Сумен жабдықтау ғимараттарының арын арқылы байланысы

Сорғыш станциялары суды тұтынушыларға жеткілікті көлемде ғана емес, сонымен қатар қажетті арынмен де жеткізіп тұрға тиісті.

Тұтынушылардың көпшілігі жер бетінен едәуір биіктікте орналасқандықтан су құбырында суды сол биіктікке көтере алатындай қысым түсірілуі керек. Арынды мұнаралардың биіктігін және сорғыштардың арындату шамасын анықтау үшін су құбыры торапының ең алыста және ең биікте орналасқан «сын» нүктесін – су тұтыну орнын ( мәселен,қолжуғыш шүмегі ) белгілеп алады.

Егерде 1.1 - суретте көрсетілген сумен жабдықтау жүйесінің сын нүктесі «а» болатын болса, оған қажет арын 1.6 - суретте көрсетілгендей сол нүктенің геодезиялық биіктігінен Нг , судың қала құбырынан, сын нүктесіне дейінгі қашықтықтағы арын жоғалуынан £һ және сын нүктесіндегі су қабылдайтын аспаптарға қажет болатын арыннан һа тұрады, яғни арынды анықтау сұлбасы:

Нк = Hг+£ h+ha , м. (1.4)

1.6 - сурет. Керекті арынды анықтау сұлбасы

Мекенжайлардың су құбырларын есептегенде, қажет болатын арын Нк кейбір аудандар үшін үйлердің қабат санына байланысты алынады. Құрылыс қағидалары бір қабатты үйлер үшін 10 м, екі қабатты үйлерде 14 м, ал көп қабатты үйлердің әр қабатына 4 м қосып отыруды ұсынады. Мәселен, бес қабатты үй үшін арын Нк = 10+4 · (n - 1)= 10+4· (5-1)=26 м болуы керек.

Сумен жабдықтау жүйесі ғимараттарының арын арқылы байланысын қарастыру үшін 1.1 суретінің қима кескіні бойынша пьезометриялық сызықтардың жөнелу келбетін көріп шығайық (1.7 - сурет).

Су торапының бастапқы нүктелеріндегі және сорғыштардағы арын шамасын анықтау үшін жоғарыда айтылғандай сын нүктесін белгілеп алу қажет. Суретте ол нүкте Z a биіктіктегі «а» нүктесі болсын.

Үй қабаттарының санына байланысты алынатын қажетті арынды «а» нүктесінен жоғары қарай өлшесек, біз сын нүктесінің пьезометриялық биіктігін ( Нк+Za ) табамыз. Қажетті арын Нк құбыры торапының әрбір сәттерінде осы шамадан кем болмауы тиіс.

Мұнарадан сын нүктесіне дейінгі аралықта гидравликалық есеппен анықталған арын жоғалуы һ_м-a болса, онда мұнараны графикте көрсетілген биіктікке Нм орналастыра отырып, құбыр торапының кез келген нүктелерін қажетті арынмен қамтамасыз етуге болады. Осы аралықтардағы арын жоғалуы аі – бі сызығымен кескінделген.

1.7 - сурет. Арынның пьезометриялық графигі

1.7 суреттен мына теңдікті жазуға болады

Z м + Нм = Z а + Нк + £ һм-а

Бұдан арынды мұнараның биіктігін, былайша айтқанда, мұнара багінің жер бетінен қандай биіктікте орналасатынын анықтауға болады

Нм = Нк + £ һм-а – (Z м - Z а) (1.5)

Осындай жолмен екінші су көтергіш сорғыш бекетінің арындату шамасын анықтауға болады. Ол үшін гидравликалық есептеу арқылы сорғыш жабдықтарынан мұнараға дейінгі аралықта жоғалатын арын мөлшері і £ һ с-м белгілі болу керек. Сонда сорғыш арыны

(1.6)

мұндағы Но – мұнара багінің биіктігі, м.

Бірінші көтергіш сорғыш бекетінің арынын су тазалау ғимараттарының арын биіктігін біле отырып анықтауға болады.

1.2.4 Сумен жабдықтау жүйесінің өрт болғандағы жұмыс ерекшелігі

Жобалау қағидалары өрт сумен жабдықтау жүйесінің ең бір қиын сәтінде және ең қолайсыз нүктелерінде болып жатыр деп қабылданады. Демек, су жүйесінің ғимараттары өрт кезінде мекенжайға ең жоғарғы сағатта су жеткізумен қатар, оған қоса өрт сөндіруге кететін шығынды да қамтамасыз етуі тиіс.

Өрт сөндірілу қабілетіне қарай су құбырлары үш түрге ажырытылады: аз қысымды, жоғарғы қысымды және тұрақты жоғарғы қысымды су жүйелері.

Бірінші жүйеде су құбыры өртке қатысты артатын су шығынын мекенжайға жеткізе алуы керек. Ал өрт сөндіру үшін қажетті арын көшедегі өрт гидрантына қосылған жылжымалы сорғыштар арқылы қамтамасыз етеді.

