ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Қ.ЖҰБАНОВ АТЫНДАҒЫ АҚТӨБЕ ӨҢІРЛІК МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

«Экономика және құқық» институты

«Мемлекеттік басқару және маркетинг» кафедрасы

Экономикалық емес

мамандықтарының студенттеріне арналған

күндізгі оқыту бағыты бойынша

«Экономикалық теория негіздері» пәнінен практикалық сабақтарға арналған

әдістемелік нұсқаулық

Ақтөбе қаласы.

2016ж.

Орындаушы(лар)

магистр, оқытушы _______________ Дуйжанова Э.Ш.

« ___ » _______________ 20 __ж.

КАФЕДРА ОТЫРЫСЫНДА ТАЛҚЫЛАНДЫ

Хаттама № __ “__” _______________ 20_ж.

Кафедра меңгерушісі

PhD, доцент _______________ Сайымова М.Д.

Алғы сөз

Экономикалық теория барлық экономикалық салалардың базалық білімі болып саналады. Қазіргі заманда экономикалық өзгерістер байлансты, нарықтық экономика негіздері туралы білімдерге қажеттілік туады. Сондықтан, «Экономикалық теория» курсын оқу маңызды болып саналады.

«Экономикалық теория негіздері» курсының мақсаты мен міндеттеріне- студенттерге әр түрлі экономикалық жүйелердегі қоғамның әлеуметтік-экономикалық даму заңдылықтары мен эволюциясы және шектеулі ресуратар жағдайында адамның экономикалық қылығының принциптерімен себептері туралы теориялық білім беру, сондай-ақ оларда экономикалық дүниетаным мен мемлекеттік экономикалық және әлеуметтік саясатты жүзеге асыруда азаматтық бағытын ұстануды қалыптастыру Студенттердің білімдерін тестілік бақылау формасын тексеру, есептеу шығару, логикалық жаттығулардың және әр түрлі мәселелерді шешу, экономикалық негізгі түсініктер және категорияларға арналған тренигтар өткізу. Бұл студенттердің ойлау процессін және экономикалық теория пәніне деген қызығушылығын туғызады.

Экономикалық теория курсын оқитын студенттердің алған білімі мен дағдылары келесілерді қамтуы тиіс:

• Экономикалық мәселелерді ғылыми тұрғыда зерттеу кезінде жиналған негізгі теорияық көзқарастарды меңгеру;

• Экономикалық құбылыстардың мәнін жүйелі түсіну, әр түрлі экономикалық жүйелердегі қоғамның әлеуметтік - экономикалық даму заңдылықтарын білу;

• Шектеулі ресурстар жағдайында нарықтың өзін өзі реттеу механизмдерін білу;

• Экономиканы мемлекеттік реттеу принциптерін білу;

• Қазақстан Республикасының ұлттық мүддесі мен ғаламдану жағдайында әлеуметтік экономикалық дамуының стратегиялық басымдықтарын білу;

• Ақпаратты жүйелеу және бақылай білу.

№ 1. Практикалық сабақ. Тақырып 1: Экономикалық теория пәні және әдістері

Сабақтың мақсаты: Экономикалық теория, саяси экономика және экономика ұғымдарының байланыстылығын білу керек.

Практикалық сабақтың жоспары:

1. Экономикалық ғылымның пайда болуы және дамуының негізгі кезеңдері.

2. Экономикалық теория пәні. Экономикалық катигориялар мен заңдар.

3. Экономиканы ғылыми танудың әдістері мен құралдары.

4. Экономикалық теорияның атқаратын қызметтері.

5. Шаруашылық жүргізудің теориясы мен тәжірибесі.

Глосссарий:

1. Әдістеме

2. Ғылыми абстракция

3. Дедукция

4. Ерекше заңдар

5. Жалпы заңдар

6. Меркантилизм

7. Саяси экономия

8. Талдау

9. Физиократия

10. Экономикалық категориялар

11. Экономикалық заңдар

12. Экономикалық теорияның пәні

Бақылау сұрақтары:

1. Жүйелі ғылым ретінде қалыптасқан экономикалық теория қандай негізгі кезеңдерден тұрады?

2. Меркантилистік мектептің кемшілігі неде?

3. Физиократтардың негізін қалаушы кім және олардың алға қойған мәселесінің мәні неде?

4. Экономика ғылымының басқа ғылымдармен өзара байланысы қандай?

5. Қазіргі экономикалық теория қандай бағыттарға бөлінеді?

