Жалпы тіл білімі

1- нұсқа

1.Ғылымда тілдің шығуына байланысты болжамдар мен теориялар:

А) Идеалистік теория

В) Грамматикалық өнер теориясы

С) Қоғамдық щарттасу теориясы

D) Еліктеу теориясы

Е) Эмоционалды теория

2.В.Гумбольдтың тілдерді типтік тұрғыдан жіктеудегі негізгі қателігі:

А) Даралаушы тілдерді дамудың төменгі тобы деп қарағаны

В) Флективті тілдерді дамудың ең ортасында тұрған топ деп қарағаны

С) Агглютинативті тілдерді дамудың ортаңғы тобы деп қарағаны

D) Даралаушы тілдер тобын дамытудың ортаңғы тобы деп қарағаны

Е) Агглютинативті тілдерді дамудыңең төменгі тобы деп қарағаны

Ғ) Флективті тілдерді дамудың ең жоғары тобы деп қарағаны

G) Дүниежүзіндегі тілдерді тағдырдың берген сыйы деп қарағаны

3.Структурализмді дамытқан басты мектептер:

А) Америка мектебі

В) Прага мектебі

С) Копенгаген мектебі

D) Функционалды мектеп

Е) Женева мектебі

Ғ) Дескриптивтік мектеп

4. Тіл мен ойлаудың байланысы жөніндегі көзқарастар:

А) Ойлау тілдің жемісі деген бағыт

В) Тіл мен ойлау екі бөлек дүние деген бағыт

С) Тіл мен ойлауды тең қараған бағыт

D) Тілдің рөлін асыра бағалаған бағыт

Е) ойдың қызметін жоққа шығарған бағыт

Ғ) Ойлаудың ролін жоғары деген бағыт

G) Тіл ойлауға тәуелді деген бағыт

5.Прага лингвистикалық мектебінің негізгі өкілдері:

А) Ф.де Соссюр

В) Б.Уорф

С) Л.Блумфилд

D) Л.Ельмслев

Е) В.Матезиус

Ғ) Э.Сепир

G) Р.Якобсон

6.Функционалдық лингвистиканың басты өкілдері:

А) Б.Уорф

В) Г.Шухардт

С) Н.Трубецкой

D) И.Мещанинов

Е) В.Матезиус

7.Дүние жүзі тілдері классификациясының негізгі типтері:

А) әлеуметтік

В) Контрастивтік

С) Типологиялық

D) Тарихи

Е) Географиялық

Ғ) Физикалық

8.Лингвистикалық зерттеу әдістері:

А) Құрылымдық

В) Картографиялық

С) Бақылау

D) Географиялық

Е) Сипаттама

Ғ) Есепке алу

9. Жас грамматистер бағытының негізін салушылар:

А) И.А.Бодуэн де Куртенэ

В) А.М.Пешковский

С) Б.Дельбрюк

D) Г.Пауль

Е) К.Бругман

10.Ф.Де Соссюрдің негізгі кемшіліктері:

А) Фонетиканы фонологиядан бөліп қарады

В) Тілдік жүйені тек синхронды құбылыс деп тапты

С) Тіл білімін ішкі және сыртқы лингвистика деп бөледі

D) Тіл элементтерін жүйе бөлшегі ретінде қарады

Е) Сөйлеу мен тілді екі бөлек дүние деп тапты

Ғ) Экстралингвистикалық факторды жете ескермеді

G) Тілді тарихтан бұрынғы, тарихтан кейінгі деп бөліп қарады

11. Неогумбольдтшылдық теориясын жақтаушылар:

А) К.Бругман

В) А.А.Потебня

С) Ф.Фортунатов

D) А.А.Шахматов

Е) Б.Дельбрюк

Ғ) Г.Асколи

12.Кеңестік тіл білімі теориясының ең көрнекті өкілдері:

А) В.Жирмунский

В) Л.В.Щерба

С)О.П.Суник

D) В.В.Виноградов

Е) В.А.Богородицкий

13. Синтагмалық қатынастың өзіндік сипаты:

