2.1.Арынды металл құбыр типтегі су жібергіштерді есептеу

Арынды құбырлардың есептеу ӨКД ( өлі көлем деңгейі ) белгісінде орындалады, ал ӘІД-де (әдеттегі іркілген деңгей) су жібергіш сыртындағы ағынның артық энергиясын ыдыратуға тексеру жүргізіледі.

Есептік схема сурет 8.1-де көрсетілген.

Есептеу кезінде анықталуы тиіс:

1.Берілген өтімділіктегі Qб (м\с),арындағы Н1 және су жебергіш құбырдың ұзындығындағы L м су астындағы құбыр диаметрін анықтау:

Q = μ * ; (8.1.)

мұнда Z - жоғарғы және төменгі бьефтердегі деңгейлер айырмашылығы; μ - өтімділік коэффициенті; формуласымен анықталады.

мұндағы ∑ - барлық жергілікті кедергілер коэффициенттерінің қосындысы ретінде Σ = кіру+ тор + сукпа + шығу анықталады. λ=0.025 – құбыр ұзындығы бойынша кедергі коэффициенті; L- құбыр ұзындығы; Д –құбыр диаметрі; кіру = 0.2 – кірердегі кедергі коэффициенті; тор = 0.3 – тордың кедергі коэффициенті (егер ол жоба бойынша қарастырылса), сұқпа =0,2 - сұқпаның кедергі коэффициенті; _шығу=1,0 – шығудағы кедергі коэффициенті; ω = D² - су жіберуші құбырдың тірі қимасының ауданы; Z=ӨКД–ТБСД –жоғарғы және төменгі бьефтердің белгілерінің айырмасы.

8.1 теңдеуі іріктеу әдісімен шешіледі. «Д»-ның кем дегенде үш мәнімен беріліп,оған сәйкес өтімділікті анықтайды (кесте 2.14).

Кесте 8.1.

Құбырдың диаметрін анықтау

Құбырдың диаметрі, м		ω = D²	Q=μ* ω
D 1	μ1	ω1	Q1
D 2	μ2	ω2	Q2
……	……	……	……
Dn	μn	ωn	Qn

Сосын «Д» және «Q»-дің мәндері бойынша Q = f(D) графигін тұрғызыды.

Сурет 8.4. Q = f(D) байланыс графигі.

2.2.Арынсыз құбыр типіндегі су жіберуді есептеу

Су жібіргіштің жұмыс сұқпасы кірер басында орналасқан.Оның өлшемдері кең табалдырықты су жібіргіштер арқылы ағып өту формуласымен белгіленеді.

Кең табалдырықты су жібергіш деп L =(3 15) H болатын жазық жалды су жібегіштерді айтады,мұнда Н су қоймасының суды тастау шамасы,L – құбыр ұзындығы (сурет 8.2- ті қараңыз).

Есептеу тәртібі.

Курыстық жұмыста су жібергіштің есептік өтімділігі (Qв)берілген.

Осы өтімділік бойынша суы су жібергіш арқылы келетін суландыру каналын есептеу керек.

1. Канал есебі: берілгені: Q_в = Q_к.

мұнда:Qк – канал өтімділігі,м³\с;m-топыраққа байланысты қабылданатын беткейдің алынуы (кесте 8.2-ті қараңыз); Vрұқ – каналдағы рұқсат етілген шаймайтын жылдамдық. Топыраққа байланысты анықталады (кесте 2.15 қараңыз 16,137 бет, кесте 11-3;85 бет,кесте 8-1 ); Вк-түбі бойынша каналдың ені, м; hк-каналдың толу тереңдігі,м.

Каналдың ені мына формуламен анықталады.

Вк =(1.2…1.4) Qв ⅔ ;

мұнан каналдың тірі қимасының ауданы мына формуламен анықталады:

Qв = ωк * Vрұқс ; ωк = ;

Каналдағы судың тереңдігін мына формула арқылы анықтауға болады:

Vрұқс = = ; ωк =(вк + mһк )һк ; mһ к² + вк+һ к – ωк = 0,

осыдан һ к =

Кесте 8.2.