- •1)Өлшеу тәсілдері
- •2)Өлешу жабдықтарының қателіктері. Абсолюттік және салыстырмалы қателіктер
- •3)Тахогенераторлар
- •1)Халықаралық бірлікткер жүйесінің негізгі және қосымша өлшеу бірліктері
- •2)Өлшеу аспаптарының құрылымдық схемасы
- •3)Тензодатчиктер
- •1)Өлшеу жабдықтарының қателіктері. Аддитивтік қателіктер
- •2)Өлшеу аспаптарының классификациясы
- •3)Пьзорезистивтік датчик
- •2) Өлшеу аспаптарының жіктелуі
- •3) Пьезометрлік датчик
- •1)Температура датчиктері. Термопара
- •2)Периодты(жиілікті) өлшеудің сандық аспаптары
- •3)Магнитоэлектрілік аспаптар
- •2)Периодты(жиілікті) өлшеудің сандық аспаптары
- •3) Магниттіэлектрлі аспаптар.
- •Сурет Өлшеу түрлері
- •2) Электромагниттік аспаптары.
- •2) Термокедергі
- •3) Ақпараттық өлшеу жүйелері.
- •14.1 Сурет. Аөж құрылымдық схемасы
- •Сурет Өлшеу түрлері
- •2) Ферродинамикалық аспаптар
- •3) Термокедергі
- •Сурет Өлшеу түрлері
- •2) Индукциялы жүйе аспатар (индукциондық аспаптар)
- •3) Бір фазалы жүйелердегі тұрақты және айнымалы тоқтарды өлшеу
- •10Билет
- •1)Өлшеу жабдықтары. Өлшеу түрлендіргіштері
- •2)Электростатикалық аспаптар
- •3)Күш және моментті өлшеу датчиктері
- •2) Электростатикалық жүйесінің аспаптары.
- •3) Күш және моментті өлшеу
- •11. Билет
- •1. Өлшеудің түрлері мен тәсілдері. Біріккен өлшеу.
- •2. Логометр
- •3. Шунттар және олардың қолданыс аймағы.
- •Сурет Өлшеу түрлері
- •1)Өлшеудің түрлері және тәсілдері. Тікелей бағалау тәсілі.
- •Сурет Өлшеу түрлері
- •3)Жоғарғы жиіліктегі тоқтарды термоамперметр көмегімен өлшеу.
- •13. Билет
- •1. Өлшеудің түрлері мен тәсілдері. Салыстырмалы тәсілі.
- •2. Көпірлік өлшеу схемалары. Электрондық автоматты көпір.
- •3. Тоқ өлшегіш трансформаторы.
- •14 Билет
- •2 Компенсаторлар
- •3 Өлшеу жабдықтарының қателіктері. Қателіктер классификациясы
- •15 Билет
- •1 Өлшеу қателіктері. Кездейсоқ қателік
- •2. Электрондық осциллограф.
- •3. Симметриялық және симметриялық емес үш фазалы жүйедегі токтарды өлшеу
- •16 Билет
- •1 Өлшеудің салыстырмалы қателігі
- •2 Тізбек парамметрлін өлшеу(4 аспап тәсілі)
- •3 Үш фазалы жүйелердегі кернеуді өлшеу
- •17 Билет
- •Өлшеудің систематикалық қателігі.
- •Волтметрдің өлшеу шегің кеңейту.
- •Жылдамдықты өлшеу датчиктары.
- •2.Аналогтық электрондық волтьметр
- •3.Жылдамдықты өлшеу
- •2. Датчиктерде қолданылатын физикалық құбылыстар
- •3. Ток және кернеу өлшеу трансформаторлары
- •1)Өлшеудің методикалық қателігі
- •2)Датчиктерде қолданыс тапқан физикалық құбылыстар
- •3)Симметриялық және симметриялық емес үш фазалы жүйелердегі кернеуді өлшеу
- •1.Кездейсоқ қателіктері
- •2.Сызықты қозғалыстарды өлшеу даткитері
- •3. Бір фазалы жүйедегі қуатты өлшеу
- •1 Өлшеу және өлшеудің халықаралық бірліктер жүйесі
- •2 Бұрыштық қозғалыстарды өлшеу датчиктері
- •3 Тізбек параметрлерін өлшеу
- •1.Өлшеу жабдықтары.Өлшеу аспаптары
- •2.Потенциометрлік датчиктер
- •3.Өлшеу аспаптарының қателігі.Негізгі және қосалқы қателіктер
1)Өлшеу жабдықтарының қателіктері. Аддитивтік қателіктер
2)Өлшеу аспаптарының классификациясы
3)Пьзорезистивтік датчик
1) Өлшеу құралдарының қателіктері – ол ӨЖ көрсеткіштері мен өлшенетін ФШ-ның айғақты (немесе нақты) мәндері арасындағы аралықты көрсетеді. Ол берілген құралдар арқылы жүргізілген өлшеу нәтижелерінің дәлділігін сипаттайды.
