2. Использование модального глагола «керек».
Жаңы сөздөр жана сөз айкаштар:
оору – болезнь
ооруп турат – болит
оорулуу – больной (-ая)
дарыгер, доктур – доктор
көтөрүлөт – поднимается
чыйрыгып турам – знобит
өңүң начар – плохо выглядишь
мүмкүн болсо – если можно
тез жардам – скорая помощь
дары – лекарство
жүрөк – сердце
бөйрөк – почка
ичеги-карын – кишечник
тамак – горло
ашказан – желудок
сасык тумоо – грипп, простуда
сиз ооруп жатасызбы? – вы болеете?
сага эмне болду? – что с тобой?
доктурду чакырайынбы? – вызвать врача?
кантип калдың? – ну как ты?
жөтөлүп калыптырсың – ты уже кашляешь
өзүмдү жаман сезип турам – плохо себя чувствую
температураңыз жогорубу? – у вас высокая температура?
канча жолу ичишим керек? – сколько раз в день нужно принимать?
бир күндө үч маал бир таблеткадан – в день 3 раза по 1-й таблетке
|
|
СҮЙЛӨШҮҮ ПРАКТИКАСЫ ПРАКТИКА РЕЧИ
|
|
|---|---|---|---|
– Өңүң начар көрүнөт, ооруп турасыңбы? – Өзүмдү жаман сезип турам. – Сага эмне болду? – Ичим ооруп жатат. – Дары ичишиң керек. – Канча жолу ичишим керек? |
– Ты плохо выглядишь, заболел? – Я плохо себя чувствую. – Что с тобой? – Болит живот. – Ты должен принять лекарство. – Сколько раз в день принимать? |
||
1-көнүгүү: Окугула жана ушу сыяктуу диалог түзгүлө (Прочитайте, составьте соответствующий диалог):
а) – Сиз ооруп турасызбы?
– Ооба, өзүмдү жаман сезип турам.
– Доктурга бардыңызбы?
–
Бүгүн барам го.
б) – Сага эмне болду?Өңүң жаман болуп турат.
– Этим ысып, башым катуу ооруп жатат.
– Дары ичтиңби?
– Жок.
– Анда дары ичип жатышың керек.
– Бул дарыны канча жолу ичишим керек?
– Бир күндө үч маал, бир таблеткадан.
Грамматика:
Настоящее сложное время с вспомогательным глаголом «тур» образуется следующим образом:
Основа глагола + -ып(-п) |
+ |
тур + а + аффикс сказуемости |
Ж
ак Жекелик
Көптүк сан
(лицо) (единственное число) (множественное число)
I ооруп турам ооруп турабыз
II ооруп турасың ооруп турасыңар
о оруп турасыз ооруп турасыздар
III ооруп турат ооруп турушат
Мисалы: Мен азыр ооруп турам. – Сейчас я болею.
-
СҮЙЛӨӨ ПРАКТИКАСЫ
ПРАКТИКА РЕЧИ
2-көнүгүү: Төмөнкү сөздөрдү колдонуп, суроолорго жооп бергиле (Используя следующие слова, ответьте на вопросы).
О
оруп
турам
Чарча______
Сага эмне болду? Жаман сез____
Чыйрык______
Кыйнал______
3-көнүгүү: Кимдин эмнеси ооруп жатат? (У кого что болит)
Үлгү:
Бул Дина. Анын тамагы ооруп жатат. |
Бул Айша. Анын башы ооруп жатат. |
Көз____________________ _______________________
|
Тиш____________________ ________________________
|
Баш____________________ _______________________ |
|
|||
Жүрөк______________________________ ____________________________________
|
Бел______________________ __________________________
|
|
||||
Кулак________________________________ _____________________________________
|
Ич__________________________________ ____________________________________ |
|
||||
ГРАММАТИКА
|
Модальные слова, выражающие долженствование «керек»
|
|
||||
Основа глагола + - ыш + личный аффикс |
+ |
керек |
Жак Жекелик сан Көптүк сан
(лицо) (единственное лицо) (множественное число)
I Бар + ыш + ым Бар + ыш + ыбыз
II Бар + ыш + ың КЕРЕК Бар + ыш + ыңар КЕРЕК
Бар + ыш + ыңыз Бар + ыш + ыңыздар
III Бар + ыш + ы Бар + ыш + ы
Мисалы: Сен доктурга барышың керек. – Ты должен идти к доктору.