8.5.6. Арнамалы антидаттар

Месна

(Mesna)

4.2.бөлімді қара

8.5.7. Құсуға қарсы заттар

МЕТОКЛОПРАМИД

(METOCLOPRAMIDE)

17.2 бөлімді қара

ОНДАНСЕТРОН

(ONDANSETRON)

17.2 бөлімді қара

ТРОПИСЕТРОН

(TROPISETRON) 17.2 бөлімді қара

9. Паркинсонизмге қарсы арналған дәрілік заттар

Паркинсонизм кезінде қолданылатын дәрілік заттар

Паркинсонизм кезіндегі дәрілік терапия науқастың қозғалыс бұзылыстарының айқындылығына байланысты болады; толығымен ол ақталмаған, егер сиптомдар жұмыс қабілетін және әлеуметтік бейімділік бұзылыстарын туғызбағанша (кейде левадопа препаратын кейбір жағдайларда ерте сатыда қолдануы мүмкін). Дәрілік терапия жүргізу кезінде, науқастың дәріні көтере алуына және аурудың үдеуіне сәйкес мөлшерін түзетуді қажет ететіндіктен қатаң бақылаулар қажет. Ең тиімді терапиялық ықпал левадопаны және шеткі ДОФА-декарбоксилаза баяулатқыштарын (карбидопа немесе бенсеразид) біріктіруде байқалады. Көрсетілген дәрілік заттардың біріктірілуі, қозғалыс қызметінің жақсаруы мен ең төменгі жанама әсерлерінің арасындағы қатынасқа қол жеткізуге мүмкіндік береді. Дискинезияның дамуымен левадопа мөлшерін жоғарлату мүмкіндіктері шектеледі, олардың жиілігі емдеу ұзақтығының жоғарлауына байланысты күшейеді. Идиопатиялық паркинсонизмді ерте сатысында емдеу үшін, дофамин рецепторларының агонистері қолданылады, бромокриптин сияқты [ӘДҰ Молдельді тізіміне кірмейді]. Одан басқа дофамин рецепторларының агонистері, сонымен қатар амантадин [ӘДҰ Молдельді тізіміне кірмейді] немесе моноаминооксидаза В типтерінің баяулатқыштары (селегилин) [ӘДҰ Молдельді тізіміне кірмейді] леводопаның тиімділігін жоғарлату үшін және қозғалыс флюктуациясы мен дискинезия сияқты емнің асқыну айқындылығын төмендету үшін тағайындайды. Антихолинергиялық препараттарды, бипериден сияқты, кейде Паркинсонизм ауруының ерте сатысында қолданады (жас науқастардағы клиникалық суреттердегі дірілдеудің басым болып кеуінде), сонымен қатар дәрілік паркинсонизм кезінде.

Эссенциальды дірілдеу кезінде және ұқсас бұзылыстарда қолданылатын дәрілік заттар

Эссенециальды дірілдеу. Эссенциальды дірілдеу кезінде b-адренотежегіштерді қолдану мүмкін, мысалы, пропранолол (120 мг/тәу). егер дірілдеу физикалық немесе әлеуметтік дезадаптация туғызатын болса, дәрілік терапия көрсетілген.

Дистония. Дистанияның даму себебін анықтау мүмкін емес кезде және науқаста өздігінен аурудың беті қайтпағанда, дистонияның дофаминге тәуелді екендігін анықтау үшін, леводопамен емдеуді бастап көру керек. Егер 3 ай бойы левадопамен емдеу барысында оң тиімділік болмаса, препаратты алып тастау керек және аз мөлшерде антихолинергиялық заттарды, көбінесе бипериденді тағайындайды. Бипериденнің мөлшерін біртіндеп жоғарлату 16 мг/тәулігіне болады. Левадопаның және антихолинергиялық заттардың тиімділігі болмаған кезде, басқа дәрілерді тағайындайды, диазепам, баклофен, карбамазепин немесе фенотиазин сияқты. Сонымен қатар дискинезия кезінде белгілі тиімділікке қол жеткізу үшін психотерапия көмегімен қол жеткізуге болады.

Хорея. Хореи түріндегі гиперкинезия кейбір дәрілік заттармен демеуі мүмкін, леводопа, фенитоин және антипсихотикалық препараттар сияқты. Хантингтона ауруы — көбінесе жиі туа пайда болған хорея. Хантингтон ауруы кезіндегі дәрілік терапия симптоматикалық болып келеді және аурудың барысына әсер етпейді. Емдеу мақсаты дофаминергиялық өткізгіштігін төмендетумен қорытындылады. Антипсихотикалық заттар дофаминнің антагонистері болып келеді және хорей түрді гиперкинездің айқындылығын уақытша төмендетеді.

