3.2. Сұқпа ригельдерін есептеу

Сұқпаның ригельдерін судың қысымынан екі тіреуіштегі жұмыр ағашқа түсетін жүктеме біркелкі деп есептейді. Жүктеме ретінде 1 м ригельге түсетін қысымды формула бойынша анықтайды:

; (13.14)

Ең үлкен иілдіретін сәт мынаған тең:

; (13.15)

Ригельдердің қимасын таңдағанда белдеудің есептік еніне 0.15 мм - ден кем болмайтын қаптама бөлігі қосылады.

Біздің жағдайымызда ригель ретінде №33 қос таврды қабылдаймыз. Х-Х осімен салыстырғанда (сурет 3.29) инерция сәті және құрама қиманың кедергісі келесі тәуелділіктермен анықталады:

; (13.16)

; (13.17)

мұнда F₁ – қаптаманың ауданы, см²; F₂- қос таврдың қимасының ауданы, см²; ∆Х – қос таврдың ауырлық ортасынан өтетін осьпен салыстырғандағы бейтарап остің жылжуы, ; (ΣF=F₁+F₂); S_O - қос таврдың ауырлық ортасымен өтетін осьпен салыстырғандағы статистикалық сәт, ; х₂ және х₁ – бейтарап осьтің координаталары, см.

Сурет 3.29. Ригельдің көлденең қимасы

Иілуге (майысуға) жұмсалатын кернеу формула (3.103) бойынша анықталады немесе ;

Сосын таңдап алғанды салыстырмалы майысу шамасы бойынша ригель қимасының беріктігі жағдайымен тексереді:

; (13.18)

3. Көтеру мен түсіруге жұмсалатын күштерді анықтау.

Металдан жасалған жалпақ сұқпаларды көтеруге қажетті күшті формула бойынша анықтайды:

Т=1,1 G+1,2(Т_К+Т_УП+Т_подс); (13.19)

мұнда G – сұқпаның меншікті салмағы, т; Т_К – тіреуіш дөңгелектегі үйкеліс күшінің шамасы: Т_К= Р/ R(2μ+ μ₁); (13.20)

мұнда Р – сұқпаға түсетін толық қысым, т; R – дөңгелектің радиусы, см; μ=0,3 втулкадағы сырғу үйкелісінің коэффициенті; μ₁ =0,1 – тербелу үйкелісінің коэффициенті; Т_уп – бүйірлік нығыздаудағы үйкеліс күшінің шамасы:

Т_уп=Н²_Р в η; (13.21)

мұнда в – нығыздалу белдеуінің ені, в-0,06 м.; η= 0,65 –болат бойынша резеңкенің үйкеліс коэффициенті:

Т_подс=Lв₁р; (13.22)

мұнда в₁ –түптік нығыздалудың қалыңдығы, в₁=0,01 м; р=6 т/м² – сору қарқыны.

Түсіруге жұмсалатын күшті мына формуламен анықтауға болады:

Т_оп=2(Т_к+Т_уп+Т_вып)-G; (13.23)

мұнда Т_вып- жару (сөгу) шамасы: Т_вып=γН_РL_Рв_бр; (13.24)

в_бр=0,3 м – түптік нығыздауыштағы жұмыр ағаштың ені.

Лекция №14 Балыққорғағыш құрылымдар

Бүйірлік су алғыш дегеніміз өзеннің ағыс осінен 130-140⁰-тан аспайтын бұрышпен су көздерінен су алуды жүзеге асыру.

Тосқын тұтқыш галереялы бүйірлік суалғыш ғимараттар көп шамада түптік және табиғи тосқындар тасымалдайтын өзеннен су алуға арналған. Ол профессор Н.Ф.Данелиямен жасалған және негізінен тау алдындағы және тегіс учаскелерде салынады.

Алынатын өтімділіктің шамасы үлкен шамада тербеледі: 5-тен 150 м³/с дейін, ал ғимарат алдындағы судың тереңдігі 2 м-ден 8 м дейін болғанда өзеннің тегіс учаскелерінде 350-ден 600 м³/с-ке дейін.

Суалғышты шектелген ені бар немесе арнаның табиғи иініндегі тіке сызықты учаскелерде орналастыру ұсынылады.

Суалғыш тораптың (сурет 3.30) құрамына кіретіндер: арнаны тосқауылдайтын суағар (7) және қалқанды бөгет (8); аванкамераның (5) қашыртқы тесігіне жалғасқан ашық немесе жабық типтегі су қабылдағыштары (1); табалдырықта, яғни түптік тосқындар жиналған жердегі су қабылдағыштың (1) астындағы тосқын тұтқыш галерея (6).

Каналға кірер жерде қисық сызықты табалдырық қондырылады (3) және аванкамераға түскен (2) тосқындар шайғыш (5) арқылы әкетіледі.

Суалғыштың табалдырығын және оған жалғасқан ағын бағыттағыш қабырғаларды бір сызықты орналастырады. Олардың бөгет осімен бұрышы α=90 – 115⁰ құрайды.

Сурет 14.1. Тосқын тұтқыш галереялы бүйірлік суалғыш:

1 –су қабылдағыш; 2 –аванкамера; 3 –қисықсызықты табалдырық; 4 – канал; 5 – аванкамералық су шайғыш; 6 – тасқын тұтқыш галерея; 7 – суағар бөгеті; 8 – қалқанды бөгет.