Жанама әсерлері

Артериальды гипотензия, брадикардия, жүрек ырғағының бұзылыстары. Бауыр қызметінің бұзылуы, сары аурудың, гепатиттің, бауыр некрозының дамуына дейін әкеледі, әсіресе қайта қолданғанда. Бас ми қысымының жоғарлауы. Сезімтал науқастарда қатерлі гипертермия дамуы мүмкін. Оянғаннан кейін бастың ауруы, жүректің айнуы және дірілдеу мүмкін.

Галотан препаратының қолдануына байланысты болатын барлық кезеңіндегі анестезиологтардың көңілін алаңдататын мәселе гепатит немесе жедел бауыр некрозы орталықта қалуда. Есте сақтайтын жәй, операциядан кейінгі бауыр жетіспеушілігі көбінесе жасыр жүрген вирусты гепатитпен байланысты болады. Сонымен қатар анамнездің үлкен маңызы бар: алдын галотанды қолданған науқастарда бауыр жағынан асқынулар тәуекелі, себебі белгісіз қызба, транзиторлы сары ауру, айқын гиперферментемияның жоғары болуы байқалады. Галотанның әсерінен бауырда некроздың даму механизмі шамамен былай жүреді: трифторацетат — галотанның биодеградация өнімі — гепатоциттердің мембранасымен сіңіріледі және антиген түзейді, антидене синтезі соңында бауырдың зақымдалуына әкеледі. Аталған аутоиммунды үдерістің дамуында маңыздысы тұқым қуалаушылық бейімділік болып келеді, басқа жолмен бұл факторды түсіндіру қиын, себебі 40 000 галотанмен анестезия жасағанда тек 1 жағдай ғана бауыр жағынан асқынуларға әкеледі. Бауырдың жедел некрозының жағдайы одан да сирек суреттелген: 1/250 000—1/300 000 анестезияға. Бұл патологияның балаларда болмауы түсініксіз болып қалуда. Жоғарыда аталған жағдайларды ескеріп, келесі галотанның қолданылуы ұсынылады: балалардағы жалпы анестезия, тыныс жолдарының обструктивті аурулары. Галотанды алдыңғы жансыздандырудан кейінгі 6 аптадан соң қайта қолданғанда сақтықпен қолдану керек. Галотан бауыр ауруымен ауыратын науқастарға (немесе оны күдіктегенде) және оны алдын жансыздандыру үшін қолданғанда жанама әсерлері байқалған науқастарға кері көрсетілген. Галотан мөлшерге тәуелді миокардтың депрессиясын туғызады. Галотанның әсерінен тыныстың тежелуі артериальды қанда pCO₂ жоғарлауымен жүреді (pаCO₂). Аталған жағдайдың клиникалық көріністерінде артериальды гипертензия мен қарынша аритмиясы болуы мүмкін. Соңғы аталған жағдай көбінесе галотанмен жансыздандыруда, бірге адреномиметиктерді енгізгенде дамиды, бұл кезде эпинефринді, норэпинефрин мен эфедринді енгізуді алып тастайды. Галотан тегіс (жатыр, бронх және т.б.) және көлденең жолақ бұлшық еттерді босатады және бұлшық еттердің босансуын үйексіздендірмейтін дәрілердің әсерін күшейтеді.

Саудаға тіркелген атауы: Фторотан

Кетамин

(KETAMINE)

Шығарылу түрі . Егуге арналған ерітінді 50 мг/мл

Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі.

Кетамин кіріспе және негізгі наркоз үшін қолданылады, бұлшық еттердің босансуын және босансуын қажет етпейтін қысқа хирургиялық араласу кездерінде, ауыру сезімімен жүретін құралдармен және диагностикалық емшаралар кездерінде, науқастарды тасмалдағанда, күйік беттерін тазалағанда.

Наркотикалық ықпалға қол жеткізу үшін кетаминнің бастапқы мөлшері 0.7‑2 мг/кг дене салмағына құрайды к/т баяу (бірақ 6 сек артық емес). Препаратты қайта қолданғанда алғашқы мөлшердің 1/2‑1/3 қолданады немесе к/т тамшылатып 20-60 там/мин жылдамдықпен 0.1% кетамин ерітіндісін физиологиялық ерітіндіде немесе глюкоза ерітіндісінде дайындағанды енгізеді. Әлсіреген науқастарға, егде жастағыларға және шок жағдайындағы науқастарға кетамин 0,5 мг/кг мөлшерде енгізіледі. Жалпы мөлшер ересектерге 2‑6 мг/кг/сағ. құрайды. К/т енгізгенде 6.5‑13 мг/кг дене салмағына кетаминді талап етеді. Балаларда кетаминді б/е релаксацияны керек етпейтін (спонтанды тыныс алу сақталғанда) жағдайларда қысқа операциялар кезінде қолданған дұрыс.