Тарту. Тартулар, хорей түрлі гиперкинезге ұқсас болады, жиі невротикалық бұзылыстардың көріністеріне жатады. Табиғаты органикалық тартулар кезінде және Туретта синдромында антипсихотикалық препараттармен емдеулер тиімді болып келеді.

Кешкі дискинезия. Кешкі дискинезиялар антипсихотикалық препараттарды ұзақ қолданған кезде дамуы мүмкін. Бет бұлшық еттерінің (ұрттың, еріннің) және тілдің өздігінсіз қайталанатын хорей түрді гиперкинезиямен сипатталады; сирек — аяқ қолдың (қол саусақтарында). Негізгі емдеу әдісі — антипсихотикалық препараттарды қабылдауды доғару немесе мөлшерін төмендету (психикалық бұзылыстар сақталған кезде).

Бромокриптин

(Bromocriptine)

Шығарылу түрі. Таблеткалар 2,5 мг

Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі.

Паркинсонизм^А (леводопа/карбидопамен емдеудің тиімсіз болу жағдайларында) — 30–40 мг/тәу.

Бедеулік және дисменорея пролактиннің жоғары өнімінде, гиперпролактинемия (сонымен қатар психотропты және антигипертензивті дәрілік заттарды қабылдау кезінде), босанғаннан кейінгі лактация (оны басу қажеттіліг кезінде), акромегалия, қатерсіз түйінді немесе сүт безінің кистозды өзгерістері. Ішке тамақпен бірге қолданады. 2,5 мг-нан тәулігіне екі реттен 10-17 күндей тағайындайды. Гинекологиялық тәжірибеде босанғаннан кейін дамитын галактореи-аменореи синдромы кезінде, гиперпролактинемиямен байланысты аналық безінің дисфункциясында және бедеулікте — 1,25 мг-нан күніне 2–3 реттен 3-6 ай бойы. Иценко — Кушинга ауруы кезінде бірінші күндері 7,5 мг/тәулігіне қабылдайды, кейін мөлшерін төмендетеді 5–2,5 мг/тәулікке. 2-3 аптадан кейін ұстап тұрушы мөлшерге өтеді, курсы 6-8 ай. Акромегалия кезінде 5–10 мг-нан тағайындайды. 

Кері көрсеткіштері. Жоғары сезімталдық, гипотензия, жуырда миокардтың инфаркты болғанда, айқын ырғақтың бұзылуы, психикалық аурулар.

Сақтандыру.

Келесі мәселелі жағдайларда тәуекел мен пайданы салыстырып қарастыру қажет:

АІЖ эрозивті-жаралы зақымданулары, жүктілік (I үшайында). Жоғары көңіл бөлуді және тез шешім қабылдауды қажет ететін науқастарға сақтықпен тағайындайды.

Әрекеттесуі: 1 қосымшаны қара.

Жүктілік: FDA категориясы В.

Емшекпен емізу: төс сүтіне өтеді. Ұсынылмайды.

Жанама әсерлері

Жүректің айнуы, құсу, іштің қатуы, АҚ төмендеуі, аяқ пен қол саусақтарының тоңған кезде бозаруы, бастың ауруы, шырышты қабаттың ісінуі. Сирек — ортостатикалық гипотензия, коллапс.

Саудаға тіркелген атауы: Бромокриптин.

Тригексифенидил

(Trihexyphenidyl)

Шығарылу түрі. Таблеткалар 2 мг

Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі.

Паркинсонизм (идиопатиялық, атеросклерозды, постэнцефалиттік, дәрілік), Литтля ауруы, экстрапирамидалық және пирамидалық жүйенің зақымданулармен байланысты спастикалық салдар (сирек). Ішке, бастапқы мөлшер — 0,5–1 мг/тәулігіне, қажет жағдайларда мөлшерін жоғарлатуға болады 5–10 мг-ға дейін 1–3 қабылдауға.

Кері көрсеткіштері. Жабық бұрышты глаукома түрі, қуық үсті безінің қатерлі ісігінің III-IV сатысы.

Сақтандыру.

Келесі мәселелі жағдайларда тәуекел мен пайданы салыстырып қарастыру қажет:

Жүрекшенің жыбырлауы, АІЖ обструктивті ауруы, жүректің, бүйректің, бауырдың декомпенсирленген ауруы, артериальды гипертензия, жүктілік.