А) Тіл элементтерін көлденең бағытта зерттейді

В) Әр тектес тұлғалар байланысын зерттейді

С) Тіл элементтерін тік бағытта қарастырады

D) Морфеманы сөздік құрамында зерттейді

Е) Тілдің әр мезгілдік деңгейіндегі күйін зерттейді

Ғ) Тіл элементтерін диахрондық тұрғыда қарайды

14.Фразаға тән сипаттар:

А) Мағыналық бірлікті білдіретін негізгі бірлік

В) Оның тұтастығы интонациялық құралдар арқылы жасалады

С) Дауыс ырғағының көтеріліп барып бәсеңдеуі

D) Тік байланыс тән

Е) Сөйлемше, кейде сөйлемнің бір бөлігі бола алады

15.Негізгі фонетикалық супрасегментті бірліктер:

А) Буын және оның түрлері

В) Екпін және оның түрлері

С) Дыбыс және оның түрлері

D) Интонация, ритмика

Е) Такт, фраза

Ғ) Күрделірек бірлік түзетін өзара байланысты элементтер

16. Грамматика терминінің кең мағынадағы түсінігі

А) Жеткізу өресі тұрғысындағы ғылым

В) Сөздердің айтылу емлесі туралы ғылым

С) Сөзге қарағанда кіші я ірі бірліктерге қатысты

D) Тілдің қызмет етуінің жалпы заңдылықтары және осы заңдылықтарды зерттеуші сала

Е) Сөйлеу әрекеті туралы ғылым

Ғ) Жеткізу өресіне қарсы қойылатын мазмұн өресі тұрғысындағы ғылым

17.Тілде дифференциация заңы бойынша жасалған сөздер:

А) Баратын

В) Ғылым

С) Баратұғын

D) Айдын

Е) Ілім

Ғ) Білім

18.Сөз тіркесіне тән белгілер:

А) Грамматикалық жағынан өзара байланысты тіркес

В) Сөз тіркесі – грамматикалық категория

С) Интонация сөз тіркестерінің органикалық элементі болып табылады

D) Сөз тіркесі коннотатық мағынада болады

Е) Сөз тіркесінің предикативтілікті білдіруі шарт

Ғ) Толық мағыналы кемінде екі сөздің тіркесі

G) Сөйлем арқылы тілде коммуникативті қызмет атқара алады

19.И.И.Мещанинов бойынша синтаксистік дамудың пассив кезеңіне тән белгілер:

А) Іс-әрекеттің субъектісі ерекше эргативтік септікте тұрады

В) Етістік іс-әрекеттің сабақты және салт түрлерін көрсете алмайды

С) Инкорпорация әлсіреп, кейін мүлдем жойылады

D) Логикалық субъект пен объект бір-біріне кірігіп кетеді

Е) етістіктің салт-сабақты болуына қарамастан, атау септігі – бастауыштың формасы

Ғ) Іс-әрекеттің объектісі атау септігінде тұрады

G) Сөзден құралған комплекс бір бүтін тұтастық ретінде танылады.Сөз бен сөйлем ажыратылмайды

Н) Басты синтаксистік белгі – номинатив

20. Көне Қытай тіл білімін сипаттайтын негізгі белгілер:

А) Әр сөзге жеке таңба белгілер бергендігі

В) ХІХ ғасырға дейін өз бетінше дамығаны

С) Диалектизмдерді зерттегені

D) Көне сөздердің мағыналарын айқындау

Е) Буын жүйесін зерттеуді ұсынғандары

Ғ) Иероглифтің құрылысы мен этимологиясын айқындауы

G) Ат қою теориясының негізін қалағандары

21.Араб тіл білімінде өзара байланыста зерттелген мәселелер:

А) Тіл дыбыстарының жалпы жүйесі

В) Араб тілінің морфологиясы

С) Тілдің шығуына байланысты мәселелер

D) Сөйлеу үдерісіндегі фонетикалық құбылыстар

Е) Грамматикалық өнер мәселесі

22.А.Шлейхердің салыстыра зерттеген тілдері:

А) Неміс

В) Кавказ

С) Португал

D) Славян

Е) Испан

Ғ) Балтық

G) Исланд

Н) Латын

23.Тілдік талдауда тілдік тұлғаларды сипаттау, талдау кезеңдері:

А) Деректер өзара салыстырылады

В) Деректер өзара байланыстырылады

С) Деректер жиналады

D) Деректер іріктеледі

Е) Деректер копьютерге түседі

Ғ) Деректер қызметке бөлінеді

G) Деректер талдауға түседі

Н) Деректер мүшелерге жіктеледі

24.Қолданбалы лингвистиканың мәнісі:

А) Тілдің грамматикалық ерекшеліктерін сипаттау

В) Тіл құрылымы мен қызметі туралы білімнің лингвистикалық емес пәндердегі әрекеті арқылы анықталады

С) Тілдің фонетикалық жүйесін сипаттау

D) Тіл теориясының түрлі практикалық салаларда жүзеге асырылуы

Е) Тілдерді салғастыру арқылы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды анықтау

G) Тілдік жүйенің түрлі салаларындағы қызметін оңтайландыру

25. Құрылымдық талдаудың мақсаттары:

А) Систематология (лингвистикалық типтер жүйесін анықтау және осы типтерге сәйкес д.ж. тілдерін классификациялау)

В) Тілдің құрылымдың бірліктері арасындағы шекараны анықтау

С) Сөйлеуді мақсатқа бағытталған әлеуметтік әрекет ретінде зерттеу

D) Бір деңгей мүшелері арасындағы парадигмалық байланыстарды анықтау

Е) Тілдік таңбалардың сөйлеудегі қызметтерін анықтау

2-нұсқа

1. Араб грамматикасының бөлімдері:

А) фонология

В) Синтаксис

С) фонетика

Д) Сөзжасам

Е) Лексикология

Ғ) Морфология

G) Лексикография

2. ХҮІІ-ХҮІІІ ғғ. зерттеулердегі тілдің шығуына байланысты қамтылған пікірлер:

А) Тіл-қарым-қатынас нәтижесінде туған

В) Дарвинизм теориясымен астасатындығы

С) Тіл –көңіл-күйдің өзгеруіне қарай туған

Д) Тіл-дыбысқа еліктеуден шыққан

Е) Тілдің шығуына діни көзқарастың әсері

Ғ) Тіл –табиғи түрде пайда болған

3. ХІХ ғасырда салыстырмалы-тарихи тіл білімінің негізін салушылар:

А) Ф. Фортунатов

В) Я. Гримм

С) Ф. Де Соссюр

Д) Ф. Бопп

Е) И. Гердер

4. ХІХ ғасырда қалыптасқан лингвистикалық бағыттар:

А) Әлеуметтік

В) Структуралық

С) Когнитивтік

Д) Неолингвизм

Е) Жас грамматистер

5. Тіл білімінде ХХ ғасырда пайда болған ғылым салалары:

А.) Педагогика

В) Палеонтология

С) Психолингвистика

Д) Археология

Е) Әлеуметтік тіл білімі

Ғ) Лингвомәдениеттаным

6. В. Гумбольдттың тіл мен этностың байланысы жөніндегі көзқарасын дамытушылар:

А) С. Карцевский

В) В. Пауль

С) Л. Блумфильд

Д) Б. Уорф

Е) Э. Сепир

7. Копенгаген лингвистикалық мектебінің негізін салушылар:

А) Х. Ульдалль

В) В. Матезиус

С) В. Пизани

Д) Р. Якобсон

Е) Б. Малиновский

Ғ) Л. Ельмелев

8. Алғашқы типолог ғалымдар:

А) Фридрих фон Шлегель

В) Ф.Ф. Фортунатов

С) Эдуард Сепир

Д) Гейман Штейнталь

Е) Вфон Гумбольдт

Ғ) Франц Бопп

G) Август Шлейхер

9. Ф. Де Соссюрдің негізгі жаңалықтары

А) тіл мен сөйлеудің екі бөлек құбылыс екенін дәлелдеді

В) Тіл тарихтан бұрынғы, тарихтан кейінгі деп бөліп қарады

С) Тілді тек өз ішінде зерттеу жеткілікті екенін айтты

Д) «Фонема» терминін алғаш қолданды

Е) Сөйлеуді тіл элементі деп қарады

10. Б. Уорф идеяларындағы қателіктер:

А) Тіл мен мәдениеттің қатынасын жоққа шығарды

В) Грамматикалық құрылысқа жете мән бермеді

С) Тілдің рөлін шамадан тыс асыра бағалады

Д) Әмбебап грамматика жасауды ұсынды

Е) Ойлау мен шындық дүниенің рөлін төмендетті

11. Жүйелік-құрылымдық тіл білімінің пайда болу, қалыптасу себептері

А) Салыстырмалы-тарихи әдістің зерттеу нысанының әлсіреуі

В) Ғылымда жаңа бағыттардың пайда болуы

С) Тіл ғылымындағы ғалымдардың көзқарастарының өзгеруі

Д) Тілдің практикалық қызметінің күрделене түсуі

Е) Нормативтік грамматикаға жеткілікті мән берілмеуі

Ғ) Ғылыми парадигмалардың орын алмастыруы

G) Тілдің ішкі заңдылықтарының шиеленісе түсу мәселесі

12. Парадигмалық қатынастың өзіндік сипаты:

А) Тіл элементтерін көлденең бағытта зерттейді

В) Әр тектес тұлғалар байланысын зерттейді

С) Тіл элементтерін синхрондық тұрғыда қарайды

Д) Тіл элементтерін диахрондық тұрғыда қарайды

Е) Тілдің әр мезгілдік деңгейіндегі күйін зерттейді

Ғ) Морфеманы сөздің құрамында зерттейді

G) Тіл элементтерін тік бағытта қарастырады

13. Иерархиялық қатынастың өзіне тән белгілері:

А) Морфема сөздің қарамында болады

В) Дискурс сөйлем құрамына енеді

С) Сөз сөйлем құрамында болады

Д) морфема дискурстың құрамына енеді

Е) фонема фонетиканың құрамына енеді

Ғ) Сөз тіркесі сөздердің құрамында қаралады

G) Мәтін дискурстың құрамына енеді

14. Фонемаға тән белгілер

А) Мазмұн және жеткізу өресінен тұратын екі жақты бірлік

В) Мағына ажыратушылық қызметіне ие бірлік

С) Фонетикалық деңгейдің сөйлеу бірлігі

Д) Фонологиялық оппозиция мүшесі

Е) жеткізу өресіндегі ең кіші бірлік

15. Тіл дыбыстарының қысқа не созылыңқы айтылуынан сөз мағынасы өзгермейтін тілдер

А) Қазақ

В) Иран

С) вьетнам

Д) Испан

Е) Португал

Ғ) Қырғыз

16. Грамматикалық мағынаның лексикалық мағынадан ерекшелігі

А) Тұрақтылығын сақтайды

В) Тұрақсыздығымен сипатталады

С) Сөз тұлғасын өзгертуге бейімді

Д) Шындық өмірдегі заттармен арақатынаста

Е) Қатынас категориясы екінші орында

Ғ) Логикалық ұғыммен ұштаспайды

17. Интерфикске тән белгілер:

А) Екі түбірді біріктіретін қосымша

В) Сөзден сөз тудырушы жұрнақ

С) Түбірден кейін жалғанатын қосымша

Д) Грамматикалық мағынаны білдіруші тәсіл

Е) Түбірдің алдынан жалғанатын қосымша

Ғ) Сөз түрлендіретін қосымша

18.Сөйлемдегі актантқа тән сипаттар:

А) Оның санына қарай етістіктің валенттілігі анықталады

В) Етістік –предикат айналасындағы семантикалық элементтер

С) Конструкция элементі тіркес алатын сөздердің семантикалық кластарының саны

Д) Екі жақты бірлік, номинативтік қызмет атқарады

Е) Конструкция ішіндегі сөздердің лексика-семантикалық байланыстарының сапалық шектігі

Ғ) Сөз тіркесімділігінің сандық шектігі

19.Трансформациялық бағытқа тән синтаксистік қағидалар:

А) Морфеманың дистрибуциясы –морфеманың басқа морфемаларымен қоршауының барлық жиынтығы

В) Синтаксистік жүйе элементарлы сөйлемдер жиынтығынан тұрады

С) Элементарлы сөйлемдер шығу тегі жағынан көне болып табылмайды

Д) Сөйлемдегі өзара тікелей байланысты сөздер-тікелей құрастырушылар

Е) Элементарлы сөйлемдерден түрлі ұзындықтағы әр түрлі жаңа сөйлемдер алуға болады

Ғ) Сөйлемдердің элементарлы типтері ядро сөйлемдер деп танылады

20. Көне Үнді тіл білімінің жетістігін ерекше бағалаған ғалымдар

А) В. Томсен

В) А. Шлейхер

С) В.В. Виноградов

Д) Расмус Кристиан Раск

Е) И.А. Бодуэн де Куртенэ

Ғ) Д. Лайонз

21. Тілдер типін ажыратуда типологиялық белгі ретінде алынатын нысандар

А) Грамматикалық мағына

В) Сөз таптары

С) Синтаксистік қатынастар

Д) Грамматикалық категория

Е) Сөйлем мүшелері

Ғ) Сөздердің тұлғалық түрленісі

G) лексикалық мағына

22. Салыстырмалы-тарихи тіл білімі әдістерінің негізгі қағидалары

А) Барлық тілге ортақ құбылыстарды, сондай-ақ кездесетін айырмашылықтардың себептері мен қағидаларын анықтау

В) Тіл- биологиялық организм емес, өйткені тілде табиғи организмде болатындай өзгеге тәуелсіз өзіндік өмірі болмайды. Оның өмірі-адамда

С) Туыстықты анықтаудағы ең сенімді өлшем-жартылай сәйкестілік және жартылай сәйкессіздік –б/ф брат и frater

Д) салыстыруға негіз тіл дәуіріне тән көне сөздер тартылуы тиіс, мысалы, туыстық, сан, дене мүшелері, өсімдік, жануарлар атаулары

Е) Туыс тілдерге тән үдерістер типке топтасуы мүмкін

23. Құрылымдық әдістің сипаттама әдістен айырмашылығы:

А) Тілдік элементтердің өзара қатынасын сипаттау

В) Тілдік тұлғалардың қызметін сипаттау

С) Сөздік қордың байлығын айқындау

Д) Тілдік элементтердің өзара байланысын ашу

Е) тілдік элементтердің дистрибуциясын айқындау

24. Дескриптивтік мектептің кемшіліктері:

А) тілді тек диахрондық аспектіде қарастырды

В) Салыстырмалы-тарихи әдісті жоққа шығарды

С) Дыбыс жүйесін зерттеумен шектелді

Д) Фонетиканы логиканың нысаны деді

Е) Тілдің ойды қалыптастыру қызметіне мән бермеді

Ғ) Сөйлеудің ойлаумен, ұғыммен байланысын ескермеді

G) Семантиканы тіл білімі құрамына қосты

25. Дескриптивтік мектептің қарастырған мәселелері:

А) Лингвистикалық терминдерді айқындау

В) Грамматикалық категория мәселесін айқындау

С) Тіл мен ойлаудың қатысын ашу

Д) Әдіс-тәсілдерді жүйелеу

Е) Тілдің статикалық күйін эмпирикалық әдіспен зерттеу

Ғ) Тілді тірі ағза есебінде талдау

G) Тілді псхологиялық тұрғыдан қарау

3-нұсқа

1.Жаратылыстану ғылымдарының түрлері:

А)Саяси экономика

В) Психология

С) Геология

D) Физиология

Е) Физика

F )Логика

2.Сөйлеу дыбыстарының аспектілері:

A)Фонологиялық

B)Акустикалық(физикалық)

C)Орфографиялық

D)Фонетикалық

E)Артикуляциялық(биологиялық)

F)Функционалдық

3.Ғылымда фонема теориясының ғылыми негізін жасаған ғалымдар:

А)Л.В.Щерба

В)Н.С.Трубецкой

С)Г.А.Пауль

D)В.Гумбольдт

E)Е.Д.Поливанов

F)Ф.де.Соссюр

4.Ішкі флексия тәсілін қабылдайтын тілдер:

A)Герман

B)Араб

C)Түркі

D)Кавказ

E)Тибет

5.Алғашқы типолог ғалымдар

А)В.Фон.Гумбольдт

В)Уильям Джонс

С)Гейман Штейнталь

D)Ф.Ф.Фортунатов

Е)Едуард Сепир

6.Тіл және таным арақатынасы тұрғысындағы лингвистикалық ықтимал болжамы (Сепир.Уорф болжамы)

А. Сөз – ойдың түйсікті, сезіммен қабылданатын белгісі, ал сөз мағынасы – таным мен түсініктің, яғни ойдың орнын ауыстыратын қабілеті деп көрсетті.

Б. Тілді зерттеу әр түрлі халықтардың мәдениетін тануға көмектеседі

С. Тіл формасы – бұл ойды білдіру үшін тіл тарапынан таңдалған спецификалық тісіл. Мысалы Американдық үндістер тілі.

D. Біз әлемді тану үдерісінде, оны өз ана тіліміз нұсқаған бағытта зерттеп, танимыз.

Е. Кез келген тіл тұрғысынан оның ұлттық сипаты туралы айтуға болады.

F. Адам өзге бір тілді терең меңгерген болса, оны әлем бейнесін танудың басқа бір позициясын жаулады десе болады.

G. Тіл - адамның саналы әрекетінің жемісі емес, сол уақытта ол - шығармашылық үдеріс. H. Ойлау тілге тәуелді ғана емес, ол белгілі бір деңгейге дейін әрбір тілге тәуелді.

7. Дескриптивтік мектептің басқаша атаулары

A. Сипаттама тіл білімі

B. Дескриптивтік әдіс

C. Этнолингвистикалық мектеп

D. Антропоцентристік тіл білімі

E. Америка структурализмі

8. Ғылыми зерттеудің жүргізілу үдерістері

A. тарихи деректерге жүгінбеу

B. жаңа ізденістер жасау

C. тақырып нысанын ғылымиландыру

D. әр түрлі амал тәсілдер – жүргізу

E. жазу стильіне мән беру

F. деректер негізінде ғылыми тұжырым жасау

G. қажетті деректерді жинау

H. деректеді сұрыптау, талдау

9. XVII-XVIII тіл философиясын дамытұан елдер

A. Испания

B. Англия

C. Франция

D. Африка

E. Ресей

F. Германия

10. Жас грамматистер бағытының жетістіктері

A. Ататіл мәселесіне байланысты үзілді кесілді- карсы шықты

B. Тілдік элементтерді тіл заңдылығы бойынша сәйкес келуін тексерді

C. А:Шлейхермен пікірлес болды

D. Үнді тіл білімінің жетістіктеріне сүйенді

E. А.Шлейхердің тілдің дамуына байланысты пікірін жоққа шығарды

F. Ғылымды зерттеуде өз әдіснамалары болды.

G. Тілдің психологиялық ерекшеліктеріне аса мән берді

11. Структуралық тіл білімінің туу, қалыптасу себептері

A. Ғылыми парадигмалардың орын алмастыруы

B. Ғылымда жаңа бағыттың пайда болуы

C. Нормативтік грпмматикаға жеткілікті мән берілмеуі

D. Тілдердің түп- төркінін ашу мәселесәнің күшеюі

E. Тілдің ішкі заңдылықтарының шиеленесе түсу мәселесі

F. Тіл ғ,ылымындағы ғалымдардың көзқарастарының өзгеруі

G. Тілдің практикалық қызментінің күрделене түсуі