Кері көрсеткіштері

Бас ми қан айналымы бұзылған науқастарға, гипертония, стенокардия және жүрек жетіспеушілігінің қалпына келмеу кезінде; эклампсия кезінде кері көрсетілген. Қояншықпен ауыратын балаларға кері көрсетілген.

Сақтандыру

Барбитураттармен бір шприцте араластыруға болмайды (тұнбаға түседі). Тамақ пен өңешке операция жасағанда (миорелаксанттар қолданылады) сақтықпен қолдану керек. Бүйрек ауруымен ауыратын науқастарға сақтықпен тағайындайды.

Жанама әсерлері

Артериальды қысымның жоғарлауы, тахикардия, гиперсаливация, ентігу және тыныстың тежелуі, психомоторлы қозу және наркоздан шығу кезінде елестер болуы мүмкін. өте сирек енгізілген жерде ауырсыну және терінің көктамыр бойымен қызаруы байқалады.

Саудаға тіркелген атауы: Кетамин

Оттегі

(Охуgenum)

Шығарылу түрі . Баллондағы газ немесе арнайы «оттегі жастығы»

Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі.

Анестезиологиялық тәжірибиеде ингаляциялық наркотикалық аналгетиктер қоспасымен бірге.

Гипоксиямен жүретін әр түрлі аурулар: тыныс алу жолдарының ауруларында (пневмония, өкпе ісінуі ж.т.б.), жүрек қан-тамырлар жүйесі (жүрек жетіспеушілігі, коронарлы жетіспеушілік, коллапс ж.т.б), көмір қышқылымен, көгерткіш қышқылымен, тұншықтырушы заттармен (хлор, фосген ж.т.б.) улану, гельминтозды емдегенде: аскаридоз және трихоцефалез. Оттегіні ингаляция үшін құнарлығы 40 - 60 % ауамен бірге қоспада 4 - 5 л минутына тағайындайды. Көбінесе 95 % оттегі және 5 % көмір қышқыл газымен бірге қоспада (Карбоген) тағайындайды. Емдік мақсатымен оттегіні тері астына енгізуге болады 0,5 2,0 л дейін (аз мөлшермен, баяу).

Гипербариялық оксигенация: операцияны орындау, сонымен қатар бронхиальды демікпеде, жүрек аритмиясында, бас миының тамыр және басқа ауруларында; аяқтың ишемиясы және аяқтың ауыр жарақаттары, асқынған инфекцияларда. Кері көрсеткіштері.

Қысым арқылы оттегімен ингаляция жасау өкпеде қуыстар болғанда, бронхоплевральды жылан көздерінде кері көрсетілген; мұрынның қосалқы қуыстарын сыртқы ортамен қосатын есту түтікшелері мен өзектеріндегі өткізгіштік бұзылғанда; жедел қабыну аурулары, анамнезінде қояншық тәрізді ұстамаларда, қатерлі ісіктер; ауыр гипертониялық ауру; оттегіге жеке жоғары сезімталдық. Оттегімен дегельминтизация жасау кері көрсеткіштеріне асқазан мен ұлтабардың жара аурулары, асқазан ішек жолдарының қатерлі ісіктері, құрсақ қуысының жедел қабыну аурулары, жүктіліктің 5 айдан жоғары кезіңі, етеккір кезеңі жатады.

Натрия оксибат

(Sodium oxybate)

Шығарылу түрі . Егуге арналған ерітінді 20%

Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі.

Ингаляциялық емес наркоз (аз жарақаттандыратын операциялардағы кіріспе және негізгі наркоз, операциялық босануларда, босанған әйелдің демалуында, ана мен баланың гипоксияға тұрақтылығын жоғарлатуда; егде жастағы науқастардағы гипотония мен гиповолемия, шок жағдайларында), жабық бұрышты глаукома, невроздар, невроз тәрізді жағдайлар, ОЖЖ улануы мен жарақаттары, ұйқының қашуы, нарколепсия.

Наркоз үшін к/т, б/е қолданады; к/т баяу (1–2 мл/мин) 10–20 минут ішінде 50–120 мг/кг 50–100 мл 5–40% глюкоза ерітіндісінде немесе бір мезгілде 35–40 мг/кг 4–6 мг/кг тиопентала-натрия қоспасымен 1–2 минут ішінде, наркозды ұстап тұру үшін — қосымша 40 мг/кг; балаларға кіріспе наркоз үшін — 100 мг/кг (30–50 мл 5% глюкоза ерітіндісінде) 5–10 минут ішінде жиі тамшымен. Жүрекке операция кезінде — 100 мг/кг, гипоксиялық жағдайларда, шок кезінде — 50–100 мг/кг, диурезді белсендіру үшін — 30–50 мг/кг (к/т баяу); акушерлік наркоз: к/т баяу (10–15 минут ішінде) 50–60 мг/кг (20 мл 40% глюкоза ерітіндісінде). К/т 120–150 мг/кг мөлшерде (мононаркоз), немесе 100 мг/кг (барбитураттармен бірге).

