15 Билет

1 Өлшеу қателіктері. Кездейсоқ қателік

Өлшеу қателіктері деп, өлшеу барысында жіберілетін қателіктерді айтамыз. Өлшеу қателіктері келесі түрлерге бөлінеді:

• Абсолюттік қателік

• Салыстырмалы қателік

• Систематикалық қателік

• Инструменталдық қателік

• Методикалық қателік

• Кездейсоқ қателік

Кездейсоқ қателік өлшеу аспаптарының варияцияларынан, өлшеу нәтижелерін жуықтаудан, сыртқы ортаның өлшеу нәтижесіне тигізер ықпалынан т.с.с. факторлардың әсерлерінен туындайды. Кездейсоқ қателікті ескеру үшін, өлшеу процессін сан қайталап, алынған нәтижелерді математикалық тәсілдермен өңдеу қажет.

Кездейсоқ қателікті сипаттау үшін, таралымның дифференциалдық заңдылығы деген ұғым қолданылады. Бұл функцияны кейде ықтималдылықтың таралым тығыздығы деп те атайды. Қалыпты заңдылық (Гаусс заңдылығы) үшін бұл функция былайша жазылады.

(1.6)

мұндағы өлшеу нәтижелері, кездейсоқ қателіктердің қайталану жиіліктері, m – өлшеу нәтижесінің орта мәні (қателіктің математикалық күтімі), қателіктің орта квадраттық ауытқуы.

2. Электрондық осциллограф.

Электрондық осциллографтың негізгі құрамы (5.4 сурет) – электрондық сәулелек трубка (ЭСТ). ЭСТ кірістік зерттелетін сигналды электрондардың қозғалысына түрлендіреді. Электронды осциллограф толық кедергіні және онық құрамдас бөліктері – активті және реактивті кедергілерді өлшеуде қолданылады. Сонымен қатар, осциллограф арқылы сигналдардың түрлі параметрлерін визуалды түрде көруге және өлшеуге болады. Осциллографтар жалпы, универсалды (импульстік), жылдамдатылған, еске сақтаушы және әдейіленген болып бөлінеді.

ЭСТ ішінде вакуум жасалған да, накалды жібі бар катод К, модулятор М, анодтар Аi орналасқан. Модулятор мен анодтардың негізгі міндеті мейлінше жіңішке электрондың шоғырын алу.

3. Симметриялық және симметриялық емес үш фазалы жүйедегі токтарды өлшеу

Үш фазалы жүйелердегі айнымалы тоқтарды өлшеу

Симметрилы 3 фазалы жүйелерде келесі қатынас орын алады

Жұлдызды схемада

(9.8)

Үшбұрыш схемасы бойынша

(9.9)

мұнда - сызықтық және фазалық тоқтар

Симметрилы 3 фазалы жүйелерде тоқты өлшеу операциялары тек қана бір фаза үшін жүргізіледі.

Симметрилы емес 3 фазалы жүйелердегі тоқты өлшеу үшін 2 өлшеу трансформаторы қолданылады

16 Билет

1 Өлшеудің салыстырмалы қателігі

Өлшеу сапалығын бағалауда салыстырмалы қателік қолданылады.

Салыстырмалы қателік сан жағынан былайша анықталады

2 Тізбек парамметрлін өлшеу(4 аспап тәсілі)

Электр тізбегінің параметрлерін 4 аспап тәсілімен өлшеу

Электр тізбігінің негізгі параметрлеріне жататыны:

Резистор кедергілері, конденсатор сиымдылығы және тангенс бұрыштық шығыны, катушканың индуктивтілігі және добротность. Бұл параметрлерді тура тәсілмен немесе жанама тәсілмен өлшеуге болады. Жанама тәсілмен өлшеуде 4 аспап тәсілі қолданылады

Жоғарғы жиілікте тізбек параметрлерін орын басу тәсілімен де (резонанстік құбылысты пайдаланып) анықтайды. Тербелмелі контурдағы резонанстік жиілік контурдың сыйымдылығы мен индуктивтілігіне тәуелді

(12.14)

Резонанстік аспап жоғарғы жиілікті генератордан, тербелмелі контурдан және резонанс индикатордан (электрондық вольтметр) тұрады