№ 15. Практикалық сабақ. Тақырып 15: Дүниежүзілік экономика және халықаралық экономикалық байланыстар

Сабақтың мақсаты: Студенттерге халықаралық еңбек бөлінісі, салыстырмалы артықшылық теориясы, халықаралық еңбек бөлінісіндегі Қазақстанның орны, Қазақстанның әлемдік шаруашылыққа кіру мәселесі туралы толық мағлұмат беру. Сонымен қатар, халықаралық экономикалық қатынастардың негізгі түрлері және сыртқы экономикалық реттеудің құралдары мен механизмдерін талдау.

Практикалық сабақтың жоспары:

1. Әлемдік шаруашылықтың мәні.

2. Халықаралық сауда және сыртқы сауда саясаты.

3. Әлемдік валюта жүйесінің мазмұны және құрылымы.

4. Қазіргі әлемдегі халықаралық ұйымдар және интеграциялық бірлестіктер.

Бақылау сұрақтары:

1. Әлемдік шаруашылық оны қалай түсінесіз? Оның ерекше тетігі мен даму кезеңдері қандай?

2. Халықаралық еңбек бөлінісі дегеніміз не, оның әлем шаруашылығы үшін маңызы қандай ?

3. Қазіргі жағдайда дүниежүзілік шаруашылықтың дамуы қандай ерекшеліктермен сипатталады?

4. Әлемдік шаруашылыққа ұлттық экономиканың интеграция мәнін қалай түсінесіз?

5. Салыстырмалы артықшылық теориясы дегеніміз не?

6. Халықаралық экономикалық қатынастардың негізгі нысандары қандай?

7. Сыртқы экономикалық реттеуді қалай түсінесіз?

8. Халықаралық еңбек бөлінісінің негізгі формалары.

9. Сіздер халықаралық мамандану мен кооперацияның қандай нышандарын білесіздер?

10. Мемлекеттің сыртқы экономикалық қызметіндегі саясатының негізгі бағыттары қандай?

Мәнжазба тақырыптары:

1. Халықаралық экономикалық тауар айырбасындағы мамандану мен кооперация

2. Салыстырмалы артықшылық териясы

3. Өндірістің интернациялануы және капиталды сыртқа шығару.

4. Мемлекеттің протекционистік саясаты

5. Халықаралық еңбек бөлінісі.

6. Халықаралық еңбек миграциясы.

7. Халықаралық экономикалық қатынастардың негізгі нышандары

8. Халықаралық валюта-несие жүйесі

9.Мемлекеттің сыртқы экономикалық саясатының реттеу әдістері мен инструменттері.

10. Қазақстан және сыртқы экономикалық байланыс.

Глосарий:

1. Әлем шаруашылығы

2. Халықаралық еңбек бөлінісі

3. Индустриалды дамыған елдер

4. Дамушы елдер

5. Әлемдік сауда

6. Салыстырмалы артықшылық теориясы

7. Халықаралық экономикалық қатынастар

8. Сауда борьерлері

9. Баж салығы

10. Акциздер

11. Квоталар

12. Лицензиялар

13. Дүниежүзілік сауда ұйымы

14. Валюталық қатынастар.

Блиц-тест:

1. Әлемдік экономикаға тән тенденция:

1. интеграция

2. жетілген бәсеке

3. саяси тұрақтылық

4. жұмысшы күші миграциясының бәсеңдеуі

5. іскерлік белсенділіктің артуы

2. Қазақстанның әлемдік экономикаға кіру процесіне жағымсыз әсер ететін фактор:

1. шикізат бағасының өсуі

2. ұлттық ғылыми-техникалық сфераның нашар дамуы

3. импорт көлемінің азаюы

4. инфляцияның жоғары деңгейі

5. кәсіпкерліктің нашар дамуы

3. Халықаралық экономикалық қатынастарда қызмет жасайтын ақша функциясы

1. құн мөлшері

2. қорлану құралы

3. төлем құралы

4. дүниежүзілік ақша

5. айналыс құралы

4. Халықаралық саудада протекционизм саясатына не жатпайды?

1. еркін сауда саясаты (фритредерстві)

2. импорттық баж салығы

3. тарифтік емес кедергілер

4. демпинг

5. тарифтер

5. Халықаралық саудада бағасын түсіру арқылы өнімді өткізу саясаты:

1. демпинг;

2. еркін сауда саясаты

3. импорттық баж салығы

4. тарифтік емес кедергілер

5. импорттық үлесті белгілеу.