Кері көрсеткіштері

Гипокалиемия, миастения, жүктіліктің кешкі токсикоздары артериальды гипертензиямен жүретін.

Жанама әсерлері

Қимыл және сөйлеу қозуы (наркоздан шығу кезінде), жүректің айнуы, құсу, тыныстың бұзылуы тоқтауына дейін (к/т тез енгізген кезде), аяқ-қолдың және тілдің тырысып тарылуы.

Саудаға тіркелген атауы: Натрия оксибат

ТИОПЕНТАЛ НАТРИЙ (THIOPENTAL SODIUM)

Шығарылу түрі . Егуге арналған ұнтақ сауытта 500 мг, 1000 мг

Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі.

Ұзаққа созылмайтын хирургиялық операция кездерінде. Кіріспе және жалпы жансыздандыруды ұстап тұру (басқа наркозға арналған заттармен бірге).

Науқастың жалпы жағдайына және премедикация түріне байланысты, ұйықтататын мөлшер 0,2-ден 0,4г құрайды. Жалпы мөлшер, қысқа хирургиялық операцияларда қажетті мөлшер‑0.4‑0.8 г, ең жоғарғы мөлшер‑1 г. Ұйқыны қалыпты ұйқыға жақындатуды қамтамас ету үшін, препаратты баяу және үздіксіз енгізу керек. Препарат ерітінділері тұрақсыз, сондықтан оларды ex tempore дайындайды; көбінесе 2.5% немесе 5% ерітіндіні дайындайды.

Кері көрсеткіштері

Препаратқа жоғары сезімталдық. Бауырдың, бүйректің органикалық аурулары, бронхиальды демікпе, айқын метаболиттік бұзылыстар, ауыр қан айналым бұзылыстар. Науқастың анамнезінде немесе туыстарында жедел порфирия ұстамаларының болуы, тиопенталдың абсолюттік кері көрсеткіші болып табылады.

Сақтандыру.

Препарат парасимпатикалық жүйке жүйесінің тонусын жоғарлататын болғандықтан, оны қолданар алдында атропиннің адекватты мөлшерін енгізу керек. Наркозды ұйқының басталу мерзімінен бастап, тыныс жолдарының өткізгіштігін қамтамас ету керек. Әсіресе тыныс алу жолдарының қабыну ауруларында (бұл кезде кеңірдектің интубациясы қажет) тиопентал натрийді енгізген сақтық керек. Жансыздандыру ұзаққа созылғанда, тиопентал натрий арқылы туғызылған ұйықтататын ықпалды, к/т ұзақ әсер ететін анестетиктерді енгізу арқылы ұстап тұрғанда, жиналу ықпалының қауіпсіздігіне байланысты, тиопентал натрийдің мөлшері 1,0 г. аспауы тиіс. К/т енгізу жерде ауыру сезімін төмендету үшін жылы компресстер қолданылады, сонымен қатар 0,5% прокаин ерітіндісін, физиологиялық ерітіндіні және гиалуронидазаны егеді. Тиопентал натрийдің артерияға егуі тез арада оның тарылуын туғызады, ол егу жерінің дистальды бөлігіндегі қан айналымын бұзады, сондықтан негізгі тамырдың тромбозы болу мүмкін. Бұндай жағдайлар пайда болған кезде енгізуді тез доғарып, тарылуды шеттетуге арналған ем шараларын жүргізу керек (мысалы, иық өрімін тежеу, артерия ішіне прокаинды егу). Бір мезгілде сонымен бірге қандай да бір антикоагулянттарды егу. Препараттың тез ерігіштігі ерітіндіні тез дайындауға мүмкіндік береді. Бір сауыт бір қолдануға тағайындалған. Тек мөлдір ерітінділерді қолдану керек!

Жанама әсерлері

Ларингоспазм, бронхоспазм, сілекейдің гиперсекрециясы, гиперсаливация, әр түрлі дәрежедегі тыныстың тежелуі мүмкін. К/т тамырға тез енгізгеннен коллапс дамуы мүмкін. Өте сирек –енгізілген жерде ауырсыну немесе тығыздау болуы мүмкін.

Саудаға тіркелген атауы: Тиопентал натрий

ПРОПОФОЛ (PROPOFOL)

Шығарылу түрі . Көктамырға енгізуге арналған эмульсия 10 мг/мл; 20 мг/мл

Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі.

