- •1)Өлшеу тәсілдері
- •2)Өлешу жабдықтарының қателіктері. Абсолюттік және салыстырмалы қателіктер
- •3)Тахогенераторлар
- •1)Халықаралық бірлікткер жүйесінің негізгі және қосымша өлшеу бірліктері
- •2)Өлшеу аспаптарының құрылымдық схемасы
- •3)Тензодатчиктер
- •1)Өлшеу жабдықтарының қателіктері. Аддитивтік қателіктер
- •2)Өлшеу аспаптарының классификациясы
- •3)Пьзорезистивтік датчик
- •2) Өлшеу аспаптарының жіктелуі
- •3) Пьезометрлік датчик
- •1)Температура датчиктері. Термопара
- •2)Периодты(жиілікті) өлшеудің сандық аспаптары
- •3)Магнитоэлектрілік аспаптар
- •2)Периодты(жиілікті) өлшеудің сандық аспаптары
- •3) Магниттіэлектрлі аспаптар.
- •Сурет Өлшеу түрлері
- •2) Электромагниттік аспаптары.
- •2) Термокедергі
- •3) Ақпараттық өлшеу жүйелері.
- •14.1 Сурет. Аөж құрылымдық схемасы
- •Сурет Өлшеу түрлері
- •2) Ферродинамикалық аспаптар
- •3) Термокедергі
- •Сурет Өлшеу түрлері
- •2) Индукциялы жүйе аспатар (индукциондық аспаптар)
- •3) Бір фазалы жүйелердегі тұрақты және айнымалы тоқтарды өлшеу
- •10Билет
- •1)Өлшеу жабдықтары. Өлшеу түрлендіргіштері
- •2)Электростатикалық аспаптар
- •3)Күш және моментті өлшеу датчиктері
- •2) Электростатикалық жүйесінің аспаптары.
- •3) Күш және моментті өлшеу
- •11. Билет
- •1. Өлшеудің түрлері мен тәсілдері. Біріккен өлшеу.
- •2. Логометр
- •3. Шунттар және олардың қолданыс аймағы.
- •Сурет Өлшеу түрлері
- •1)Өлшеудің түрлері және тәсілдері. Тікелей бағалау тәсілі.
- •Сурет Өлшеу түрлері
- •3)Жоғарғы жиіліктегі тоқтарды термоамперметр көмегімен өлшеу.
- •13. Билет
- •1. Өлшеудің түрлері мен тәсілдері. Салыстырмалы тәсілі.
- •2. Көпірлік өлшеу схемалары. Электрондық автоматты көпір.
- •3. Тоқ өлшегіш трансформаторы.
- •14 Билет
- •2 Компенсаторлар
- •3 Өлшеу жабдықтарының қателіктері. Қателіктер классификациясы
- •15 Билет
- •1 Өлшеу қателіктері. Кездейсоқ қателік
- •2. Электрондық осциллограф.
- •3. Симметриялық және симметриялық емес үш фазалы жүйедегі токтарды өлшеу
- •16 Билет
- •1 Өлшеудің салыстырмалы қателігі
- •2 Тізбек парамметрлін өлшеу(4 аспап тәсілі)
- •3 Үш фазалы жүйелердегі кернеуді өлшеу
- •17 Билет
- •Өлшеудің систематикалық қателігі.
- •Волтметрдің өлшеу шегің кеңейту.
- •Жылдамдықты өлшеу датчиктары.
- •2.Аналогтық электрондық волтьметр
- •3.Жылдамдықты өлшеу
- •2. Датчиктерде қолданылатын физикалық құбылыстар
- •3. Ток және кернеу өлшеу трансформаторлары
- •1)Өлшеудің методикалық қателігі
- •2)Датчиктерде қолданыс тапқан физикалық құбылыстар
- •3)Симметриялық және симметриялық емес үш фазалы жүйелердегі кернеуді өлшеу
- •1.Кездейсоқ қателіктері
- •2.Сызықты қозғалыстарды өлшеу даткитері
- •3. Бір фазалы жүйедегі қуатты өлшеу
- •1 Өлшеу және өлшеудің халықаралық бірліктер жүйесі
- •2 Бұрыштық қозғалыстарды өлшеу датчиктері
- •3 Тізбек параметрлерін өлшеу
- •1.Өлшеу жабдықтары.Өлшеу аспаптары
- •2.Потенциометрлік датчиктер
- •3.Өлшеу аспаптарының қателігі.Негізгі және қосалқы қателіктер
2. Датчиктерде қолданылатын физикалық құбылыстар
Генераторлы түрлендіргішті құрастыру үшін қолданылатын физикалық эффектілердің ең маңыздылары 7.2- кестесінде келтірілген.
