33. Республика өңіріндегі ядролық сынақтар және олардың зардаптарын талдаңыз.

Республи жеріндегі соғыс полигондарын болған аумақтар

Республи жеріндегі соғыс полигондарын болған аумақтар 30млн гектардан асады. Мұндағы соғыс техникасының қалдықтары, ракета сынақтары, бақылау обьектілері ешбіір көмусіз шашылып жатыр. Олар негізінен Семей, Жарын(Капустин Яр), Азғар, Тайсойғанғ Байқоңыр ғарыш айлағы, Сарыағаш сынақ полигондары.

Шығыс Қазақстанның 19млн гектар жері 40жыл бойы ядролық сынақтар полигоны болды. Осы жерлерде 1949-1989 жылдары аралығында атмосферада -27, жер бетінде-183, қалғандары жер астында ядролық сынақтар болды. Ядролық қарудан тек аиом бомбаларын сынаумен шектелмей, полигондарда соғыс ракеталарынғ т.б. техникалары да сынақтап өтіп отырды. Батыс Қазақстан аумағында 1966-1979жылдары 24рет ядролық қару сыналған. Соның ішінде Азғыр полигоны ғана 6,1мың гектар жерді алып жатыр. Мұндай сынақтар 1968-1970 жылдары Үстіртте де жасалған. Сол сияқты ірі полигондар қатарында Атырау облысының Тайсайган, Балқаш көлі маңындағы Сарышаған, Ташкент-4сынақ алаңдары мен Байқоңыр ғрыш айлағы да жатады. Осы аймақтарда радиоактивті заттардың шекті мөлшері бірнеше есеге көбейіп кеткен. Полтгондардың ішінде Семей өңірі ең көп зардап шеккен аймақ. Мұнда атом қаруын сынаудың ғылыми орталығы орналасқан. Ол –Курчатов қаласы. Бұрынғы Семей облысының Абай, Бесқарағай, Жаңасемей, Абыралы аудандарының аумақтары атом сынақтарының ордасы атомы, ең көп зардап шеккен экологиялық апатты аймаққа айналды. Полигондарға пайдалынылғанжерлердің ауа,су, топырақ,тіпті өсімдіктер жабыны радионуклеидтермен ластанып, ауа және жер асты сулары арқылы мыңдаған километ жерге тарайтыны белгілі. Қазірдің өзінде Қазақстанда 2,6млн адам мутагенез ауруымен есепте тұр. Қатерлі ісік, қан аурулары, сәулелік ауру, жүйке ауруларымен ауырғандар санының көрсеткіші бұл аймақта республика бойынша ең жоғары.

34. Е.Б.Бекмаханов, қ.И.Сәтбаев,б.Сүлейменов және т.Б ғалымдардың еңбектерінен «қылмыстық» істерді іздестірудің зардаптарын анықтаңыз.

Отандық тарих ғылымының дамуына аға буын тарихшыларымыздың сіңірген еңбегі зор. Оны ешкім жоққа шығара алмайды. ...өткенін білмеген өңікелдеп өте алмайды» деген қазақ халқында нақыл сөз бар. ХХ ғасырдың I жартысында тарих ғылымына байланысты жүргізілген зерттеулер кеңестік кезеңде солақай саясат арқылы өлшеніп отырылды, ол осы кездері жарыққа шыққан барлық тарихи, ғылыми еңбектер коммунистік парияның идеологиялық саясат шеңберімен аса алмады және үнемі қатаң бақылауда болды. Олардың қатарында С.Асфендияров, М.Тынышбаев,Ә.Бөкейханов, Е.Бекмаханов, А.Нүсіпбеков, Р.Сүлейменов, С.Бейсенбаев және тағы басқа көптеген тарихшы ғалымдар болды.

М.Сталиннің соғыстан кейінгі кезеңдегі негізгі соққасын ғылыми интеллегенцияға қарсы бағытталғаны белгілі. ХХ ғасырдың 50-ші жылдарында қазақ жас тарихшыларының тағдырына үлкен қасірет алып келген саяси науқан мен Б.Сүлейменов «1867-68жж. Қазақстандағы аграрлық реформа» еңбегі шүйіліп, тарихты бұрмалаған, ұлтшылдық көрініс белең алған деген айып тағады. Содан соң Б.Сүлейменовке «халық жуы» деген айып тағылып саяси қуғын-сүргін құрбаны болды. Ол соттың шығарған үкімімен 25жылға сотталып Ресейдің Инкутск обл. Жер аударылды. Е.Бекмахановтың ғылыми мұрсы оның тақырыптарының алуан түрлі болуымен , тарихи мәселелерді кең қамтуымен және оларды бейбіт шешуімен ерекшеленді. Оның еңбегінің бастысы 1947жылы алматыда орыс тілінде жарық көрген « XIXғ. 20-40жылдарындағы Қазақстан» атты монографиясы болды. Асыра сілтеу, бұрмалау және күдікшілдік бел алған осы тұста бұл еңбекке пікір айтушылардың кейбіреулері оны Кенесары Қасымұлы бастаған қозғалыстың тарихын ақтау тұрғысынан көрсеткен еңбек деп бағалап, оны буржуазияшыл-ұлтшыл идеологияны дәріптеуші деген саяси кінәға ұшыратты. Халқы үшін жан аямай күрескен Кересары Қасымовтың батыр екенін дәлелдеген, оның кітабында, өзіңде қызыл империя аямай жазалады. 1951жылы университеттегі жұмысынан қуылып,партия қатарынан шығарылды. Жоғарыдағы айыптау негізінде 1952жылы 2желтоқсан күні Қазақ КСР Жоғарғы Сотының Қылмысты істер жөніндегі коллегиясының үкімімен Е.Бекмаханов 25 жыл мерзімге бас бостандығынан айрылып. ГУЛАГ-тың алыстағы лагерінің біріне айдалды.