Кіріспе жансыздандыру. Жансыздандыруды ұстап тұру. ӨЖВ жүргізілетін науқастарда тыныштандыратын ықпалды қамтамас ету үшін.

Кіріспе наркоз үшін, премедикацияның барына немесе жоғына байланыссыз, ересек науқастарға (орта дене салмағымен, жалпы жағдайы қанағаттанарлықтай кезде) көктамырға 4 мл-ден (40мг) әр 10секунд сайын тиртірлеу арқылы енгізеді, жансыздандырудың клиникалық белгілері пайда болғанша. Көп науқастарға 55 жасқа дейін пропофолдың мөлшері 2,0-2,5 мг/кг құрайды. 55 жастан үлкен науқастар үшін мөлшері шамалы төмендеу болуыд қажет етеді. 3 және 4 жіктік ASA науқастарына препаратты титрлеу жолымен шамамен әр 10 секунд сайын 2 мл енгізеді. 8 жастан үлкен балаларға Пропофолды көктамырға баяу жансыздандырудың клиникалық белгілері пайда болғанша енгізеді. Мөлшерді жасына және/немесе салмағына қарай тағайындайды. Орта мөлшері 2.5 мг/кг құрайды. 8 жастан кіші балаларға мөлшері жоғары болуы мүмкін. Балаларға 3 және 4 жіктіктегі ASA кіші мөлшерде тағайындайды. Пропофолдың кіріспе мөлшері алғашқы енгізу кезінде, егу алдында желім шприцте лигнокаинмен тікелей араластырып егуді ұсынады: Пропофолдың 20 бөлігі және 1 бөлігі 0.5% немесе 1% лигнокаин гидрохлорид ерітіндісі. Қоспаны асептикалық жағдайда дайындайды және тек индукция үшін қолданады. Жансыздандыруды ұстап тұру үшін Пропофолды үнемі инфузия арқылы немесе қайта болюсты енгізу арқылы қолданады. Үнемі инфузия жасау кезінде препаратты енгізу жылдамдығын жеке талдайды. Көбінесе жансыздандыруды ұстап тұруды қамтамас ету үшін адекватты егу жылдамдығы 4‑12 мг/кг/сағ құрайды. Қайта болюсты енгізу кезінде, жансыздандырудың клиникалық суретіне байланысты, Пропофолдың мөлшерін 25 мг-нан (2,5 мл) 50 мг-ға (5,0 мл) дейін тағайындайды. Балаларға адекватты жансыздандыруды қамтамас ету үшін 9-15 мг/кг/сағ жылдамдықта немесе қажетті жансыздандыру тереңдігін ұстап тұру үшін қайта болюсты мөлшер арқылы енгізеді. ӨЖВ науқастардағы жедел ем жүргізілу кезінде тыныштандыру ықпалын қамтамас ету үшін, препаратты көктамырға құю арқылы ұсынады. Инфузия жылдамдығын, қалаулы тыныштандыру ықпалының тереңдігіне қарай жеке тағайындайды. Көбінесе қанағаттандырылатын тыныштандыратын ықпал инфузия жылдамдығы 0,3-4,0 мг/кг/сағ арасында. Арасластырылмаған пропофол ерітіндісін қолдану. Араластырылмаған Пропофолды инфузия үшін желім шприцте немесе шыны сауытта қолдану мүмкін. Пропофолды араластырылмаған күйде қолданған жағдайларда, жансыздандыруды ұстап тұру кезінде, оның енгізу жылдамдығын бақылай алу үшін перфузорды немесе инфузорды қолануды. Алдын араластырғаннан кейінгі пропофолдың енгізілуі. ПВХ қапшықшасында немесе шыны сауытта к/т енгізу үшін Пропофолдың 1 бөлігін және декстроза ерітіндісінің 4 бөлігін араластырады. Белсенді заттың құнарлығы араластырылған ерітіндіде 2 мг/мл-ден аспауы керек. ПВХ қапшығында араластырғанда қапшықты толық толтыру керек; араластырылған ерітіндіні дайындауда, егуге арналған ерітіндіні алып тастау және оны Пропофолдың эквиваленттік көлемімен ауыстыру керек. Ерітіндіні тікелей қолданар алдында асептикалық жағдайларда дайындау керек. Қоспа тұрақтылығын 6 сағат бойы сақтайды. Бір мезгілде Пропофол мен басқа ерітінділерді үштік қалпақша көмегімен енгізу. Қоспа немесе еріткіш ретінде 5% декстроза ерітіндісін к/т егу үшін қолданады, 0.9% натрия хлорид ерітіндісін к/т егуге немесе 4% декстроза ерітіндісін 0.18% натрия хлорид ерітіндісімен к/т егуге қолданады. Үштік қалпақшаны Пропофол енгізілетін жердің жанына орналастыру керек. Араластырылған Пропофол ерітіндісін инфузияға арналған реттелуші жүйені қолдану арқылы немесе инфузоматтың (перфузомат) көмегімен енгізіледі. Ол бақылаусыз енгізілу тәуекелін болдырмайды.