6. Елдің тауар балансындағы тапшылық орнайды, егер:

A) Шет елден сатып алған тауар бағасынан қымбат бағамен сатады.

B) Шет елге сатқан бағадан қымбат бағамен сатып алады.

C) Шет елден капитал алғаннан оларға капитал салады.

D) Мемлекеттік шығындар салықтық түсімдерден асып түседі.

E) Мемлекеттік шығындар болмайды.

7. Кедендік тарифтер туралы анықтамалардың қайсысы дұрыс:

A) Тарифтер экспорт үшін нарықты кеңейтеді.

B) Тарифтер қорғалған салалардағы жұмыссыздықты қысқартады.

C) Басқа біреулер есебінде кейбір топтарға пайдалы.

D) Тарифтер тиімді салалардыњ өсуіне ықпал жасайды.

E) Мемлекеттік шығындар мен табыстар арасындағы айырмашылық.

8. Сауда балансы сипаттайды:

A) Жылдық тауарлар экспорт соммасын.

B) Жылдық тауарлар импорты соммасын.

C) Ұлттық экспорт пен импорттың арасындағы айырмашылық.

D) Мемлекеттің табыстары мен шығындары арасындағы айырмашылық.

E) Экспортты кеңейтетін тарифтер.

9. Белгілі бір кезеңде елдің сыртқы экономикалық операцияларының балансыланбауы:

А) Төлем балансының сальдосы (оң немесе теріс).

В) Сауда балансының сальдосы.

С) Сыртқы экономикалық борыш.

D) Валюталық паритет.

Е) Сыртқы экономикалық алым-берім

10. Д. Рикардомен негізделген салыстырмалы шығындар теориясының мәні:

A) Халықаралық сауданың шарты – әр түрлі елдердің бір тауарды әр түрлі шығындармен өндіруі болып табылады.

B) Альтернативті шығындар моделі.

C) Халықаралық мамандану әр түрлі елдердің табиғатының айырмашылығымен байланыстырылмайды.

D) Берілген капитал санының кез-келген комбинациясында американдық еңбектік 1 адам-жылы, шетелдік еңбектің 3 адам-жылына тең.

Е) Халықаралық еңбек бөлінісінің негізінде технологиялық факторлар жатыр.

Әдебиеттер:

1. Экономикалыќ теория негіздері. Я.М.Әубакіров, Алматы. 1998.

2. Жалпы экономикалыќ теория. Ө.К.Шеденов, Е.Н.Саѓындыќов, Б.А.Жүнісов, Ү.С.Байжомартов, Б.И.Комягин. Аќтµбе. 2004.

3. Я. Әубакіров, К. Нәрібаев. Экономикалық теория негіздері. Оқулық. – Алматы, “Санат”, 1998. - 479 бет.

4. Ш. Қашықов, Ө. Нұргалиев. Экономикалық теория негіздері. Оқулық. – Қарағанды.: ҚарМТУ, 1997. – 208 бет.

5. Экономическая теория. Учебник. Камаев В.Д. и колл.авторов. – М.: ВЛАДОС, 1998.

6. Экономика. Учебник. Под ред. Булатова А.С.,3-е изд., Юристъ, 2001. – 896 стр.

7. Общая экономическая теория: Учебник/ У.К.Шеденов , У.С.Байжомартов , Б.И.Комягин и др.; Под ред.У.К.Шеденова. - 3-е изд. , перераб. и доп. - Актобе: Полиграфия, 2004. - 568 с

8. Мэуленова С.С. Экономикалык теория. 1 бол!м: Оку куралы/ С.С. Мэуленова, С.К. Бекмолдин, Е.К. Кудайбергенов. - 2-ш! бас., онд. - Алматы: Эверо, 2013. - 186 бет

9. Есполов Т.И. Экономикалық теория негіздері : Оқу құралы / Т. И. Есполов, Қ. М. Бельгібаев, Ж. Ж. Сулейменов. - [б. м.] : Каз ҰАУ, 2009. - 300 б.

10. Арын Е.М. Тұрақты даму стратегиясы : Оқу құралы / Е. М. Арын, С. А. Рахимова. - [б. м.] : Brand Print, 2011. - 113 б.