6. Экономикалық теорияның зерттеу пәніне не жатады?

7. Экономика ғылымының әдістемесі дегеніміз не?

8. П.Самуэльсон бойынша экономикалық теория пәніне не жатады?

9. Микроэкономика мен макроэкономиканың айырмашылықтары қандай?

10. Экономикалық заңдардың қандай түрлерін білесіз?

Жаттығулар:

1. Меркантилизм идеяларының дамуы географиялық жаңалықтар мен Еуропа және Азия арасындағы сауда қатынастарының жедел өсуімен сәйкес келді. Бұл оқиғалар арасында себеп-салдарлы өзара байланыс бар ма, әлде олар бір-бірінен тәуелсіз бе?

2. Төмендегі бағыттардың негізгі өкілдерін жазыңыз:

Экономикалық теорияның негізгі бағыттары	Өкілдері
Мерқантилизм
Физиократия
Классикалық саяси экономия
Маркстік саяси экономия
Маржинализм
Неоклассикалық бағыт

3. Ф.Кенэнің жасаған «экономикалық кестесінің» мәнін ашып талданыз.

4. Келесі экономикалық мектептерді пайда болуының тарихи кезеңдеріне қарай орналастырыңыз:

а) кейнстік бағыт;

в) физиократтар;

с) мерқантилистер;

д) классикалық бағыт;

5. А.Смиттің «көрінбейтін қол» тұжырымдамасының мәнін ашып талдаңыз.

6. Төмендегі кестені экономиканың зерттеу әдістеріне мысалдар келтіру арқылы толтырыңыз:

   Экономиканың зерттеу әдістері	Мысалдар
   Индукция
   Дедукция
   Талдау
   Жинақтау
   Ғылыми абстракция

7. Төмендегі тұжырымдамаларды дұрыстаңыз:

Экономиканың зерттеу әдістерінің сипаттамасы
Индукция	зерттеліп отырған құбылысты жеке элементтеріне жіктеп, оның әрбір элементін біртұтастың қажетті, құрамдас бөлігі ретінде зерттейді
Дедукция	зерттеу пәнін жеке, кездейсоқ, қысқа мерзімді. Дара құбылыстардан біздің түсінігімізді оқшаулап, оның тұрақты, әрдайым қайталанатын мәнін, маңызын ашады
Талдау	бұл экономикалық құбылыстардың жекеэлементтерін біріктіру арқылы ортақ қорытынды жасау
Жинақтау	жалпы қағидалар негізінде экономикалық объектілердің, процестердің кейбір жеке алынған ерекшеліктерін сипаттау
Ғылыми абстракция	жеке оқиғадан, құбылыстардан логика арқылы жалпы қағидалар шығарады

8. Экономикалық заңдарға мысалдар келтіріңіз.

9. Төмендегі анықтамалардың қайсысы дұрыс?

Экономикалық зандар	адамқоғамы дамуының түрлі сатыларында өндіру, бөлу, айырбас және материалдықигіліктерді тұтыну салаларындағы қатынастарды анықтайды.
Экономикалық зандар	қоғам өмірінің нақты жағдайларын теориялық түрғыдан сипаттайтын логикалық тусініктер
Экономикалық зандар	ғылыми танудың нысаны, әдісі, ұйымдастыру қағидалары туралы ілім

Талқылауға ұсынылған мәселелер:

1. Экономика - бұл адамдардың шексіз қажеттіліктерін қанағаттандыру барысында шектеулі ресурстарды рационалды бөлу мәселелерін зерттейтін ғылым. Сіздің ойыңызша, экономиканың алдында тұрған осы мәселені қалай шешуге болады?

2. Физиократтар қоғамның байлығын арттырудың көзі ауыл шаруашылығы деп қарастырса, классикалық саяси экономия өкілдері қандай мәселені алға қойды және олардың ойы бойынша физиократтардың жіберген қателіктері неде, қалай ойлайсыз?

3. Қоғам үшін зиянды, сондықтан тыйым салынуы тиіс экономикалық теориялар бар ма?

4. Қазақстандағы әлеуметтік-экономикалық жағдайларды сипаттау үшін экономикалық ойлардың қандай бағыттары сәйкес келеді? Оның даму болашағы қандай болуы мүмкін?

Мәнжазба тақырыптары:

1. Мерқантилизм кезеңдерінің өзіндік ерекшеліктері.

2. К. Маркстың капитал және косымша құн теориялары.

3. Монетаризм бағытының негізгі тұжырымдамасы.