Кері көрсеткіштері

Пропофолға анамнезінде аллергиялық реакциялар.

Сақтандыру.

Пропофолды қолданғанда қосымша анальгетиктерді қолдануды қажет етеді. 3 жасқа дейінгі балаларға Пропофолды қолдануға болмайды. Балаларға ӨЖВ кезінде тыныштандыратын заттар ретінде қолдану ұсынылмайды, себебі оның қауіпсіздігі мен тиімділігі туралы салыстырмалы дәлелдемелер жоқ. Себепті-зерттеулер байланысы белгіленбеген, кейбір жағдайларда лицензиясыз қолданған кездер болған, онда теріс көріністер тіркелген (өлімге әкелген жағдайлар да болған); аталған көріністер тыныс жолының инфекцияларымен ауыратын балаларға Пропофолдың ересектерге арналған мөлшерінен жоғары мөлшерді енгізгенде байқалған. Пропофолды қояншықпен ауыратын (тырысудың пайда болу тәуекеліне байланысты), жүрек қан-тамыр ауруларымен, тыныс жүйесінің ауруларымен, бауыр мен бүйрек ауруларымен ауыратын науқастарға, сонымен қатар олигемиямен немесе қатты әлсіреген науқастарға сақтықпен қолдану керек. Май алмасуларының бұзылыстарымен зардап шегетін науқастарға, сонымен қатар басқа да жағдайларда майлы эмульсияларды сақтықпен тағайындау керек. Майдың көп жиналу тәуекелі бар науқастарға Пропофолды тағайындағанда, қандағы липид деңгейлерін мониторинг жасауды ұсынады. Егер мониторинг ағзадан майлар шығуының жеткіліксіздігін тіркесе, Пропофолдың қолдануын келесі жолмен түзету керек. Бір мезгілде көктамырға Пропофол мен басқа да липидтерден тұратын заттарды енгізгенде, олардың мөлшерін түзету керек, себебі 1,0 мл Пропофолда шамамен 0,1 г май бар. Пропофолды енгізгеннен кейін көлік жүргізгенде және басқа да үлкен көңіл қоюды талап ететін жағдайларда сақ болу керек. Пропофол қажетті ваголитикалық әсерге ие емес және оны қолдануда болатын брадикадиямен байланыстыра (кейде айқын), сонымен қатар асистолия болады. Кейбір жағдайларда кезбе жүйкесінің тонусы басым болғанда немесе брадикардияның дамуына себеп болатын басқа дәрілермен бірге қолданғанда, кіріспе жансыздандыру алдында немесе оны ұстап тұру кезеңінде көктамырға антихолинергиялық заттарды егу керек.

Пропофолды тек анестезия аймағында жұмыс істейтін мамандар ғана немесе арнайы дайындық өткен қызметкерлер ғана қолданады (немесе қажет жағдайларда жедел ем жүргізу дайындығын өткен дәрігерлер); тыныс жолының еркін өткізгіштігін ұстап тұру үшін, өкпенің жасанды вентиляциясына, ауамен қанықтыруға, сонымен қатар басқа да реанимациялық шараларға үнемі мониторинг жүргізу қажет.

Әрекеттесуі: 1 қосымшаны қара.

Жүктілік: Пропофолды жүктілік кезінде қолданудың қажеті жоқ. Препарат плаценталық кедергіден өтіп, неонатальды депрессия туғызады, сол себепті оны акушерлік тәжірибеде жансыздандыру мақсатымен қолданбайды. Пропофолды жүктіліктің І үшайында үзу кезінде жалпы жансыздандыру үшін қолданады.

Емшекпен емізу: Пропофолды қабылдаған емізулі әйелдерде, нәрестелер үшін қауіпсіздік тіркелмеген.

