9.1 Материалдардың қауіп класстары

Ресейде және көптеген дамыған елдерде заңнамалық тәртіппен немесе ведомствалардың өкімімен зиянды заттардың шекті рұқсат етілген концентрация (ПДК) енгізілді. ПДК- бұл зиянды заттардың максимальды мөлшері ,көлімі мен массасы бойынша. ПДК деңгейлері санитарлық нормаларыжіне басқа да нормативті құжаттары ГОСТ енгізілген; оларды технологиялық процестерде тазарту құрылғыларын, құрал-жабдықтарын проектілеу кезінде ескереді.

Шаң ұзақ жоғарғы токсикологиялық элементтерді құрайды, яғни өндірістік байланыс кезінде жоғарғы тыныс алу жолдарынан түсетін ,жұмысшыларға өзінің токсикологиялық фиброгендік қасиеттін тигізеді. ГОСТ 12.1.005-76 бойынша “ жұмыс зонасының ауасы“ осыған қосымша Н-16, Н-32 ПДК шаңдар үшін жұмысшы зонасы құрамына кіретін 10...60% SiO2 2,0мг/м3 құрайды. Шаңның концентрациясы 2,0мг/м3 кезінде құрамында WO3, MnO, Cu ,S және т.б элементтер үшін ауада ПДК негізделеді. Қалдықтардан, үйінділерден, шығындылардан топыраққа түсетін ластайтын химиялық заттардың классификациясы ГОСТ 17.4.1.02-83”топырақ” қауіп классы бойынша келесі 49-кестеде көрсетілген.

49- кесте

Зиянды заттардың класы

Қауіп классы	Химиялық заттар
I	Кадмий, мырыш ,сынап,қорғасын,фтор, бенз(а)пирен
II	Бор,кобальт, никель,молибден, мыс, мурьма,хром
III	Барий,ваннадий,вольфрам,марганец, стронций,ацетофенон

Қарастырып отқан шаңның құрамына үш қауіп класындағы элементтері кіретін болса, онда I және II қауіп класындағы элементтердің құрамы өте төмен екенін ескере отыра, судағы шанның шамалы ерігіштігін және сыйымдылығын III қауіп класына жатқызуға болады. Осы кластың қалдықтары қағаздық немесе мақталы мата қаптарында және пакеттерінде сақталады. “Табиғатты қорғау” мемлекеттік стандарттарға сәйкес қоршаған ортаны және ағынды сулардың ластануынан қорғау негізінде өнеркәсіп территориясында жерасты және жерүсті суларындағы және де топырақтағы зиянды заттардың құрамы ПДК-дан жоғары болмауы керек. Атмосфералық жауын шашыннан және желдің қалдықтар массасынан тиімді қорғаныс қарастырылуы керек.

Қойма алаңдарында қалдықтарды және қабылдағыштарды жылжыту, оларды полигонга шығару үшін стацинарлық және қозғалмалы-тиелмелі механизмдер қондыру қажет. Қабылдағыштардың конструкциясын автокөлікпен тасымалдау мүмкіндігін қамтамасыз ету қажет. Өнеркәсіптік кәсіпорында экология қаулысы бойынша жұмысты толық өндірістік қалдықтарын кәдеге жарату шартталған. Қожды үйінділерді жоюда ең негізгі орын алатын газ тазалау және шаң ұстағыш қоңдырғыларынан щандарды кәдеге жарату болып табылады. Өндірісте шаңдарды қайта қалпына келтірудің негізгі қолайлы қолдануға келетін формасы берік окатыштардың,гранулдардың және брикеттердің формасы сияқты болады. Бағалы құрамдас ең негізі балқытылатын шаңдардың қождарында болады. Металлургиялық өндірістің үйінділердегі жоғары максималды бағалы қолдану, газ тазарту жабдықтарының жоғарғы сапалы болуын талап етеді, бірақ та бұл экономикалық тиімділігін және индустрияның рентабельдігін жоғарлатады.

Ресейде ластанған үйінділеден қоршаған ортаны қорғаумен, сонымен қатар НЛМК,ЧерМК т.б өнеркәсіптердің барлық қалдықтарын толық утилизациялаумен байланысты, жұмыс деңгейі жоғарғы бір қатар металлургиялық зауыттар мен комбинаттар бар .