3. Улы ерітінділер және оларды қайта өңдіру

Болатты технологиялық өндірудің негізгі операциясы- сұйытылған күкіртпен немесе прокаттан кейінгі окалинді жоғалту үшін тұз қышқылымен улау болып табылады. Мысалға,қолданудан кейін күкірт қышқыл ерітіндісі 0,5...10% қышқылдан және 10...22% темір сульфатынан (FeSO4) тұрады.

Тұз қышқыл ерітіндісі OAO “ Мечел “ pH көрсеткіші 1,0 және г/л құрамды: Fe общ- 5,75; Mn-0,48 ; W-0,062 және SiO2-0,01.

Карбонатты марганец концентратынан марганецті айырып алу үшін тұзқышқылы ертіндісін қолдануының бір нұсқасы жобаланды. 92...94% жоғарғы сапалы марганец концентратынан келесі құрамды 61,5Mn , 0.001…0.017% P марганецті бөліп аламыз. Мұндай концентрат жоғарғы сортты марганецтік балқымаларды-ферромарганецті, металдық марганецті балқытуға жарамды. Окалинді қайта өңдіру үшін мысал ретінде ОАО “Северский трубный завод” жобаланған темірмен қождама алынатын технология бола алады.

Ұнтақталған материалдарды дайындау кезінде негізі тапсырмалардың бірі өнеркәсіпте пайда болатын ұсақ қалдықтарды қолдану болып табылады. Негізгі түйіршікті қалдықтардың тізбесі мен элементтердің химиялық құрамы келесі 47.кестеде көрсетілген. Барлық қалдықтар 4 қауіп классына жатады. Майланған окалина 3 қауіп классына жатқызылады. Оларды үйіндіге орналастыру үшін зауыт жыл сайын 5млн.руб төлейді.

47-кесте

Түйіршікті қалдықтардың химиялық құрамы

№ р/с	Қалдықтардың аттары	Химиялық құрамы,мас.%
		Feобщ	CaO	SiO2	MgO	MnO
1	Майланған окалина	72,0	0,9	1,0	0,5	1,1
2	Құрғақ окалина	75,0	0,5	0,8	0,3	0,8
3	Ұсақ магниттік өнім	50,0	12,3	32,8	12,7	3,5
4	Мартендік пештегі газ тазартудағы шаң	37,1	16,5	1,2	17,8	-
5	ДСК циклонындағы шаң	7,4	38,1	22,1	22,0	3,1

Көбінесе брикеттерді алу кезінде байланыстырушы немесе активатор ретінде сұйық әйнек,цемент және тағы басқа материалдарды қолданады. Ең соңғы тек қана активатордың емес ,сонымен қатар темір қождамасын металлургиялық қасиетін жақсартты.

Болат балқыту қышқылсыздандыру процесі екенін ескере отырып, қалдықтардан темір оксидін қалпына келтіру үшін , балқытуды жақсарту және де қождың қалыптасуын тездетету үшін брикеттер құрамына тотықсыздандырғышты қосады. 48кестеде темір қождамасының құрамындағы әртүрлі комбинацияларды қайта өңдіру кезіндегі компонентердің белгілі мағыналары көрсетілген. Технологияны сынау үшін майланған окалина, ұсақ магниттік өнім мартендік пештегі газ тазартудағы шаң, ДСК циклонындағы шаң , кокс пен известь кіретін құрам алынған. Темір қождамасын пешке әктасты салмай тұрып, ұсақ метал сынықтарына беріледі. Мұндай жүйелік қождың қалыптасуын тездетеді.

48-кесте

№ р/с	Қоспалардағы компоненттердің аты		Компоненттердің құрамы,техногендік шикізаттың шығуы мен артығы,мас .%
1	Майланған окалина		15...25
2	Құрғақ окалина		0...15
3	Ұсақ магниттік өнім		35...70
4	Мартендік пештегі газ тазартудағы шаң		4...5
5	ДСК циклонындағы шаң		0,1...0,2
6	Кокс ұсағы		8...12
7	Әктас		0.....10
8	Су,100% жоғары	8....12

Тәжірибелі балқыту алдын-ала анализдің көрсетуі бойынша, мартендік балқытуға дайындалған метал қождамасын қосу кері әсірін көрсетпеді, бірақ та қождың қалыптасу процесі жеделдетілді. Осыған байланыста зауытта темір қождамасын брикеттеу өнеркәсібінде құрылыстық орнатулар туралы шешім қабылданды. Мартендік пештегі брикеттерді қолдану қождың қалыптасуын мен көміртекті құрамды компонеттерді қосу балқытуды тездетеді және 13,5 мың,т метал сынықтарын үнемдеуге әкеледі.

9-БӨЛІМ

МЕТАЛЛУРГИЯЛЫҚ ӨНДІРІСТЕ ТЕХНОГЕНДІ ШИКІЗАТТАРДЫҢ ТОКСИКОЛОГИЯЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІