12 Por. Yaisanen, otp. Elit, s. &

13 Harold Davies, op. Cii, s. 459.

14** Sachfs World Hi story of the Dance, s. 8®.

15 Fox Strangways, op. Cit., s. 34.

16 Sachs Histońia instrumentów muzycznych, s. 42.

17 Sachs World History of the Dance, ś. 155 i- nast. — Nguyen Vasn Huyen Les Chants alternes des garęons et des filles en Annam. Paris 1934.

18 Lii Pu-wei Shi Ch'un Tsin (III w. p.m.e.), red. R. Wilhelm, s. 66 I w tłum. iniem. Sachsa: Lii ©u We Schi Tschun Mn (III w. p.n.e.), tłum. R. Wilhelm FruhUrug und Herbst des Lu Bu We. Jena 1928, s. 66]. Ściśle biorąc Lii Pu-wei (zm. 235 p.n.e.) nie jest autorem encyklopedycznego trak­tatu, znanego pt. Wiosny i jesienie pana Lu. Dzieło to zostało na polece­nie tetgo męża stanu i polityka ułożone przez uczonych przebywających. na jego dworze (przyp. red.).

19 Mue ller Eimge Not&zen iiber die japanische Musik, „Mitteilungen der Deutschen Gesedlschafft fur Natur- und V51kerkunde Olstasienis", t. I, 1873 - 76, z. 6, s. 13, 14.

20 200 wig Księgi Ezdrasza 2, 65; 245 wg Księgi Nehemiasza 7, 67.

21 Wszystkie cytaty pochodzące z Bilblii cytowane isą wg Biblia Tysiąc­lecia, opr. zespół polislkich bibflistów pod" red. [Benedyktynów Tynieckich. Poznań 1JK>5. Wig tłumaczenia Biblii podanego przez Sachsa rozkaz ten wydał Dawid przełożonemu Lewitów Kenaniahu (przyp. tłum.).

22 W tłumaczeniu Biblii ipodanym przez Sachsa zamiast cytr występują liry (przyp. Tłum.).

23 W odnośnym fragmencie w Biblii Tysiąclecia wymienionych jest ośmiu śpiewaków grających na cytrach i sześciu grających na harfach (przyp. tłum.).

24 I Księga Kromk 15, 16-22. Słowo „prorokowanie" ima tu oznaczać śpiew, ćo wyjaśnia przypis w Biblii Tysiąclecia. W (tłumaczeniu podanym w oryginale angielskim cytat jest jednoznaczny, zamiast sława „proroko­wanie", znajduje się słowo „song" — „pieśń" (przyp. tłum.).

25 BibUa Tysiąclecia wymienia ilu tnie zamiast lir (przyp. tłum.).

26I Księga Kronik 16, 1 li 16, 4 - 6.

27 Tłumaczenie Biblii zawarte w oryginale angielskim podaije w tym miejscu liry zamiast cytr ('przyp. Tłum.).

28 I Księga Kronik 25.

29 Tłumaczenie zawarte w oryginale auigiefliskkn podaje liry zamiast cytir (iprzytp. Tłum.).

30 W oryginale angielskim ,„I instrumentów strunowych", co jefst bar­dziej uzasadnione (przyp. Tłum.).

31 II Księga Kronik 5, 12 -14.

32 Traktat talimudyczny Sekalim, V. 1.

33Traktat Yoma HU, 11.

34» Traktat Arafcin, II, 3.

35 C. Sachs Historia instrumentów muzycznych, tłum. S. Olędzki. Warszawa 1975, s. 9*9.

36 • • cis dis fis gis h •• \

37 A. H. Fox Strangways, The Musie of Hindóstan. Oxford 1914, s. 32.

38 M. Haug Uber das Wesen wnd den Werth des Wedischen Accents, „Aibhandlungen der Pihitlos.-Philol. Klaisse der Kgl. Bayeriiscłien Akademie der Wiisisenschafften", t. XIM/2, 1873, <s. 20.

