10Билет

1.Интеллектуалды қабілетті зерттеуге арналған Айзенк тесті (IQ түсінігі). Айзенк Ганс Юрген (1916-1997)-британ  психологы.  Психологиядағы 

биологиялық бағыттың көшбасшыларының бірі. Интеллект тестінің аворы.

Интеллектуалдық қабілетті зерттеуге арналған Айзенк тестілері.Интеллектуалдық қабілеттілікті зерттеуге арналған Айзенк тесті сегіз субтестерден тұрады. Олардың бесеуі адамның жалпы интеллектуалдық даму деңгейін бағалауға арналған: лингвистикалық, математикалық, техникалық, дизайн, көркем-бейнелі және көрнекі-логикалық ойлау көрсеткіштерін бағалау үшін, ал үшеуі-арнайы қабілеттерінің даму сатысын зерттеуге арналған. Субтестердің әрқайсысы жеке-дара орындалады, немесе барлық тапсырмаларды орындау фрагментарлық түрде жүргізіледі. Бұл кітапта вербалдық және математикалық субтестері берілген.

Лингвистикалық қабілетті анықтауға арналған Айзенктің сөздік (вербалдық) субтесті.  Мақсаты: жасөспірімдерден бастап үлкендерге дейінгі жас кезеңіндегілердің сөздік интеллектін және шығармашылық қабілеттін зерттеу.Вербалдық субтест сөздік интеллектіні немесе логикалық ойлау процесін зерттеуге арналған. Тесте анаграммалар кеңінен қолданылған. Анаграмма дегеніміз ретсіз жазылған әріптер жинағы. Оны шешу үшін берілген әріптердің орындарын ауыстырып қою арқылы мағналы сөз шығару керек. Сонымен қатар көптеген сөздердің ортақ жүрнағын, жалғауын т.б. бөліктерін дұрыс табу арқылы шешілетін тапсырмалар келтірілген.Субтесте бірте-бірте күрделенетін 50 тапсырма берілген. Қабілекттіліктің даму деңгейін бағалау белгіленген уақыт ішінде дү-рыс шешілген тапсырмалардың жалпы санын орындаудың норма көрсеткішімен салыстыру жолымен жүргізіледі. Олардың ережесі: «Сіздерге 30 минутта шешуге 50 тапсырма берілген. Тапсырмаларды көп ойланбай тез орындау қажет. Егер субтестің қандайда бір тапсырмасы тез орындалмаса, оны өткізіп жіберіп, келесісін орындаңыз. Уақыт қалса тастап кеткен тапсырмаға қайта оралуға болады».Нәтижелерін бағалағанда берілген уақытта дұрыс орындалған тапсырмалардың жалпы саны ғана есепке алынады.

IQ – интеллект дамудың сандық көрсеткіші. Англиялық психолог Г. Айзенктің интеллект түрлері кеңінен танымал. Олар: «биологиялық – (негізінде мидің құрылымы мен орындалуы бар) оларсыз ешқандай таным процестері орындалуы мүмкін емес; «психометриялық» – IQ ақыл–ой дарындылығы көрсеткішінің коэфициентін құрайды жəне көбіне тəрбие мен білім беруден тəуелді; «əлеуметтік» – ақпаратты сынай отырып 124 өңдеу, стратегияны өндіру болып табылады. Г. Айзенк бойынша, интеллекттің бұл түрлері өзара байланысты

2. Көңіл – күйді басқару.

