• Мұнай-газ өндірісіндегі ескіру процестерінің түрлері

Технологиялық жабдықтарды пайдалану кезінде жұмыс шартары мен режимдеріне тәуелді құрылымдық материалдарының ескіру үдерісі жүреді. Ескіру – материалдарда уаұыт өткен сайын байқалатын және құрылымға әртүрлі күшсалмақтардың әрекетіне қарсыласу қасиетінің төмендеуімен көрінетін, демек жабдықтың қалдық ресурсын азайтатын құбылыс.

Жабдықтың техникалық күйін диагностикалау және оның әрі қарай пайдалану кезінде өзгеруін болжау ескіру үдерісін талдау және техникалық күйді анықтаушы парметрлерді айқындау негізінде іске асырылады. Техникалық күйді анықтаушы параметрлер (ТКАП) – бұл жеклей немесе жинақтарының өзгерісі жабдықты жұмысқа қабілетсіз күйге келтіретін параметрлер.

Мұнай-газ өндіретін және қңдейтін өндірісте технологиялық жабдықтың жұмыс қабелтілігін жоғалтатын мынадай ескірк үдерістері бар:

- құрылымның немесе оның жекелеген элементтерінің геометриясының өзгеруі;

- беттік қажалу немесе коррозиялық зақымдану;

- иакроақаулардың пайда болуы және дамуы;

- материалдардың механикалық қасиеттерінің ескіруі (қартайуы).

Әрекет ету механизміне тәуелді ескіру үдерістерінің мынадай шектәк түрлерә бар:

- элементінің немесе бүкіл құрылымның тұтқыр, шаршаулық немесе қысқа уақытта морт қирауы;

- «пластикалық топсалар( жасаптасушы элементтерінің майысуымен немесе орнықтылығыныі бұзылуымен немесе құрылымды пайдалануды тоқтатуды қажет етумен анықталатын ығысу құбылысымен шартастырылған металқұрылымның шектік пластикалық деформациясы;

- құрылымның герметикалылығының бұзылуы немесе ағулар.

Аталып өткен шектік күйге келтіретін анықтаушы параметрлерболып табылатындар: құрылым элементтерінің кернеулік-деформациялық күйі, құрылымдық материалдардың механикалық қасиеттері, коррозиямен зақымдану дәрежесі, зақымдану мен ақаулардың саны және өлшемдері.

• Мұнай-газ өндірісіндегі ескіру процестерінің түрлері

Өндірісте тозған негізгі қорлардың көпшілік бөлігі, мысалға өнеркәсіпте халық шаруашылығында елеулі шығындарға алып келеді, себебі біріншіден – құрал-жабдықтың көнеруі оны жұмыс жағдайында сақтап тұру үшін капиталдық жөндеуге қаржы салуды көбейтуді қажет етеді; екіншіден – ескірген өндіріс түгелдей жаңа техниканы пайдалануға мүмкіндігі жоқ. Осының салдарынан өнім және қызмет көрсету көлемі азаяды. Техникалы қартта қалған және моральды тозған шығынды өндіріс ғылыми техникалық прогресске бөгет жасайтын тоқырау аймағын тудырады.

Моральдық тозу көбінесе физикалық тозудан ерте келеді, яғни әлі пайдалануға болатын негізгі қорлар экономикалық тиімсіз болады. Өз кезегінде моральдық тозу екі түрге (немесе екі факторға) бөлінеді:

Моральдық тозудың бірінші түрі – машиндердің жарты бөлігінің құнын физикалық тозусыз жоғалту, яғни сол машиндердің жаңа жағдайдағы дайындалуының арзандау нәтижесінен (ғылыми техникалық прогресстің жетістіктерін пайдаланып). Бұл түрдің моральдық тозуы дәл сондай конструкциялы машиндерді шығару үшін жұмыс уақытының азаюынан болып тұр. Моральдық тозудың бірінші түрі құрал-жабдықтың қызмет ету уақытының ұзақтығымен, оның физикалық тозуының дәрежесімен байланысты емес, ол өнімді дайындау құнын төмендететін техникалық прогресстің қарқынына байланысты. Моральдық тозудың бірінші түрінде негізгі қорлардың тұтыну құны, құрал-жабдықтың өнімділігі өзгермейді, тек негізгі қорлар құны өзгереді.

Моральдық тозудың екінші түрі —  бұл бар машиндердің, құрал-жабдықтардың әрекет ету ұзақтығының қысқаруы, оның өнімділігінің  және қуаттылығының төменделуімен, ал көне машиндердің жаңалармен салыстырғандағы эксплуатациясы өндірісті үлкен шығындарға алып келетіменен серттелген.