4. Экономикалық модель және оның көрсеткіштері.

5. Шекті және экономикалық-математикалық зерттеу әдістері.

6. Экономикалық заңдар мен табиғат зандары.

7. Экономикалық зандар мен адамдардың экономикалық іс-әрекетінің байланысы.

8. Қазіргі кездегі экономиканың жаңа зерттеу әдістері.

9. Экономикалық теория және оның қолданбалы экономикалық ғылымдармен байланысы.

Блиц-тест:

1.Маржиналистік бағыттағы экономистер қолданбайтын термин:

1. құндылықтың шегі;

2. пайдалылық;

3. экономикалық игілік;

4. шекті шығындар;

5. шекті өнімділік.

2. Саяси экономия терминін ең алғаш өз еңбегінің атауы ретінде ғылыми қолданысқа енгізген:

1. Адам Смит;

2. Аристөтель;

3. Антуан де Монкретьен;

4. Карл Маркс;

E) Альфред Маршалл.

3.Берілген теориялардың қайсысы К. Маркс іліміне тән:

1. шекті пайдалылық теориясы;

2. қосымша құн теориясы;

3. экономикалықөсу теориясы;

4. монетаристік теория;

5. субьективті құндылықтар теориясы.

4.Экономия атауын алғашқы болып ұсынған:

1. В.И.Ленин;

2. Аристөтель;

3. К.Маркс;

4. Ксенофонт;

5. Ф.Энгельс.

5. Төмендегі экономистердің қайсысы алғаш рет эконо­микалықкестені жасады:

1. А.Смит;

2. К.Маркс;

3. Д.Рикардо;

4. Ф.Кенэ;

5. А.Тюрго.

6. Экономикалық теория пәнін ең толық ашатын анықтаманы таңдаңыз:

1. экономика қоғамның әлеуметтік-экономикалық құрылымын зерттейді;

2. экономика тауарлардың өндірісі мен бөлінісін камтитын іс-шараларды зерттейді;

3. экономика халық шаруашылығына әсер ететін экономика өлшемдерін (баға, өндіріс, жұмыссыздық және т.б.) зерттейді;

4. экономика ақша, банк жүйесін, капиталды зерттейді.

5. экономикақоғам мүшелеріне қажетті тауарлар мен қызметтерді өндіруде қолданылатын шектеулі ресурстардың тиімді пайдаланылуын зерттейді.

7.Экономика - бұл күрделі, жүйелі құбылыс, өйткені

1. оның, әртүрлі қорлары болады;

2. оның элементтері өзара байланысты жүйеде болады;

3. оларды экономикалық қатынастардың бір үлгісіне келтіруге болмайды;

4. олар экономикалық қызметтің бір түрі болып табылады;

5. олар тауардың бір түрі болып табылады.

8.Экономикалық теория нені зерттейді?

1. өндірістің технологиясын;

2. ұйымдастыру-экономикалық және әлеуметтік-экономикалық қатынастарды;

3. қоғамның өндіргіш күштерін;

4. адамдардың экономикалық іс-әрекеттерін;

E) өндірістік қатынастарды.

9.Индукция дегеніміз - ...

1. жалпы қағиданың негізінде жекеліктерді түсіндіру;

2. жекеліктердің негізінде жалпылама қағиданы дәлелдеу;

3. тәжірибені ғылыми негіздеу;

4. экономика-математикалық үлгілерді жасау;

5. экономикалыққұбылысты тарихи көзқараспен қарастыру.

10.Жинақтау әдісі қалай сипатталады?

1. жеке элементтерді біртұтастық ретінде қосу, олардың өзара байланыстарын зерттеу;

2. жекені жалпылама негізде дәлелдеу;

3. тәжірибе жүргізу;

4. экономикалықпроцестердің үлгісін жасау;

5. статистикалық мәліметтер келтіру.

Әдебиеттер:

1. Экономикалыќ теория негіздері. Я.М.Әубакіров, Алматы. 1998.

2. Жалпы экономикалыќ теория. Ө.К.Шеденов, Е.Н.Саѓындыќов, Б.А.Жүнісов, Ү.С.Байжомартов, Б.И.Комягин. Аќтµбе. 2004.

3. Я. Әубакіров, К. Нәрібаев. Экономикалық теория негіздері. Оқулық. – Алматы, “Санат”, 1998. - 479 бет.

4. Ш. Қашықов, Ө. Нұргалиев. Экономикалық теория негіздері. Оқулық. – Қарағанды.: ҚарМТУ, 1997. – 208 бет.

