Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
каз.лекции с планом.docx
Скачиваний:
2
Добавлен:
01.07.2025
Размер:
392.43 Кб
Скачать

Негізгі және қосымша әдебиеттер тізімі:

  1. А.С Пелих « Экономика предприятия » Растов на-Дону : Феникс 2002г

  2. В.Е.Хрипач «Экономика предприятия» Минск «Экономпресс» 2000 г

  3. Богатырева «Экономика предприятия» Ярославль «Экзамен» 2007 г

  4. Гассик «Теория и технология Электрометаллургических ферросплавов» Москва «СП Интермет Инженеринг» 1999 г

  5. Журнал « Сталь »

Дәріс 10

ШОҒЫРЛАНДЫРУ, АРАЛАСТЫРУ, МАМАНДАНДЫРУЖӘНЕ КООПЕРАЦИЯЛАУ.

Дәріс мақсаты: өндірісті шоғырландырудың маңызын түсіну. Өндірісті шоғырландыу формалары мен деңгейлік көрсеткіштерімен танысу. Өндірістің мамандану формасы мен бағыттарын зерттеу.

Дәріс жоспары:

  1. өндірісті шоғырландыру.

  2. өндірісті мамандандыру.

  3. өндірісті кооперациялау.

  4. өндірісті АРАЛАСТЫРУ.

Кілт сөздер: шоғырландыру, араластыру, мамандану, кооперациялау, өндіріс, еңбек, кәсіпорын, экономика, тиімділік.

Кіріспе

Шоғырландыру, мамандандыру , кооперациялау және араластыру өндіріс ұйымдары кәсіпорынның заманауи түріне жатады.

Өндірістік күштердің даму дәрежесі мен өндірістік қатынастар еңбек бөлінуінің дамуы және оның қоғамдану дәрежесімен мінезделінеді. Еңбектңғ бөлінуі және қоғамдандырылуы тікелей ндірістік процесстерде өнімді дайындау операцияларын дифференциалдау және шоғырландыру түрінде қолданысқа ие.

Еңбектің бөлінуі оның жеке түрлерін дифференциалдауға, ал оларды экономикалық мөлшерге негіздеп шоғырландыру операциялар мен процесстердің массалық қайталануын, яғни массалы немесе маманданған өндірісті жүргізуге мүмкіндік береді. Осыдан, қорытынды шығарсақ, мамандандыру еңбекті қоғамдық бөлумен қатар, біртекті өндірістік шоғырландыру нәтижесі болып табылады.

Кооперациялау дегеніміз – өнеркәсіптің ақырғы өнім өндірісімен бірлескен өндірістік байланыстар.

Араластыру – бір кәсіпорын ішінде әртекті бір өндірістің немесе бірнеше өнеркәсіп салаларын технологиялық үйлестіру.

Берілген дәрістің мақсаты өндірісті ұйымдастыру формасының ерекшеліктерін яғни, шоғырландыру, мамандандыру, кооперациялау және араластыру қарастыру, сондай-ақ, олардың экономикалық мәні мен тиімділігін анықтау болыып табылады.

  1. Өндірісті шоғырландыру

Өндірісті шоғырландыру ірі өндіріс пен өнеркәсіпті жасау және дамыту, мамандандырылған өндірістің әр саласында өнімнің ірі бөлігін шығаруға көңіл аударумен сипатталады.

Өндіріс концентрациясының 4 формасы бар: кәсіпорындарды ірілендіру, мамандандыру, кооперациялау және араластыру.

Кәсіпорындарды ірілендіру – өндірісті ірі өнеркәсіпте шоғырландыру еңбек жабдығының ғылыми-техникалық прогресімен (машина, агрегат, аппараттардың бірлік қуатының өсуімен, басқару техникасын жетілдірумен және т.б.) шығарылатын өнім клемінің өсірілуімен анықталынады.

Мамандандыру – өз кезегінде массалы және ірі сериялы болып табылатын біртекті өндірісті шоғырландыру.

Кооперациялау – белгілі өнімді бірге өндіруге қатысатын өнеркәсіптер арасындағы тікелей байланыстар.

Араластыру – шикізатты сатылы өңдеу бөлімдерін шикізатты кешенді өңдеу немесе бір өнеркәсіпте өндіріс қалдықтарын пайдалану сияқты түрлі өнеркәсіптерді байланыстыру.