16А ...Күн дошмандың әсендәй

7Ч'анырып алыр йәре юҡ, һөйәмен тнп торғанда,

Айырын алыр йәре юҡ...

Ғәрип башы киҫелһә, һеҙҙең осон киҫелер.

Кәүҙәнәп баш өҙөлһә, һеҙҙең осон өҙолөр.

Әйтһә, һүҙе була ние,

Бер батшаның улы пне, Мең-мең ғәскәр атланһа,

Бары уның ҡоло нне.

Донъя милке бар нне,

Бер үҙенә зар ине,

Шундай батша табылмаҫ Күренгәндең йәре нне.

Ҡай ерлеген әйтәйем,

Ҡайта * әйтһәм дә, табылмаҫ; Яңғыҙы пне бер хандың, һөйәген йортоң танымаҫ.

Мас булғанда ғәрнптец Хәлеп һис кем һорамаҫ.

Күп эсендә нә ҡылһып?

Хаҡҡа муйын һонопто.

Муйын һонған егеттең Үләр коно булыпты. һеҙҙән сәбәп булмаһа,

166 Үләр коно [яҡында] 10.

Өтрок * йәрҙең дуҫты нмәс *, Мнпс тағы ҡустнй * бар;

Беҙҙе бергә үлтерһен,

Атайың һүҙен куста й бар! Ысын һойгәп йәр булһаң, Өмнтоцдо өҙмәй бар;

Боронғо үткән дуҫтай бар, Дуҫтың һүҙең ҡустай бар.

Сын күңел мән йәр булһаң, Йәреңде тиҙ әҙләй бар,

218

15

• • ♦

араҡы бпрепмас к ә

Дәрд * быуыига төшмәй бар,

Ҡылыс башын киҫмәй бар ^1Т.

Пәрҙә мәйлең бар булһа,

Өмөтөңдө өҙмәй бар,

Ҡорбанлығын йыҡмай бар, Дошманыңдан буҡмай * бар. һуғымдарың һуймай бар,

11 Әр ҡайғыһын уйлай бар;

Эш үткән һуң, файҙа юҡ,

Найҙаларын * һуҡмай бар!

Г»өгоң иҫкә алмаһаң,

Үткәндән һуң ¹⁸ туйлай бар!

Дәрд быуынға төшкән һуң,

Ҡылыс башын киҫкән һуң, һеҙ йәрҙе мин нитәйек,

Кәүҙәнән баш өҙгән һуң?

Ҡ ы ҙ ҙ ы ц йортона барғаны

17А Ҡыҙ бахыр ишеткән һуң торҙо, тине,

Югереп туйға табан норҙо, тине.

Үлһәм, йәрҙең юлында үләйем, тип, Сәләм биреп, туй ойонә керҙе, типе.

Пшсктәи кереп, күпкә сәләм бирҙе,

Күп ғәскәр тора килеп урып бирҙе. Буҙйегет мас булыпты, иҫеп белмәй, Өтрок туйҙың булғанын инде белде.

Атаһы түрҙә ултыра, түбән ҡарап,

Мас егеттең булы айҙы хәлен һорап.

Ике күҙе егеттә күп ғәскәрҙең,

Башаҡ мән ҡулына хәнйәр алып.

Буҙйегет, йәре килде, таныманы,

Араҡы мән шарапҡа ҡарыны тунҙьг.

Эше үткәнен бисара белеп алып,

Әйләнеп түңәрәккә бер ҡараны.

Ҡыҙ бахыр был шомлоҡто белде инде, Атаһына зар иңерәп кплде инде;

Йәр осон күн алдында теҙен бөгоп, Башланы атаһына һүҙен инде.

Йәшен түгеп алдыпда ҡыҙ илайҙы,

Бер йәр осон ялынып зар пцрәиҙе, Йәремдең яңғыҙ йәне ҡаламы, тип,

Моң әйтеп, күп алдында йыр йырлапҙы.

219

Ҡ ы ҙ ҙ ы ң и л ап ә й т к ә п е

Сәләм бирҙек, аталар,

Ҡотло булһын туйығыҙ!

Күп халыҡты йыйып һеҙ, Тоҙнү ¹⁹ булһын уйығыҙ!

J70 Сын күңел мән туй булһа,

Ҡ у й -ҡ уҙ ы н а н һ у й ығыҙ; Дошман булһа арала»

Азат итеп ҡуйығыҙ!

Ғәҙел батша тун ҡылһа, Алла осон уй ҡылһа,

Бай эсендә зарлыны Азат ҡылһа кәрәк, тп. Богонго кон — яҡшы кон, Тотҡон әҙәм бар булһа, Ҡотолорға зар булһа,

Аҙа т птец, яҡшылар!

Боҙоҡ булһа туйығыҙ,

Ялған булһа уйығыҙ,

Азат ҡылып яңғыҙҙы,

Беҙ фәҡирҙе һуйығыҙ. Боронғо, үткән донъяла Кеше һуйып туй ҡылған Ишетмәнем, күрмәнем, Бындай яман уй ҡылған, һуғым кәрәк тиһәгеҙ,

Әҙәм птеп ейһәгеҙ,

Был зарлыны ҡотҡарып,

Беҙ фәҡирҙе һуйығыҙ!

Күп эсендә был үҙе Аҙҙай булған бер ғәрип *, Алып йөр(ө)гон ҡашында Юлдашы юҡ бер ғорпп, Сереп әйтеп моңлашыр Юлдашы юҡ бер ғәрип,

18а Ил-йортопан ай(ы)рылған

Нрты йәпле бер гәряп... Мип илаймын, теләймен Ата менән ананан,

Хан ҡаршында ултырған Бейҙәр менән ағанан... Аҡыллы туған хан әкәм Ҡыҙының ҡәҙерен белерме? Миһман * булып килгәнмен, Ҡалағаным * бирерме? һейгән йәрҙән айырмаҫ, Улды атанан айырмаҫ,

220

Әй, йортомдоң яҡшылары, һеҙҙән һорап илаймын!

Был бер килгән егетте Азат ит, тип теләймен.

Уны азат ҡылһағыҙ,

Бар малымды бирәйем;

Ҡулығыҙға һыу ҡойоп,

Көаөктәй хеҙмәт ҡылайым!

Ҡыҙ бахыр йәренән ай(ы)рылмайҙы, Йәремде азат ит, тип күп йығлайҙы.

Хап үҙе түбәп ҡарап, ерҙе соҡоп, Ҡыҙының был һүҙенә ҡай(ы)рылмайҙы.