еңістігі әртүрлі екі учаске алу. Гидравликалық жағынан суға бастырылмаған кең табалдырықты суағар ретінде жұмыс істейді.

Зертханалық жұмыстың міндеті тезағардың конструкциялық элементтерімен (кірер, шығар бөліктері), көлденең қимасы төртбұрышты формадағы, еңістігі алмағайыптан үлкен науа, құдық түрінде салынған суұрмамен танысу және тезағардың гидравликалық есептеулерін тексеру болып табылады. Ол үшін кірек ауыздың есебі, суағардағы судың тереңдігінің есебі. МОДЕЛЬДІ СУРЕТТЕУ

Модель (сурет 1) суды қабылдап тыныштандыру үшін қызмет ететін су қабылдағыш бактен, ашық тұрған вентильден, майысқыш резеңке түтікшелі су тастау қондырғысынан тұрады.

Тезағардың кірек бөлігі, гидравликалық жағдайынан кең табалдырықты суағар болып келеді. Суды ағызу еңкіш науамен жүзеге асады.

Тезағардың суағар бөлігі суұрма құдық болып келеді (артық қуатты бәсеңдететін участок). Су, суқабылдағыш бактен шыққан соң еңкіш науамен суұрма құдықтан өтеді. Бұл жерде жоғарғы әкеткіш науадағы судың белгісінің (бактегі және төменгі бьефтегі сулардың белгілері) су деңгейлерінің айырмашылығына тең ағынның артық қуаты бәсеңдейді. Сосын әкеткіш канал арқылы су тастау қондырғыларына келіп түседі.

Жұмыстың орындау тәртібі

1.Модельмен танысып болған соң, винтельді ашып модельге су өтімділігін беру.

2. Орнығу режиміне жеткен соң көлемдік тәсілмен тезағар арқылы өтетін судың өтімділігін анықтау:

Q=W/t

W – стакандағы судың көлемі, (м³, см³)

T – стаканның сумен толу уақыты (сек).

3. Тереңдіктерді анықтау және жоғарғы және төменгі бьефтердегі судың тереңдіктерін табы.

1. Тезағардың еңістігін анықтау:

Науа мен каналдың енін өлшеу, яғни b_в=b_ал

2.Алмағайып тереңдікті өлшеу һ_ал

Есептеу тәртібі

1. Кірер ауызды есептеу. Судың өтіміділігін және тереңдігін Q=W/t, және су әкелетін каналдағы судың тереңдігін һ₁=H қабылдай отыра мына формуладан қажетті енді b табамыз:

Мұнда, m - өтімділік коэффициенті.

- толық арын

- су әкелетін каналдағы жылдамдық;

- каналдың тірі қимасының ауданы;

α=1,1 – қима арыны бойынша жылдамдықтың біркелкі таралуын ескеретін коэффициент.

2. Тезағар науадағы судың тереңдігін есептеу.

Алдын ала Q=ωC мынадай формула бойынша һ₀ анықтап, оны тәжірибелкпен салыстыру.

Іріктеу әдісімен суғардағы судың қалыпты деңгейін анықтаймыз

b	һ	ω	χ	R	С		Q
const

Сосын график бойынша анықтаймыз.

ω=b*һ₁ С=1/n*R^1/6 R=ω/χ χ=b+2h

Анықтап болған соң, салыстыру бойынша біркелкі емес қозғалысты табамыз.

Тезағардың басындағы қашықтықтан әрбір учаскелер үшін қалыпты тереңдік қолданылады һ₀.

Ол үшін теңдестігі қолданылады.

Мұнда α=1,1 – тірі қима бойынша жылдамдықтың біркелкі емес таралуын ескеретін коэффициент.

- тезағардың еңістігі;

С=1/n*R^1/6 – Шези коэффициенті;

R=ω/χ - гидравликалық радиус;

ω=b*һ₁ – тірі қиманың ауданы;

χ=b+2h – ылғалды периметр.

Һ_ор табу үшін. Һ₁=h_ор және , мәндерімен берілеміз.

Профессор Р.Р.Чугаевтың формуласын пайдалана отыра арнаның шекті гидравликалық көрсеткішін анықтаймыз: . Бұл жерде һ₂=h₀ мәндерімен берілеміз.

Алдымен тезағардың соңына қойылатын һ₂, мәнін, тереңдіктер мәндерін анықтаймыз. Бұл үшін һ₁=h₀ , деп аламыз. Р.Р.Чугаевтың 9-3 кестесін пайдалана отыра, арнаның гидравликалық көрсеткіші болғандағы мәнін табамыз.

Барлық көмекші шамаларды анықтаған соң, (3) теңдеуіне қоямыз.

Сосын теңдеудің оң және сол бөліктерінің теңдестігіне қол жеткізген соң іздеп отырған һ₂ мәнін анықтаймыз.

Тәжірибелік тереңдіктермен салыстырамыз.

Бақылау сұрақтары

1. Тезағарды қолдану мақсаты.

2. Тезағардың негізгі конструкциялық элементтері.

3. Тезағардың есептік формуласы.

№8 ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС