3) Термокедергі

Термокедергі датчиктері температура өзгерісін материалдардың электрлік кедергілерінің өзгерісіне түрлендіреді. Бұл датчиктер металдық және шала өткізгіштік (термистор) болып екі топқа бөлінеді.

Термисторлар

Бұл датчиктер түрлі металдардың окистерінен (мыс, никель, титан т.с.с.) даярланады. Шала өткізгіштерде температураның өсуімен шала өткізгіш кедергісі кемиді.

Термистордың кемшілігі – температура өлшеу диапазоны өте аз және статикалық сипаттамасы бейсызықты болып келеді. Артықшылығы – жоғары сезімталдығы және инерттілігінің аздығы.

9билет

1)Өлшеудің түрлері және тәсілдері. Тура өлшеу

2)Индкуциондық өлшеу аспаптары

3)Бір фазалы жүйелердегі ток күшін өлшеу

1) Өлшеудің түрлері мен әдістері

Өлшеудің негізгі түрлері 1.1 суретте келтірілген

3. Сурет Өлшеу түрлері

Жанама өлшеуде өлшенетін шаманы анықтау үшін, сол шамамен функционалдық байланыста жатқан параметрлер тура тәсілмен өлшенетін, өлшеу нәтижелері бойынша өлшенетін шама есептеліп анықталады. Өлшеу теңдеуін келесі түрде жазуға болады у = F (х₁, х₂, .... х_n), мұндағы у өлшенетін шама, F – функционалдық байланыс, х₁, х₂, .... х_n тура өлшеу арқылы табылатын параметрлер.

Өлшеу әдістері деп – өлшеу принциптері мен өлшеу жабдықтарын қолдануды түсінеміз.

Өлшеу принциптері деп – өлшеу кезінде түрлі физикалық құбылыстарды (эффектілерді) қолдануды түсінеміз.

1.2 сурет Өлшеу әдістемелері

Тура өлшеуде өлшенетін шаманы тәжірибе нәтижесінен тікелей анықтайды.

2) Индукциялы жүйе аспатар (индукциондық аспаптар)

Индукциялы жүйе аспабының құрылысы мен векторлық диаграммасы 4.3 -суретте көрсетілген.

4.3 сурет. Индукциялы жүйе аспабының құрылысы мен векторлық диаграммасы

Өлшеу механизмі бос кеңістікпен бөлініп тұрған қозғалмайтын екі магнит өткізгіштерден бірі Ш - тәрізді екіншісі П- тәрізді индуктролардан құралады. Магнит өткізгіштер арасындағы бос кеңістікте қозғалатын алюминий диск орналастырылған. I₁  және I₂ токтары сәйкесінше Ф₁ және Ф₂ магнит ағындарын туғызады. Дискінің айналым санын есептегіш механизм - диск осімен байланысып тұр. Дискінің бос жүрісін болдырмау үшін тұрақты магниттер қарастырылған.

Өлшеу аспабын айнымалы ток көзіне қосқан кезде I₁  және I₂ токтарымен фазасы бойынша сәйкес келетін Ф₁ және Ф₂ магнит ағындары пайда болады векторлық диаграммаға қараңыз. Магнит ағындары дискіні қиып өткенде дискіде магнит ағындарынан бұрышқа қалып жүретін Е₁ және Е₂ ЭҚК пайда болады индукцияланады. Нәтижесінде фаза бойынша ЭҚК дәл келетін екі I_д1 және I_д2 құйынды токтар туындайды дискі кедергісін активті деп есептейміз.

I_д1 тогы Ф₂ магнит ағынымен әсерлесу электромагниттік күш туындап, нәтижесінде дискіні айландырушы моменлті пайда болады. Сол сияқты, I_д2 тогы Ф₁ магнит ағынымен әсерлесу нәтижесінде айландыру моменті пайда болады. Моменттердің лездік мәндері

 (4.2)

мұндағы к₁ және к₂- пропорционалдық коэффициенттер, Ф_{1 ,} Ф₂ - магнит ағындары, , - құйынды тоқтардың лездік мәндері.

Теңгеруші момент пружина көмегімен жүзеге асады.

Дискінің айналу бұрышы келесі тәуелділікпен анықталады.

(4.3)

Мұнда пропорционалдық коэффициент, , - магнит ағындарының амплитудалық мәні, I₁  және I₂ тоқтардың араларындағы ығысу бұрышы.

Аспап атрықшылығы

-Индукциялы жүйе аспаптарының айналдырғыш моменті жоғары

- Аспап көрсетіміне сыртқы магнит өрісінің әсері аз

- асқын жүктемелену қабілеті жоғары

Кемшіліктері

• Өлшеу дәлдігі төмен

• Өлшеу тізбегінен үлкен қуат тұтынатындығы

• Аспап көрсетіліміне ток жиілігі мен температураның әсер ететіндігі Электр энергиясын санауыштардың көпшілігінің өлшегіш механизмі индукциялық жүйе негізінде жасалады.