39²⁸ E. Hommel Untersuchungen zur hębraischen L<autlehre. Leipzig 19117, s. 47.

40 Par. ilustracje w: C. Sachs Der Musikinstrumeyitę 4es alten Ąegyp- tens. Berlin 192)1, nr 75, 76, 109, 109a i 112.

41 Sachs, Historia instrumentów muzycznych, s. 193 i nast.

42 W muzeum w Lejdzie oboje nr 475 i 477 — 12:9:8:7:6 drwiunasłyich; w muzeum w Turynie mr 8 i w Berlinie nr 20667 — 12:11:10:9:8 dwuna­stych; w muzeum w Turynie nr 12 — 14:12:11 :S10:9:8:7 czternastych, a mr 11 — 11:10:9:8:7:<6 jedenastych.

43 EL M. von Hornlbostel Musikalische Tonsysteme. W: H. Geiger i K. ScheeO. Htcmdbuuch der Phymk, t. VIII. Berlin 19127, 5. 4136,

44 W (sprawie liczlby 40, por. W. H. Rosioher Die Zahl 40 im Glauben, Brauch und Schriftum der Sem&ter, .„Abhandluingen der phillol.-hiistor. Klaisise der Kgl. Sacbsischen Akademie der Wilssaraschaften", t. XXVIiI [1909], iS. 91 - 138.

45⁸¹ Carra de Vaux Le traite des rapports musicaux par Safi ed-Din. Paris 1891, s. 308 - 3117.

46 Plutarch De animae procreatione in „Timaeo", 31.

47 N, S. Ramachandran The Evolution of the Theory of Musie in the Yijayanagara Empire. W: Dr S. Krishnaswami Aiyanger Commemoration Volume, [iblm.] 193(6, is. 396 i nast.

48 Por. dAuistraeje w: Sachs Die Musikinstrumente der alten Aegyptens, iluistr. 86 z czasów V dynastii. ,

49 Tamże, ilu-str. 110 z czaisów V dynastii i iluistr. 109 z czaisów XII dynastii.

50 Tamże, ilustr. 109a z czasów V dynastii.

51 Tamże, ilustr. 76.

52 Tamże, ilustr. 9 z czasów XVIII dynastii.

53 Psalm 137; I Księga Kronik 16, 42; II Księga Kronik 9, 11 i III Księ­ga Królewska 10, 12.

54 Lanigdon, op. cit., Wstęp.

55 R. H. van Gulilk The Lore of the Chinese 1imte. Tokyo 1940, s. 66.

56 I Księga Samuela 1, 13.

44. G, OFteese Musie in the Middle Ages. New York 1940, s. 64, 94.

45. III Księga Królewska 18, 27.

46. A. Z. Idelsohn Hebrdisch-Orientalischer Melodienschatz, Łeipzig 1914, t. I, s_v 17.

47. Jw., t. III, Jeruisalem—Berlin—Wien 1922, s. 37.

57 Sachs Historia instrumentów muzycznych, s. 128 - 131.

58 H. Zotenberg Catalogue des Manuscrits Ethiopiens de la Biblio­theąue Nationale. Paris 1877, s. 76.

59 Tamże, s. 30.

60 R. Lach/mann Jewisb Cantillation and Song in tbe Isle of Djerba. Jerusalem 1940, s. 67-82 i in.

61 Sota, 7, 5.

62 Księga Wyjścia 15, 1 i 15, 20 - 21.

63 Filon De Vita Moysis, I, 180.

64 Filon De Vita contemplativa 11, 83.

65«⁷ Cyt. za Keese, op. cit., s. 60.

66 Por. Keese, op. eit., ts. 63.

67 A. Z. Iidelsoibn Der Kirchengesang der Jakobiten, „Archiv fur Muisik- wissenscłiaft", t,. IV, 1922, s. 364- 389. — E. WeMesz i inne źródła: por. Reese, op. <cit., s. 432.

Każdego jednak, kto uczęszcza na nabożeństwa koptyjskie musi uderzyć, podobnie jak autora, który wielokrotnie był na ta-

68 Por. bibliografię w: Reese, op. cit., s. 434.

69 Por. bibliografię w: Rease, op. cii., s. 434. — Por. talkże J. Herscher- -Clement Chants d'Abyssinie, „Zeiltschrift fur Ver@lekhende Mutsikwissen- sichaft", t. H, 1934, s. 51 - 57.

70 Mondon Vidaiihe(t La Musiąue ethiopienne. W: Lavignac Encyklo­pedie de la Musiąwe. Cz. 1, t. V, Paris 1902, s. 31012.

71 Tamże, s. 3181.

72⁷® Tamże, s. 31®0.

73 Sachs Historia instrumentów muzycznych, s. 123.

74 Tamizę, s. 79 - 80.

75 C. Sachs Zweiklange in Altertum. W: Festschrift filr Johannes Wolf; Berlin 1929.

76 R. H. van Gulilk The Lorę of the Chinese Lute. Tokyo 1940, s. 39.

77 Lii Pu-wei Schi Tschun Tsin, tłum. R. Wilhelm: Friihling und Herbst des Lii Bu We. Jena 1928, V 3 (por. przyp. 1 do rozdz. II — przyp. red.),

78 Taimże.

79 Tamże, V 2.

80 R. H. von Gtuiłik, op. cit., s. 37.

81⁸ Lu Pu-we i, op. ciit., s. 73.

82 The Original Chinese Texts of the Confwcian Awalecta, tłum. J. Steele. Londyn 1861, s. 1®5.

83 R. H. va»n Gulik, op. cit., s. 1 n.

84 Lii Bu-wei, op. ęit.,"V 2.

85 Księga Psalmów 95 [06], 3.

86 Filan De vita Moysis IH, 239.

87 Lii Pu-wei, op. cit., V 2.

88 Yetada Halevy Cusari, wyd. Casseil, Ul, § 65, IV, § 25, cyt. za E. Werner, I. Sonne The Philosophy and Theary .of Musie in Judeo-Arabie IMerature, „Hebrew Union College Arnina;!", i. XVI, 1941, is. 285.

89 The Shoo King, s. 69 i naisit.

90 O. Frankę Das alte Ta-hia der Chinesen, „Gstasdatische Zeitschrift", t. Willi, 1920, s. 117-136. [Mimo órwicizesnej sugestii Frankego przyjęto dziś powszechnie, iż chińska nazwa Tahia oznacza Baktrię — przyp. red.]

91 Fere Amiot Memotire sur le Musiąue des Chinois. iParis 1779, s. 86.

92 J. F. C. Fufller The Secret Wisdom of the Qabalah. London 1937.

93 Potr. Sachs, op. cit., ,s. 462 - 463.

94 sM. Bukofzer Prazisionsmessungen an primitiven Musikinstrwmenten, „Zeitschrift fur Fhysilk", I C, 1936, s. 643- 665, szczególnie s. 660.

95 Por. Sachs, op. cilt., s. 178 - 182, 188 - 190.

96 T. Richard Paper on Chinese Musie. Shanghai 18919, s. 5.

97 Por. C. Stuimptf Tonsystem wad Musik der Siamesen, „Beitrage zur Akiuisftik unid Musi!kwis<sensehaft'¹, 1901, z. 3; to samo w: „Samimeltoande fur Verig€'lei-ch.enide Mulsilkwiiisisenlschaft", t. I, 19212, s. 1712 n.

98 F. Piiggott The Mumc and Musical Instruments of Japan. Yofkohaima —iLonidon 1909 ², s. 85.

99 His a o Tanaibe Japonese Musie. Tokyo 19$6.

100 Wig O. Aibrałiaon, E. M. von Hornbośtel Tonsystem imd Musik der JaparLer, ,^amme*3ibande der linternationailen Muisikgesellschaft'', t. IV, 1003, s. 351 i „Sammelbande fiir Vergleichende Muisikwissemschaift", It. I,. 19122, s. 223.