Сіз лас киімді киесіз бе?Әрине, оны жууға тастайсыз.Онда не үшін лас ойлармен және нашар көңіл-күймен өмір сүруді жалғастыра бересіз? Көңіл-күйді басқаруға болады және басқару керек.Өзіңіздің жағымсыз қасиеттеріңізбен өз өміріңізді улайсыз және адамдармен қарым-қатынастарыңызды бұзып аласыз. Көңіл-күйіңізді бақылау мүлде қиын емес.Ең бастысы-кімнің қожайын екенін білу. Көңіл күй-«нөлде»… Жооқ, ыдыс-аяқтарды сындырып, жақын адамдарға айғайлап, жылаудың қажеті жоқ.Бұл көңіл-күй мәңгілік емес.Ол бүгінгі күннің тарихында жазылып қалады, ертең-ақ өмірдің келесі беті ашылады.Ертең жаңа күн, жаңа тарих, жаңа көңіл-күй басталады.Міне, солай өмірдің қиын есебі де өзінің жауабын табады.Ең бастысы-шешілмейтін түйін болмайды.Айнаға қарап күлімдеуді үйреніңіз.Көңіл күйді бақылау.Біздің көңіл күйімізге үнемі сыртқы ортадағы жайлардың әсер ететіні шындық. Әлдекімдермен ара қатынасымыз, басшылардың қас-қабағы, тіпті ауа райы жағдайы да көңіл күйімізге әсерін тигізіп жатады. Содан болар, адамдар көңілді көтеру үшін арақ-шарап ішу немесе жақын адамдармен дастархан басында әңгіме-дүкен құру сияқты шаралар қажет деп санайды. Шындығында медитацияны меңгерген адам сыртқы ортаға еш тәуелсіз-ақ көңіл күйін қалаған жағына бұрып, өзгерте алады. Көңіл күйді өзгерту үшін дұрыс тыныс алуды үйрену қажет. Терең және бірқалыпты тыныс алу, тәннің бұлшық еттерін босату арқылы көңіл күйімізді бақылауға және басқаруға мүмкіндік аламыз.

Рэйки тәсілі бойынша көңіл күйді басқару деген «қазіргі сәтте, осы арада болу» деп саналады. Өткен шақ пен болашақтың арасын үнемі кезіп кететін ақыл-ойымызды қазіргі шаққа шоғырлау арқылы шынайы бақыт пен қуанышты сезіне аламыз.1.«Қол алысу» жаттығуы Қазір біз сынып ішінде ары-бері жүреміз. Қатысушылардың қолын көбірек қысып үлгеруіміз қажет. Әрбір қатысушы минут ішінде қанша адамның қолын қысып үлгергенін санаймыз.2. «Менің ерке есімім» жаттығуы.Қатысушылар өзінің ата-анасы, құрбы-достары оны еркелетіп айтатын есімін айтып шығуы тиіс. Әр адам өзінің есімін жиі қайталап айтып, өзіне мадақтау сөздер айтып тұрғаны жөн.3. «Көңіл-күй неге ұқсас» жаттығуы Ойыншылар бүгінгі көңіл-күйлері неге ұқсас екенін айтады. (Қай жыл мезгіліне, ауа-райына, жануарға). Көңілді, көңілсіз, жабыраңқы, түңілген. Бұл – көніл-күй түрі. Психологиялық зерттеулердің көрсетуі бойынша адам өзінің суық көңіл-күйін қарым-қатынас жасайтын адамына таратады екен. Біреумен әзілдескісі, сөйлескісі, өз әсерімен бөліскісі, ой идея келмегенде, адам жанын жабыңқы көңіл-күй жаулап алады. Ал бір жағынан үнемі көтеріңкі көңіл күйде болып жүру ортадағы адамға кері әсер етеді, оны жолықтырады. Басқа сөзбен айтқанда көңіл-күй сізді емес, сіз көңіл-күйді сол ортаға сай басқару керек екенін есте ұстау керек.5. «Сезімді тап» жаттығуы.Жағымда сезім: қуану, шаттану, сабырлылық, таң қалу.Жағымсыз сезім: қорқу, уайым, күйзеліс, кінәләу. Мұнан кейін аз ғана уақыт беріліп кез келген сезім түрін ым-ишара, қимылмен көрсетуін сұрайды. Басқасы бұл қандай сезімді бейнелеп тұрғанын табуы қажет.