5. Экономическая теория. Учебник. Камаев В.Д. и колл.авторов. – М.: ВЛАДОС, 1998.

6. Экономика. Учебник. Под ред. Булатова А.С.,3-е изд., Юристъ, 2001. – 896 стр.

7. Общая экономическая теория: Учебник/ У.К.Шеденов , У.С.Байжомартов , Б.И.Комягин и др.; Под ред.У.К.Шеденова. - 3-е изд. , перераб. и доп. - Актобе: Полиграфия, 2004. - 568 с

8. Мэуленова С.С. Экономикалык теория. 1 бол!м: Оку куралы/ С.С. Мэуленова, С.К. Бекмолдин, Е.К. Кудайбергенов. - 2-ш! бас., онд. - Алматы: Эверо, 2013. - 186 бет

9. Есполов Т.И. Экономикалық теория негіздері : Оқу құралы / Т. И. Есполов, Қ. М. Бельгібаев, Ж. Ж. Сулейменов. - [б. м.] : Каз ҰАУ, 2009. - 300 б.

10. Арын Е.М. Тұрақты даму стратегиясы : Оқу құралы / Е. М. Арын, С. А. Рахимова. - [б. м.] : Brand Print, 2011. - 113 б.

№ 2. Практикалық сабақ. Тақырып 2: Қоғамдық өндірістің негіздері..

Сабақтың мақсаты: Студенттердің экономиканың негізгі түсініктерін, ұғымдарын жалпы түрде қарастыру арқылы, оның әр түрлі жүйелерде қалай ұйымдастырылатыңдығын, негізгі принциперін жан-жақты қарастыру болып табылады. Осы арқылы эконмиканың ең түпкі мақсаты – адамдардың қажеттіліктерін толық қанағаттандыру үшін, шектеулі ресурстарды тиімді пайдаланудың мүмкіндіктеріне қалай жетуге болатындығын көрсету қажет.

Практикалық сабақтың жоспары:

1. Қоғам өндіріс құрылымы.

2. Қажеттілік өндірістің алғышарты ретінде.

3. Экономикалық ресурстар және өндіріс факторлары.

Глосссарий:

1. Айырбас.

2. Адам факторының даму заңдылықтары.

3. Бірлескен жұмыс күші.

4. Бөлу.

5. Еңбек ресурстары.

6. Жұмыс күші.

7. Капитал.

8. Кәсіпкер.

9. Материалдық ресурстар.

10. Өндіріс факторларыныңшекті өнімі.

11. Өндіру.

12. Өндірістік функция.

13. Тұтыну.

Бақылау сұрақтары:

1. Адамның әлеуметтік-экономикалық дамуын қалай сипаттауға болады?

2. Адам капиталы дегенді қалай түсінесіз және ол қандай элементтерден тұрады?

3. Ғаламдану жағдайындағы адам мен экономиканың байланысын көрсетіңіз.

4. Экономикалық өсудегі адамның рөлі қандай деп ойлайсыз?

5. Өндірістік қатынастардың өзара байланысын ашып көрсетіңіз.

6. Өндірістік қатынастар қандай сатылардан тұрады?

7. Өндірістік қатынастардың мақсаттары қандай?

Жаттығулар:

1. «Экономикалық адам» моделінін төмендегі белгілері бойынша модельді жасаған экономикалық мектептерді атаңыз:

Модельдер	Сипаттамасы	Мектептер
Бірінші бағыт	Материалдық (ақшалай)қызығушылық
Екінші бағыт	Психологиялық сипат алған
Үшінші бағыт	Жай тауар өндірушіден, капиталистікке ауысу
Төртінші бағыт	Рухани қажеттілік

2. Қажеттіліктердіңтүрінажыратыңыз:

өндіріс құралдары мен жұмыс күшін тұтыну

Жеке (тамаққа, киімге, демалысқа, қызметтерге және т.б. қажеттіліктерін қанағаттандыру) және қоғамдық қажеттіліктер (ғылым, білім, мәдениет, қорганыс және т.б.)

3.Ғылыми тұрғыдан осы пайымдаулардың барлығы дерлік орынды деп ойлайсыз ба?

• жалақы мөлшерінің артуы еңбек ұсынысының өсуіне әкеледі;

• жер рентасының (жалдамалық төлемнің) артуы жер ұсынысының өсуіне әкеледі;

• пайыз қойылымының артуы еңбек ұсынысының өсуіне әкеледі.