101 C. S. Keh Die Koreanische Musik. StraSistarg 19135, s. 15.

102 Keh, op. cit., s. 39.

103 *

Zanotowane w ówczesnych źródłach opowiadanie pokazuje, jak Chińczycy byli odlegli od rzeczywistej skali heptatonicznej. Mię­dzy rokiem 560 a 578 n.e. •człowiek z Kuczy we wschodnim Tur­kiestanie zadziwił swych chińskich słuchaczy wykonując „do­kładnie" na swej lutni p'i-p'a pełną skalę chromatyczną. Wykona­ne przez niego dźwięki nazwano: sochiba, sadalik, badalik, kichi, shachi, shahukalam, shalap, panjam, dzilidzap, hulidzap. Niektóre z tych nazw są niezrozumiałe, inne są jasne. Profesor Nicholas N. Martinovich, którego opinii zasięgałem, był tak uprzejmy, że zasugerował odpowiedniki tych słów: rozpraszający, dźwięczny, wymieniający, mały, spryskujący, królewskie słowo, wiszący, pią-

104 Van GuMk,, op.eiŁ, s. 39.

105 Por. N. Peri Essai sur les gammes japonaises. Paris 1934 «Riibiliothe- qiue Musical de Musee Guimet» serie II, nr 1; P. Demievi!łe La Musiąue ćame au Japon, „Pubłrcaltioos de l'Bcole Franęaise d'Exitreme-Orient, £tu- des Asiatiąues", t, I, 1925, s, 200, 215.

106 Keh, op. oit., s. 20.

107 *

Zanotowane w ówczesnych źródłach opowiadanie pokazuje, jak Chińczycy byli odlegli od rzeczywistej skali heptatonicznej. Mię­dzy rokiem 560 a 578 n.e. •człowiek z Kuczy we wschodnim Tur­kiestanie zadziwił swych chińskich słuchaczy wykonując „do­kładnie" na swej lutni p'i-p'a pełną skalę chromatyczną. Wykona­ne przez niego dźwięki nazwano: sochiba, sadalik, badalik, kichi, shachi, shahukalam, shalap, panjam, dzilidzap, hulidzap. Niektóre z tych nazw są niezrozumiałe, inne są jasne. Profesor Nicholas N. Martinovich, którego opinii zasięgałem, był tak uprzejmy, że zasugerował odpowiedniki tych słów: rozpraszający, dźwięczny, wymieniający, mały, spryskujący, królewskie słowo, wiszący, pią-

108 Van GuMk,, op.ciŁ, s. 39.

109 Por. N. Peri Essai sur les gammes japonaises. Paris 1934 «Riibiliothe- qiue Musical de Musee Goiiimet» serie II, nr 1; P. Demievi!łe La Musiąue ćame au Japon, „Publicaltioins de l'Bcole Franęaise d'Exitreme-Orient, £tiu- des Asiatiąues", t, I, 1925, s, 200, 215.

110 Keh, op. oit., s. 20.

111 O. Abraham, E. von Hornibostel, op. cit„, s. 212.

112 Por. J. Hazedel Leviis Foundations of Chinese Musical Art. Peiping 1936.

113⁴* H. Trefzger Das Mwsikleben de\r Tang-Zeit, „Sinica" XIII, 19&8, s. 58. [Podany schemat może sugerować mylnie, że chodzi o następstwo sylalb d'łiUigi(C-h i krótkich lub też akcentowanych 1 oieakicantowaaiych, gdy w istocie chodzi tu tyliko o następstwo tonów (nie 'muzycznych, lecz języ­kowych), podzielonych na dwie grupy, określane jako tony równe i tony uikośne — {przytp. red.]

114 Tamże, is. 59.

115 T. Howard Somervel The Musie of Tibet, '„The Musical Times", t. LXIV, 1923, s. 108.

116 Hazedel Levis, op. cit., s. 17.