7.2- кесте Физикалық эффектілердің жіктелулері
Өлшенетін шама |
Қолданылатын эффектілер |
Шығыстық шама |
Температура |
Термоэлектрлі эффект |
Кернеу |
Оптикалық шағылудың ағыны |
Пироэлектрлік эффект |
Заряд |
Сыртқы фотоэффект |
Ток |
|
p-n ығысудағы жартылай өткізгіштегі ішкі фотоэффект |
|
|
Фотоэлектромагнитті эффект |
Кернеу |
|
Күш, қысым, үдеу |
Пъезоэлектрлік эффект |
Заряд |
Жылдамдық |
Электромагнитті индукция |
Кернеу |
Ығысу |
Холл эффектісі |
Кернеу |
7.3-кестеде параметрлік түрлендіргіштердегі орын алатын физикалық эффектілер қарастырылған.
7.3- кесте Параметрлік түрлендіргіштердегі орын алатын физикалық эффект
Өлшенетін шама |
Өлшенетін шама әсерінен өзгеретін электрлік сипаттама |
Қолданылатын материалдар типі |
Температура |
Кедергі |
Металдар (платина, никель, мыс) , жартылай өткізгіш |
Өте төмен температура |
Диэлектрлік өтімділік |
Шыны, керамика |
Оптикалық сәулелену ағыны |
Кедергі |
Жартылай өткізгіштер |
Деформация |
Кедергі |
Никель балқымасы, кремний |
Орын ауыстыру |
Магнит өткізгіштік |
Ферромагнитті балқымалар |
Кедергі |
Магнитті резистивті материалдар: висмут, индий антимониді |
|
Ылғалдылық |
Кедергі |
Хлорлы литий, амоний оксиді, полимерлер |
Диэлектрлік өтімділік |
||
Сұйықтық мөлшері |
Диэлектрлік өтімділік |
Сұйық изоляциялы материалдар |
3. Ток және кернеу өлшеу трансформаторлары
Ток және кернеу трансформаторлары бастапқы токтарды және кернеулерді өлшегіш аспаптарды, қорғаныс релелерін, автоматика құрылғыларын қосу үшін ең ыңғайлы мәндерге дейін азайтуға арналған. Жоғарғы және төменгі кернеудің тізбектері бөлінгендіктен, өлшегіш трансформаторларды қолдану жұмыс істеушілердің қауіпсіздігін қамтамасыз етеді, сондай-ақ аспаптардың және релелердің конструкциясын бірыңғай етуге мүмкіндік береді.
Ток трансформаторы — осының бірінші орамы ток көзіне қосылған, ал екінші реттегі орамы шағын ішкі кедергілерге ие болып отырған өлшегіш немесе қорғағыш аспаптарға тұйықталатын трансформатор.
Өлшегіш ток трансформаторы — токты өлшеу үшін ыңғайлы мәнге дейін түрлендіруге арналған трансформатор. Ток трансформаторының бастапқы орамы тізбекке өлшенетін айнымалы токпен бірізді қосылады, ал екінші реттегі орамға өлшегіш аспаптар қосылады. Ток трансформаторының екінші реттегі орамы бойынша өтетін ток оның бастапқы орамында өтетін токқа пропорционал.
Өлшегіш кернеу трансформаторы айнымалы ток қондырғыларында өлшегіш аспаптарға және қорғаныс пен автоматика релелеріне берілетін жоғары кернеуді төмендету үшін қызмет етеді.
Кернеу трансформаторларын қолдану олардың өлшеу шектерін кеңейте отырып, жоғары кернеуде өлшеу үшін стандартты өлшегіш аспаптарды қолдануға мүмкіндік береді; кернеу трансформаторлары арқылы қосылатын релелердің орамдары сондай-ақ стандартты орындауларға ие болуы мүмкін. Онымен қоса, кернеу трансформаторы өлшегіш аспаптарды және релені жоғары кернеуден оқшаулайды (бөліп тастайды), осының арқасында оларға қызмет көрсетудің қауіпсіздігі қамтамасыз етіледі.
Кернеу трансформаторлары жоғары кернеудің электр қондырғыларында кеңінен қолданылады, электрлік өлшеулердің және электр қуатын есепке алудың дәлдігі, сондай-ақ релелік қорғаныстың және апатқа қарсы автоматиканың әрекет ету сенімділігі олардың жұмысына байланысты.
Өлшегіш кернеу трансформаторы орындалу принципі бойынша күш беретін төмендететін трансформатордан ештемесімен ерекшеленбейді. Ол табақты электртехникалық болаттың пластиналарынан жинақталған болат өзекшеден, бастапқы орамнан және бір немесе екі екінші реттегі орамнан тұрады.
№19