Жоғарғы қысымды су жүйесінде құбырлар суды тиісті нүктелерге көлем жағынан да, арын жағынан да жеткілікті мөлшерде жеткізіп тұрулары қажет. Бірақ арынның өсу мезгілі өрт сөндірілуге кеткен үш сағатқа жуық уақытқа дейін созылуы мүмкін.

Тұрақты жоғарғы қысым су құбырларында тиісті арын өрт болса да, болмаса да тұрақты түрде қамтамасыз етілуі шарт. Әрине, құбыр торапында айлап, жылдап жоғарғы қысымды ұстап түру экономикалық жағынан тиімсіз, сондықтан да ондай жүйелер өте аз қолданылады.

Елді мекендерде, әдетте, аз қысымды су құбырлары жиі қолданылады.

Енді 1.1 - суретте көрсетілген жүйенің «а» нүктесінде өрт болып жатыр деп есептейік. Жобалау қағидалары бойынша өрт болмаған нүктеге су жеткізу үшін аз қысымды су құбырларында кемінде 10 м (болмағанда 7м) арын болуы керек. Нүктенің үстіне 10 м өлшеп салып және гидравликалық есеппен анықталған арыннның жоғалуын графикке түсірсек (1.7 - сурет), онда мұнара мен «а» нүктесінің арасындағы арынның пьезометриялық сызығы а2 – б2 шығады. Пьезометриялық сызықты сондай екінші су көтергіш бекетіне дейін жалғастырсақ, онда жүйенің осы алынған нүктелер (ғимараттар) арасындағы пьезометриялық арын а₂ – б₂ – в₂ сызын аламыз.

Өрт уақыттында шығын көлемінің ұлғаюына байланысты арын жоғалуына артады, яғни

.

Гидравликалық есептеулердегідей «б» нүктесінің орны мұнараның астында (б₃) ннемесе үстінде (б₂) болуы мүмкін. Пьезометриялық сызықтын бағына қарай (а₂ – б₃ – в₃ немесе а₂ – б₂ – в₂ ) әртүрлі тұжырымға келуге болады. Бірінші қортынды бойынша Нс.ө<Нс болғандықтан, бастапқы жұмыс істейтін сорғыштар өрт уақытында су құбырын керекті арынмен қамтамсыз ете алады, ал екіншісінде Нс.ө >Нс болғандықтан, бұрыннан істеп сорғыштар өрт уақытында қосылатынқосымша науаулы сорғышар қабылдануы тиіс.

1.2.5 Қарсы мұнаралы сумен жабдықтау жүйесінің жұмыс істеу ерекшелігі

Су жүйесінің және оның жеке ғимараттарының жұмысына мұнараның орналасқан орны едәуір себебін тигізеді. Алдыңғы тарауларда мұнара су құбыр торапының бас жағында орналасқан болатын.

Жобалау тәжірибесінде ең биік нүктелері сорғыш станциялардан әлдеқайда алыста орналасқан мекенжайлар жиі кездесіп тұрады. Сол биік жерлерге мұнараны (немесе резервуарды) орнататын болсақ, онда сорғыштар мен мұнаралар қарама-қарсы нүктелерде орналасқан ( 1.8 сурет ), «қарсы мұнаралы» деп аталатын сумен жабдықтау жүйесі пайда болады.

1.8 - сурет. Қарсы мұнаралы сумен жабдықтау жүйесі.

Жоғарыда айтылғандай, ең жоғарғы сағаттық шығын қалаға мұнара су құбырының алдында болғанда, мұнарадан және сорғыштардан келіп құйылады:

Q_қ=Q_м+Q_с

Ал қарсы мұнаралы жүйелерде сын сағатта ( Qжоғ.сағ ) су қала құбыры торапына қарама-қарсы екі жақтан, яғни сорғыштардан Qс және мұнарадан Qм келеді. Бұл екі шығынның көлемін 1.4 -суреттен анықтап алғаннан кейін, судың құбырдан алыну сипатына қарай сорғыш пен мұнара қамтамасыз ете алатын аудандарды анықтай аламыз. Айталық, ол шекара «а» -а» сызығымен шектелген болсын.

Су екі жақтан келіп, осы шекарада түйісетін болса (суретке қараңыз ), онда мұнараға да, сорғыштарға да ең алыс нүкте осы түзудің бір бөлігінде жатуы тиіс. Ондай сын нүктесін «а» деп қабылдайық. Осы нүктеге тиісті Нк арынды үй қабатының санына қарай белгілеп, оң және сол бағытта пьезометриялық сызығын жүргізетін болсақ ( сызу тәсілі 1.7 - суреттегідей ), онда «а» нүктесінде сынған қарсы мұнаралы жүйеге тән арынның пьезометриялық графигін аламыз ( 1.9-сурет ).