Жанама әсерлері

Жалпы. Көбінесе кіріспе жансыздандыру, шамалы қозу белгілерімен бірге тегіс өтеді. Индукция кезеңінде, мөлшерге тәуелді, премедикация үшін қоланған заттарға байланысты, гипотензия және уақытша апноэ болуы мүмкін. Басқа жанама әсерлер кіріспе жансыздандыру кезінде, оның ұстап тұру кезеңінде және қалпына келу кезеңінде сирек дамиды. Өте сирек қояншық тәрізді қозғалыстар, конвульсия және опистонус жағдайлары тіркелген. Өкпе ісіну байқалған. Ояну кезеңінде шамалы науқастарда жүректің айнуы, құсу және бастың ауруы байқалған. Пропофолды ұзақ қолданғанда зәр түсінің өзгергені тіркелген. Өте сирек жағдайларда Пропофолды енгізгеннен кейін анафилаксияның клиникалық белгілері байқалған, оған бронхтың тарылуы, эритеманы және гипотензияны жатқызуға болады. Операциядан кейінгі қызбалар болған. Басқа жансыздандырушы заттарға тән жыныстық қатынастың тежелуі мүмкін. Жергілікті: тромбоз және флебит сирек байқалады.

Мөлшерден тыс қолдану. Байқаусызда мөлшерден тыс қолданғанда, жүрек қызметінің және тыныстың тежелу себептері болуы мүмкін. Тыныстың тежелуі кезінде оттегіні қолдану арқылы өкпенің жасанды вентиляциясын жүргізу қажет. Жүрек-қан тамырлар қызметі тежелгенде науқастың басын түсіру керек және қажет жағдайларда плазманың орынын басушы және вазопрессорлық заттарды қолдану керек.

Саудаға тіркелген атауы: Диприван, Пропофол

Изофлуран

(Isoflurane)

Шығарылу түрі. Ингаляциялық жансыздандыруға арналған сұйықтық 99,9 %

Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі.

Ингаляциялық наркоз. Ингаляциялық, наркозды булағыштың көмегімен. Ингаляциялық қолданады 1,5–3% изофлуранды оттегіде немесе оттегі қоспасы мен азот тотығында, хирургиялық наркоз деңгейі 7–10 минуттан кейін басталады. Оны ингаляциямен ұстап тұруға болады 1,0–2,5% изофлуранның азот тотығымен біріктіру; егер таза оттегі қолданылса құнарлығын 0,5–1% дейін жоғарлату керек.

Кері көрсеткіштері

Жоғары сезімталдық, қатерлі гипертермияға генетикалық бейім.

Сақтандыру.

Дәрігер-анестезиологтың бақылауымен ғана қолданылады. Премедикация ретінде антихолинергиялық препараттар қолданылған дұрыс. Индукция фазасында дамитын жанама әсерлерді ультрақысқа әсерлі барбитураттарды гипнотикалық мөлшерде тағайындау арқылы төмендетуге болады. Тыныс алу қызметін мониторинг жасау керек. Коронарлы артерия ауруларымен ауыратын науқастарда қалыпты гемодинамикалық көрсеткіштерді ұстап тұру, әсіресе миокардтың ишемиясының алдын алу кезінде өте маңызды. Терең наркоз сатысындағы жұлын ми сұйық қысымының транзиторлы жоғарлауы гипервентиляциямен тезетіледді. Изофлуранды наркоз түсік жүргізу кезінде қан кетуді күшейтуі мүмкін.

Жанама әсерлері

Индукция фазасында: жөтел, тыныс алудың қиындауы, ларингоспазм; наркоз фазасында — тыныстың тежелуі, гипотензия, ырғақтың бұзылуы; операциядан кейінгі кезеңде — жеңіл дірілдеу, жүректің айнуы, құсу, ішектің бітелуі, бауыр қызметінің бұзылуы, ойлау-қабілетінің бұзылыстары (жансыздандырудан кейін 2–3 күндей), көңіл күйінің нашарлауы (6 күндей), лейкоцитоз, глюкоза деңгейінің, креатинин, азот несепнәрінің, холестериннің және сілтілік фосфатазаның транзиторлы жоғарлауы, қатерлі гипертермия синдромы, қаңқа бұлшық еттеріндегі гиперкатаболиялық үдерістермен байланысты және бірден оттегіге қажеттіліктің жоғарлауынан болатын бұлшық еттер тырысуы, тахикардия, тыныс алу қозғалысының жиілеуі, цианоз, ырғақтың бұзылуы, АҚ тұрақсыздығы; оттегінің және рН парциольды қысымының төмендеуі, гиперкалиемия, негіздердің жетіспеушілігі; бүйрек жетіспеушілігі.

Саудаға тіркелген атауы: Форан

СЕВОФЛУРАН

(SEVOFLURAN)

Шығарылу түрі. Ингаляциялық анестезия үшін сұйықтық

Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі.

Ересектерде және балаларда хирургиялық араласуларда стационарлық және амбулаторлық жағдайларда кіріспе және ұстап тұрушы жалпы анестезия үшін.

