28.Қазіргі кезеңдегі қазақ әдебиеті шығармаларының әлем халықтарының тілдеріне аударылуы

Қазақ әдебиеті әлем әдебиетінде өзіндік орны бар, жоғары әдебиеттердің бірі деп есептеймін, бағалаймын. Ол әдебиет туралы хабарым да бар, өйткені мен қазақ мектебінде оқыдым, қазақ ұлтына жақынмын. Әдебиетіміздің бір осал жері бар нәрсені дұрыстап көрсете алмауымызда. Қазіргі кезде шетелде әдебиетімізді дұрыстап білмейді деуге болады. Шетелде Олжас Сүлейменов, Әбдіжәміл Нұрпейсов, Мұхтар Шаханов, Мұхтар Мағауин, Әбіш Кекілбаев, Рахымжан Отарбаев сынды қаламгерлерді білуі мүмкін, ал қалған қаламгерлеріміз туралы білмейді. Бұның себебі жазушыларымызды шетелге аудару, насихаттау мәселесі төмен, аудармашылар жоқ. Аудармашылар бар болғанның өзінде олар шығармаларды орыс тілі арқылы тәржімалайды. Бұл нәрсені мықты тәсіл деуге болмайды. Мұхтар Мағауинның соңғы жылдары жарық көрген шығармалары шетелде аударылуы қажет, себебі ондай жазушыларымызды сөз жоқ оқылады деп есептеймін. Қазіргі кезде орыс тілінде жазатын бір топ қаламгеріміз бар. Мысалы Ермек Тұрсыновтың «Мамлюки» деген романын таяуда оқып шықтым. Бұл шығарма төрт тілге аударылды деп естідім. «Мамлюки» романы төрт тілмен шектелмей, көптеген тілдерге аударылу ләзім. Өйткені бұл әдебиетіміздегі мықты, басқа елдерге ұялмай көрсететін романдардың бірі деп баға бере аламын. Шетел бұл шығарманы сөз жоқ оқиды деп ойлаймын. Ол роман туралы көбісі білмейді, себебі ешкім оқымайды, хабары жоқ. Мен «Мамлюки» романының қазақ тілінде де, орыс тілінде де оқыдым. Одан басқа Дүйсенбек Накипов деген жазушы бар. Ол жазушы постмодернизмнен асып авангард ағымына арнасын бұрған. Мен Накиповтың шығармалары жөнінде жаздым да, айттым да. Әдебиетімізде ондай шығармаларды оқымайды, ал шетел оқырманын бұндай дүниелер қызықтырар еді. Дидар Амантай шығармалары туралы елдер «тілі жұтаң», қазақтың «тамыры жоқ» деп әйтеуір сынап жатады. Менің ойымша Дидар Амантай нағыз шетелге аударылуды қажет ететін жазушы. Менің түсінігімде көптеген қазақ қаламгерлері бұрынғы жылдардың сарынымен жазып келе жатыр. Суреттеу, көпсөзділік, батырлар, билер, бектер сынды тарихи романдар шетелді қызықтырмайды, олар ондай дүниелерді қазіргі кезде оқымайды. Жазудың ескі тәсілінен арылып, жаңаша тәсілге көшу керек. Одан басқа жақсы көзге түсіп жүрген бір топ жас қаламгерлер бар, олар: Асылан Жақсылықов, Нұрғали Ораз, Айгүл Кемелбаева, Мадина Омарова, Әсел Омар (Мәскеулік), Марат Қоңыров (орыс тілінде жазады), Лира Қоныс, Асылбек Ықсан. Асылан Жақсылықовтың шығармаларын турасында мен көп жерлерге жаздым. Асыланның дүниелерін көп ешкім түсіне бермейтін, құйтырқысы көп жазушылардың бірі. Қазақ қаламгерлері жаңаша жазу тәсіліне әлі үйренбеген. Бізге Жүсіпбек Аймауытов, Мұхтар Әуезов, Сәбит Мұқанов сияқты қаламгерлердің жазу тәсілін дұрыс деп санайды. Бұл жазушылар сөз жоқ классиктер, бірақ қазіргі кезде ондай тәсілді уақыты жоқ оқырман оқымайды. Әдебиетімізде сын мен проза жанрлары төмен тұр. Менің ойымша шетелде оқылуы үшін ұлттық тақырыптардағы шығармалар жазуылуы керек. Себебі шетел оқырманын ұлттық қасиеті, тамыры, көзқарасымен қызықтыра білу қажет. Бүгіндері саясатты, билікті сынайтын шығармалар қажет. Мысалы Тынымбай Нұрмағамбетовтың соңғы жылдары жарық көрген шығармалыр маған қатты ұнап жүр. Нұрмағамбетовтың ұлттық бояуларға қанық дүниелері болашақта аударылса шетел оқырманы өте жақсы оқылар еді деп есептеймін.