Сурет 6.1. Бөгет денесінен өтетін толық сүзілу өтімділігін анықтауға арналған есептік схема.

Әртүрлі есептік жағдайларға арналған бөгет денесі арқылы өтетін сүзілуді Н.Н.Павловский әдісімен есептеу нақты мысалдар шешімдерімен келтірілген [14].

Төменде бөгеттердің негізгі типтері үшін тектес қималар әдісімен сүзілу есептерінің схемалары берілген.

Депрессия қисығын құру үшін алдымен оның су деңгейі мен жоғарғы беткейдің қиылысу нүктесін жасанды түрде өз орындарына қояды.

2-сұрақ. Бөгет денесінің және оның негізіндегі топырақтардың сүзілу беріктілігі

Сүзілу беріктігін есептегенде, бөгетке әсер ететін арынды (Н₁) оның ең үлкен мәніне тең деп қабылдайды.

Сүзілу майысуы (деформация) болмау үшін, мына шарт орындалуы тиіс:

; (6.4.)

мұнда J^орт - сүзілудің есептік обылысындағы арынның әсер ететін орташа градиенті; J - алмағайып орташа градиенті (6.3 – кестені қараңыз); К_с – ғимараттың күрделілік класына байланысты, ғимараттың жауапкершілігі бойынша сенімділік коэффициенті [2.7 кесте бойынша қабылданады, (5,11,12 бет)].

Тексеруді барлық сүзілу майысуы (деформация) болуы мүмкін аймақтар үшін жүргізеді: бөгет денесінде, оның негізінде; сүзілу ағынының төменгі бьеф және кәрізге шығар жерлерінде, әртүрлі топырақтардың түйіскен жерлерінде.

Кесте 6.2.

Сенімділік коэффициенттерінің мәндері, Кс

Ғимарат класы	I	II	III	IY
Сенімділік коэффициенттері	1.25	1.20	1.15	1.10

Кесте 6.3.

Арынның орташа алмағайып градиенттерінің мәндері

Негізгі топырағы
Саз Саздақ Құм: ірі орташа майда	1.2 0.65 0.45 0.88 0.29

1. Бөгет негізіне әсер ететін ағынның орташа градиенті

J^ор-(H₁-H₂)n*B_бөг ; (6.5.)

мұнда Н₁ және Н₂ – жоғарғы және төменгі бьефтердегі судың тереңдіктері; n-В_бөг/Т-дан қабылданатын түзету коэффициенті, В_бөг – негізгі бойынша бөгеттің ені.

J^ор – мәнін J /К_с – мен салыстырады. Бұл жағдайда J -ны 2.8 кестеден аламыз.

2. Төменгі беткейге сүзілу ағынының шығуындағы арынның нақты градиентінің мәнін мына формуламен анықтайды:

J_вых= ; (6.6.)

мұнда у_і, х_і, - төменгі беткейге шығар жердегі депрессия қисығының координаталары.

3. Бөгет біртектес (кәрізді және кәрізсіз) болғанда бөгеттің денесіне әсер ететін орташа градиент:

J^cp =tgα; (6.7.)

α- депрессия қисығының еңкею бұрышы.

4. Ядро және экран үшін J^cp =h_n/ δ_cp; (6.8.)

мұнда h_n- сүзілуге қарсы элементтерде арынның жоғалуы. Ядро үшін h_n =h_в – h_Н ; экран үшін h_n =Н₁ – h₃ ; δ_ор- ядроның немесе экранның орташа қалыңдығы.

5. Алдын ала есептеулерде қажетті зерттеулер жоқ кезде алмағайып градиенттің (J ) мәні 2.9 кесте бойынша қабылданады.

Кесте 6.4.