Жалпы анестезия кезінде булағыштан түсетін севофлуранның құнарлығын білу қажет. Ол үшін арнайы севофлуранға арналған калибрленге булағышты қолдану мүмкін. Жалпы анестезия кіріспесі: мөлшері жеке талданады және науқастың жағдайы мен жасын ескеріп, қажетті ықпалға қол жеткізгенше титрленеді. Севофлуранмен ингаляция жасалғаннан кейін қысқа әсерлі барбитурат немесе басқа препаратпен к/т жалпы кіріспе анестезиясы енгізілуі мүмкін. Севофлуранды жалпы анестезияға енгізу үшін оттегімен қолдану мүмкін немесе оттегі және азот тотығының қоспасында береді. Хирургиялық араласулар кезінде ингаляциялық севофлуранның 8% құнарлығы ересектерде сол сияқты жас балаларда 2 минут ішінде жалпы анестезияға енуді қамтамассыз етеді. Ұстап тұрушы жалпы анестезия: жалпы анестезия деңгейін севофлуранның азот тотығымен немесе онсыз 0,5-3% құнарлығымен ингаляция жолымен ұстап тұруға болады. Ең төменгі альвеолярлы құнарлығы – бұл құнарлықта 50 % науқастардағы бір реттік тітіркенуге (терінің тілуі) қозғалыс белсенділігінің болмауы. Ең төменгі альвеолярлық құнарлықтың ересектер мен жасы ескерілген балалар үшін маңыздылығы: 0-ден 1 ай-ға дейін (жас нәрестелер) оттегідегі севофлуран - 3.3%, 1-айдан 6-айға дейін - 3%; 6 айдан 3 жасқа дейін - 2.8%, қоспада (65% азот тотығы және 35% оттегі) - 2%; 3 жастан 12 жасқа дейін севофлуран оттегіде - 2.5%; 25 жаста севофлуран оттегіде - 2.6%, қоспада (65% азот тотығы және 35% оттегі) - 1.4%; 40 жас - 2.1% және 1.1% сәйкес; 60 жас - 1.7% және 0.9%; 80 жас - 1.4% және 0.7%. Ең төменгі альвеолярлы севофлуранның құнарлығы жасына және азот тотығын қосуына қарай төмендейді.

Кері көрсеткіштері

Жоғары сезімталдық, қатерлі гипертермия (дәлелденген немесе күдіктенген генетикалық сезімталдық).

Сақтандыру.

Келесі мәселелі жағдайларда тәуекел мен пайданы салыстырып қарастыру қажет: бүйрек жетіспеушілігі, бас-ми гипертензиясы, жүктілік, лактация кезеңі.