4. Рыноктық шаруашылықта инвестициялық қорлардың маңызды жабдықтаушылары – үй шаруашылығы. Капиталды бизнеске сала отырып үй шаруашылығы қандай құрбандыққа барады (яғни неден бас тартады)?

5. Сіз «қарызғаөмір сүруді» жақтамайтын адамсыз. Осы аптадакөлік сатып алу үшін сізге досыңыз ұсынған ақшаны алмадыңыз. Несиелік қатынастар беріп отырған тандау еркінен бас тарта отырып сіз нені жоғалттыңыз? Не ұттыңыз?

6. Мына қатынаста берілген экономикалық категория қалай аталады?

Капиталдың физикалық шекті өнімі / салынған капиталдың мөлшері *100%;

7. Жаңа технологиялардың, тұтыну тауарларының жаңа рыногының пайда болуы капиталға деген сұраныс қисығының жылжуына қалай әсер етеді? Бұл пайыз қойылымының деңгейінде қалай көрінеді?

8. Тропикалық климатты аралда жеті адам тұрады. Олар кокос, банан және тасбақаның жұмыртқаларын жинаумен шұғылданады. Әрбір құні 40 кокос, немесе 60 банан, немесе 15 тасбақаның жұмыртқасын жинайды.Осы аралдың экономикасының өндірістік мүмкіндіктер сызығын сызыңыз?

9. Қолда бар технология арқылы 2 орындықты 1 адам / сағатта, 3 орындықты 2 адам / сағатта өндіруге болады.

Анықтау керек:

а) аптасына 40 сағат жұмыс істейтін 5 адамнан тұратын бриғаданың өндірістік мүмкіншіліктер қисығы қандай болады?

б) егер өндірістегі еңбек шығындары 2 есе, жұмыс аптасының ұзақтығы ¼-ке қысқарған кезде өндірістік мүмкіншіліктер қисығы қалай өзгереді?

в) 1-ші және 2-ші жағдайда 1 орындықты өңдіруге кететін балама шығындар қанша?

10. «Өндірістік мүмкіндіктер қисығы ресурстардың сиректігін, балама шығындардың балама тандауын көрсетеді» деген тұжырыммен келісесіз бе? Пікіріңізді нақтылап түсіндіріңіз.

Суретте өндірістік мүмкіндіктер қисығы берілген.

Анықтау керек:

а) С нүктесі, Н нүктесі, М нүктесі нені білдіреді?

ә) Қайсы нүктеде болашақ тауарларға артықшылық беріледі? Қайсы нүкте қазіргі тауарларды көрсетеді?

б) болашақ экономикалық өсу қайсы игіліктен бас Тартуарқылы мүмкін?

в) Қазақстан экономикасы қай нүктеде болуы мүмкін? Пікіріңізді нақтылап түсіндіріңіз.

11. Шағын аралда бес адам тұрады екен деп жорамалдайық. Олар банан және жұмыртқа жинаумен айналысады. Құніне олардың әрқайсысы 20 банан және 10 жұмыртқа жинайды.

а) графикте осы аралдың экономикасының өндірістік мүмкіндігінің қисығын сызыныздар.

ә) енді осы аралға техника әкелінді дейік, соның нәтижесінде бес адам әрқайсысы 28 банан жинай алатын болды. Осыған байланысты өндіріс мүмкіндігінін қисығы қалай өзгеретінін график­те көрсетініздер.

12. Кестеде өндіріс құрылымының өзгеруі туралы деректер берілген:

Өндіріс нұсқалары	өнімдер
	Тоңазытқыштар (мың дана)	Бронетранспортерлар (мың дана)
A Б В Г Д	0 200 400 600 800	30 27 21 12 0

а) берілген деректер бойынша график тұрғызыңыздар.

ә) тоңазыткыш өндіру технологиясы жетілдіріліп, ал бронет-ранспортерлер технологиясы өзгеріссіз қалды дейік. Бұның графикте қалай көрінетінін анықтаныздар. Бронетранспортерлар тех­нологиясы жетілдіріліп, тоңазытқыштар технологиясы өзгеріссіз қалған жағдайды графиктегі өзгерісте көрсетіңіз.

б) егер берілген кезенде өндіріс В нұсқаларымен жұмыс істесе, қосымша 1 мың данабронетранспортер шығарудың баламашығындары қандай болады? Ал қосымша 1 мың тоңазытқышшығарудыңбалама шығындары қанша болады?