Бұл екі түсініктемелер бір-біріне едәуір жақын және бірдей белгілермен жіктеледі.
Өлшеу процесстері әдетте нормаланған метрологиялық сипаттамалары бар (өлшеу қателіктері, дәлдік класы, сезімталдығы т.с.с) техникалық құрылғылардың көмегімен жүзеге асады. Өлшеу әдістерін жүзеге асыратын мұндай техникалық құрылғыларды – өлшеу жабдықтары деп атаймыз. Өлшеу жабдықтарының құрылымы 2.1 суретте келтірілген.
2.1 сурет Өлшеу жабдығы
Аддитивтік қателік а – аспап сезімталдығына тәуелсіз және кірістік шамалардың барлық мәндерінде өзгеріссіз қалады (2.4 сурет, 1 қисық)
2.4 сурет Аддитивтік, мультипликативтік және қорытқы қателіктердің графигі
1 - аддитивтік қателік, 2- мультипликативтік қателік, 3- қорытқы қателік
Аддитивтік қателік аспап элементтерінің араларындағы орын алатын үйкелістердің, түрлі бөгеуілдердің, шумдардың, кванттау қателіктерінің (цифрлік аспаптарда) әсерлерінен туындайды.
2) Өлшеу аспаптарының жіктелуі
Әр түрлі өлшеу аспаптарының ерекшеліктерін есептеу үшін оларды әртүрлі белгілері бойынша жіктейді. Индикациялау түріне байланысты өлшеу аспаптарын мына түрлерге бөледі:
көрсетуші, өлшенетін шаманың көрсеткішін ғана санайды, мысалы тілшелі немесе сандық вольтметр;
тіркеуші, көрсеткіштердің осы немесе басқа ақпараттарды сақтаушыда тіркелуін алдын ала қарастырады, мысалы қағаз лентасында. Тіркеме аналогты немесе санды түрде болуы мүмкін. Оларды өзінше жазатын және жазып шығарушы деп ажыратады.
Атқаратын функцияларына байланысты өлшеу аспаптары амперметрлер, вольтметрлер, омметрлер, термометрлер, гигрометрлер және т. б. болып бөлінеді.
Өлшеу сигналдарын түрлендіру түріне байланысты аспаптар аналогты және сандық болып жіктеледі.
Аналогты аспаптар – бұл көрсеткіштері мен шығыс сигналдары өлшенетін шаманың өзгеру функциясында үздіксіз болып келетін аспаптар.
Сандық аспаптар – бұл әрекет принципі өлшенетін шамаларды кванттауға негізделген аспаптар. Мұндай аспаптардың көрсеткіштері сандық түрде беріледі.
Құрылымы және жұмыс істеу принциптері бойынша электр өлшеу аспаптары келесі топтарға бөлінеді: магнитоэлектрлік, электромагниттік, электродинамикалық, ферродинамикалық, индукциондық, электростатикалық, вибрациялық, жылулық, шала өткізгішті түзеткіштер, электромеханикалық түзеткішетр.
3) Пьезометрлік датчик
Бұл датчиктің (8.4б сурет) жұмыс істеу принципі – пьезоэлектрлік эффектіге негізделген, яғни кварцтік пластиналарды белгілі бір күшпен сыққанда, пластина бетінде q потенциалы (заряд) түзіледі. Потенциал мөлшері күшке F пропорционал
q = к F (8.4)
мұндағы к – пропорционалдық коэффициент.
Датчиктің кері пьезоэлектрлік эффектісі да бар, яғни кристал бетіне берілген потециалға пропорционал кристалл деформацияланады. Бұл датчиктің артықшылығы – инерттілігі өте аз, сонымен қатар дірілді де (вибрация) өлшеуде қолданылады.
5билет