Севофлуранды тек жалпы анестезия жүргізу тәжірибесі бар адамдар ғана қолдануы мүмкін. Тыныс алу жолдарының өткізгіштігін қалпына келтіру үшін қажетті ӨЖВ, оксигенотерапия және реанимация жабдықтарын дайын ұстау қажет. Себебі көбінесе науқастар севофлуранмен жалпы анестезиядан тез шығады, оларға операциядан кейінгі анальгезия ерте керек болуы мүмкін. Сезімтал науқастарда қаңқа бұлшық еттерінің гиперметаболизм жағдайы дамуы мүмкін, ол оттегіге қажеттілікті арттыруға және қатерлі гипертермия синдромының дамуына әкеледі, бірінші белгісіне гиперкапния жатады, ал клиникалық симптомдарына бұлшық ет тарылуы, тахикардия, тахипноэ, цианоз, аритмия және/немесе АҚ тұрақсыздығы. Кейбір осы арнайы емес симптомдар жалпы анестезияның бастапқы сатысында көрінуі мүмкін, жедел гипоксия, гиперкапния және гиповолемия. Қатерлі гипертермияны емдеу: препаратты алып тастау, к/т дантроленді енгізу және ұстап тұрушы симптоматикалық ем. Кейіннен бүйрек жетіспеушілігі дамуы мүмкін, сондықтан диурезді бақылау және мүмкіндігінше ұстап тұру қажет. Жалпы анестезия деңгейі жеңіл және тез өзгеруі мүмкін, сондықтан севофлуранды беруде арнайы калибрленген булағышты қолдану керек. Жалпы анестезия тереңдеген кезде АҚ төмендеуі жоғарлайды және тыныс алу қызметі тежеледі. Жалпы анестезияны ұстап тұру кезінде севофлуранның құнарлығының жоғарлауы АҚ мөлшерге тәуелді төмендеуін туғызады. АҚ шамадан тыс төмендеуі жалпы анестезияның тереңдеуімен байланысты болады; бұндай жағдайларда оны берілетін севофлуранның құнарлығын азайту арқылы жоғарлатуға болады. Жүрек тамырының ауруымен ауыратын науқастарда тұрақты гемодинамиканы ұстап тұру қажет, миокардтың ишемиясын болдырмау үшін. Жалпы анестезиядан науқастар шыққан кезде, бөлішеге тасмалдағанда, қатаң бақылау қажет. Себебі миорелаксанттардың әсер етуі севофлуранмен ингаляция жасағаннан кейін бірнеше минуттан кейін күшейе түседі, кіріспелі жалпы анестезия кезінде миорелаксанттардың мөлшерін азайту кеңірдек интубациясының кідіруіне немесе бұлшық еттердің барабарсыз босансуына әкелуі мүмкін. Эндотрахеальды интубация кезінде үйексізденбейтін миорелаксантардың мөлшерін төмендетуге болмайды; жалпы анестезияны ұстап тұру кезінде қосымша миорелаксанттардың мөлшерін жүйке белсенуінің жауабын ескеріп енгізеді. Нейрохирургиялық араласуларда, егер бас ішінің қысымы жоғары қауіпі болса, севофлуранды бас іші қысымын төмендетуге бағытталған сақтық шараларымен біріктіріп, гипервентиляция сияқты шаралармен қолданады. Кесар тілігі кезінде жалпы анестезия үшін қолдануда анасы мен баласы үшін севофлуранның қауіпсіздігі белгіленген. Көбінесе севофлуранды енгізуді доғарғаннан кейінгі органикалық емес фтордың ең жоғарғы құнарлығы 2 сағаттан кейін жетеді және операция алдындағы деңгейге 48 сағаттан кейін барып келеді (фтор құнарлығының жоғарлауы бүйрек қызметінің бұзылуымен жүрмейді). Жалпы анестезиядан кейін бірнеше уақытқа дейін авто көлікті жүргізуден және потенциальды қауіпті қызмет түрімен айналысудан, үлкен көңіл қоюды талап ететін және тез психомоторлы реакцияларды талап ететін қызметтерден бас тарту қажет. Кеуіп кеткен көмір қышқылды газ сорбенттерін ауыстыру: экзотермиялық реакциялар, егер сорбент құрғаса севофлуран мен көмір қышқылды газ сорбенттері әрекеттескенде күшейеді, мысалы, құрғақ газдың әсер етуі кезінде. Кеуіп кеткен сорбенттермен севофлуранды қолданған кезде сирек ингаляциялық жалпы анестезия үшін аппаратта өздігінен жану немесе/және шектен тыс қызып кетуінің жағдайлары суреттелген. Көмір қышқылды газ сорбентінің қор қабының қызуы кезінде, севофлуранның (булағыштың белгілеуімен салыстырғанда) ұстап қалуының жоғарлауы немесе күтпеген жерде тыныс алатын құнарлығының төмендеуі мүмкін. Егер анестезиолог көмір қышқылды сорбенттің кеуіп кеткенін күдіктенсе, онда оны севофлуранды қолданар алдында ауыстыру керек. Сорбент кеуіп кеткенде индикатор түсі әр қашанда өзгермейді, сондықтан индикатор түсінің өзгермеуі адекватты гидратация дәлелі деп санауға болмайды. Сорбенттерді индикатор түсіне тәуелсіз үнемі ауыстырып отыру керек.

Жанама әсерлері

Қолдану кезінде – жүрек және тыныс алу қызметінің тежелуі (мөлшерге тәуелді), жүректің айнуы, құсу, жөтелдің күшеюі, АҚ төмендеуі немесе жоғарлауы, қобалжу, ұйқышылдық (жалпы анестезиядан шыққаннан кейін), қалтырау, брадикардия, тахикардия, бастың айналуы, сілекей бөлінуінің жоғарлауы, интубациядан кейінгі апноэ, ларингоспазм, лихорадка. Сирек – операциядан кейінгі гепатит, балаларда, севофлуранмен кіріспелі жалпы анестезия алған кезде - дистония (севофлуранды қолданумен байланыс белгіленбеген). Қолданғаннан кейін - сирек: тырысулар, қатерлі гипертермия және аллергиялық реакциялар (бөртпелер, есекжем, қышынулар, бронхоспазм, анафилактикалық немесе анафилактоидты реакциялар), көңіл күйдің өзгеруі, өтпелі гипергликемия және лейкоцитоз. Жалпы анестезия кезінде және кейін – қан сары суында өтпелі неорганикалық фтордың жоғарлауы, "бауыр трансаминаза" белсенділігінің жоғарлауы. Мөлшерден тыс. Емдеу: севофлуранды енгізуді доғару, тыныс алу жолдарының өткізгіштігін қамтамассыз ету, өкпеге оттегіні енгізумен көмекші немесе бақыланатын алмасуы және ЖҚТ қызметін ұстап тұру.

Саудаға тіркелген атауы: Севоран