Мәнжазба тақырыптары:

1. Адам өміріндегі материалдық және рухани қажеттіліктер.

2. Экономикалық адам үлгісі (эссе түрінде).

3. Экономикалық ресурстар және олардың түрлері.

4. Адамныңэкономикалық іс-әрекетіндегі таңдау мәселесі(эссетүрінде).

5. Қоғам және экономика (реферат түрінде).

6. Өндірістік қатынастардың сипаты.

7. Қоғамдағы мүдделердің үйлесімділігі мәселесі.

Блиц-тест:

1. Адам еңбегі бағытталған:

1. жиынтық табыс дәрежесін жетілдіруге;

2. еңбек заттарына;

3. басшылармен түсінбестікті азайтуға;

4. ресурстардың сиректігін қысқартуға;

5. тұтыну дәрежесін тұрақтандыруға.

2.Еңбектің анықтамасы:

1. адамдардың көп жақты қызметі;

2. бірнеше ұйымның бірігіп өнім шығаруы;

3. адамның материалды игіліктерді өндіру мен қызмет көрсетуіне байланысты мақсатты, нәтижелі қызметі;

4. адамның нақты міндеттеме алуына байланысты келісім-шарттық жұмысының нәтижесі;

5. нақты және күрделі еңбектің жиынтығы.

3.Өндіргіш күштердің элементтері:

1. еңбек заттары;

2. өндіріс-құрал жабдықтары мен жұмыс күші;

3. басқару және ақпараттық жүйелер;

4. табиғи және қорланған материалдық игіліктер;

5. еңбек құралдары, шикізаттар.

4.Экономикалық қатынастар жүйесі:

1. өндіру;

2. белу;

3. айырбас;

4. тұтыну;

5. барлығының жиынтығында.

5.Өндірістік қатынастар жүйесіне кіретіндер:

1. өнімді өндіру, бөлу, айырбас және тұтыну қатынастары;

2. өндірістік ресурстарды пайдалану;

3. техникалық -экономикалық қатынастар;

4. әлеуметтік-құқықтыққатынастар;

E) меншіктік қатынастар.

6.Материалдық өндіріске жатады:

1. денсаулық сақтау;

2. білім беру;

3. ауыл шаруашылығы;

4. спортпен шұғылдану;

5. балетенері.

7. Материалдық емес өндіріске жататын сала:

1. білім беру;

2. ғимарат тұрғызу;

3. өнеркәсіп тауарларын өндіру;

4. пайдалы қазбаларды игеру;

E) агроөнеркәсіптік кешен.

Әдебиеттер:

1. Экономикалыќ теория негіздері. Я.М.Әубакіров, Алматы. 1998.

2. Жалпы экономикалыќ теория. Ө.К.Шеденов, Е.Н.Саѓындыќов, Б.А.Жүнісов, Ү.С.Байжомартов, Б.И.Комягин. Аќтµбе. 2004.

3. Я. Әубакіров, К. Нәрібаев. Экономикалық теория негіздері. Оқулық. – Алматы, “Санат”, 1998. - 479 бет.

4. Ш. Қашықов, Ө. Нұргалиев. Экономикалық теория негіздері. Оқулық. – Қарағанды.: ҚарМТУ, 1997. – 208 бет.

5. Экономическая теория. Учебник. Камаев В.Д. и колл.авторов. – М.: ВЛАДОС, 1998.

6. Экономика. Учебник. Под ред. Булатова А.С.,3-е изд., Юристъ, 2001. – 896 стр.

7. Общая экономическая теория: Учебник/ У.К.Шеденов , У.С.Байжомартов , Б.И.Комягин и др.; Под ред.У.К.Шеденова. - 3-е изд. , перераб. и доп. - Актобе: Полиграфия, 2004. - 568 с

8. Мэуленова С.С. Экономикалык теория. 1 бол!м: Оку куралы/ С.С. Мэуленова, С.К. Бекмолдин, Е.К. Кудайбергенов. - 2-ш! бас., онд. - Алматы: Эверо, 2013. - 186 бет

9. Есполов Т.И. Экономикалық теория негіздері : Оқу құралы / Т. И. Есполов, Қ. М. Бельгібаев, Ж. Ж. Сулейменов. - [б. м.] : Каз ҰАУ, 2009. - 300 б.

10. Арын Е.М. Тұрақты даму стратегиясы : Оқу құралы / Е. М. Арын, С. А. Рахимова. - [б. м.] : Brand Print, 2011. - 113 б.