60 жастан жоғары науқастарда жоғары сезімталдық болуы мүмкін, көздің ішкі қысымын бақылау қажет. Жанама әсерлердің айқындылығы емдеу барысында төмендейді.

Әрекеттесуі: 1 қосымшаны қара.

Жүктілік: Ұсынылмайды.

Емшекпен емізу: төс сүтіне өтеді. Ұсынылмайды.

Жанама әсерлері

Ауыздың құрғауы, аккомодация парезі, тахикардия, іштің қатуы, несеп шығарылуының бұзылуы, ірінді паротит, ксеростомия, бастың ауруы, тітіркенушілік, көңіл қою қабілетінің төмендеуі, дәрілік тәуелділік, тері бөртпелері.

Саудаға тіркелген атауы: Циклодол.

Леводопа+карбидопа

(LEVODOPA AND CARBIDOPA)

Карбидопа — шеткі ДОФА-декарбоксилаза баяулатқыштарының өкілі, препарат  шеткі тіндердегі левадопаның дофаминге айналуын шеттетеді, жанама әсерлерін төмендетеді және ОЖЖ-не жететін левадопа санын жоғарлатады. Көптеген препараттарда левадопа мен кабидопаның қатынасы 10:1 (немесе 4:1) құрайды.

Шығарылу түрі. Таблеткалар 250 мг/25 мг. [ӘДҰ ұсынылады]

Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі.

Паркинсон ауруы және екіншілік паркинсонизм (дәріліктен басқа). Препаратты пероральды тамақтан соң тағайындайды. Әр жағдайда қатаң бақылаумен мөлшерді жеке тағайындайды. Емді 100 мг-нан бастайды (карбидопаны 10 мг-нан) күніне 2 реттен; мөлшерді 100 мг-ға жоғарлатады (карбидопамен 10 мг-ға дейін) әр бірнеше күннен кейін қажеттілік бойынша ең жоғарғы мөлшер 1,5 г леводопа (150 мг карбидопа) (6 таблетка 250 мг/25 мг-нан).

Кері көрсеткіштері. Бір мезгілде талдамсыз моноаминоксидаза баяулатқыштарымен қабылдау; жабық бұрышты глаукома; белгіленген немесе күдіктенетін қатерлі меланома.

Сақтандыру.

Келесі мәселелі жағдайларда тәуекел мен пайданы салыстырып қарастыру қажет:

Өкпе ауруларында, жара ауруларында, жүрек қан тамыр ауруларында (инфаркт миокардын қоса), қант диабетінде, остеомаляция, жабық бұрышты глаукомада, анамнезендегі меланома (белсену тәуекелі), психикалық аурулар кезінде (ауыр жағдайларда — қолданудан қашу керек) сақтықтықпен тағайындау керек. Бауыр қызметін, қанның түзілуін, психикалық жағдайларда, жүрек қан-тамырлар жүйесі мен ұзақ қолданған кезде бүйрек қызметін қатаң мониторинг жасау қажет. Егде жастағы науқастарға тағайындағанда мөлшерін бірден жоғарудан қашу керек. Науқастарға біртіндеп қалыпты қозғалыс белсенділігіне оралудың қажет екендігін түсіндіру керек. Препаратты бірден алып тастаудан қашу керек.

Әрекеттесуі: 1 қосымшаны қара.

Жүктілік: FDA категориясы С. Жануарларда тератогендік және эмбриотоксикалық әсері анықталған. Ұсынылмайды.

Емшекпен емізу: төс сүтіне өтеді. Ұсынылмайды.

Жанама әсерлері

Жүректің айнуы, анорексия және құсу, әсіресе емнің басында; емнің басындағы постуральды гипотензия, әсіресе егде жастағы науқастар мен гипертензивті ем қабылдаушыларда; шамадан тыс ұйқышылдық (науқасты осы жанама әсерлер туралы ескерту қажет); естің шатасуы, түрлі-түсті түстер, бастың айналуы; тахикардия, аритмия; ағзаның биологиялық сұйықтықтарының қызыл түске боялуы; ұйқының қашуы, бастың ауруы, «толқыну» (бет, мойын және көкірек терісінің гиперемиясы); асқазан-ішек жолдарынан қан кетулер; шеткі невропатия; дәмнің бұзылуы; қышыну, бөртпелер; бауыр ферменттер белсенділігінің өзгеруі; психикалық бұзылыстар, психозды қоса, депрессия, елестер, қиялдар; неврологиялық бұзылыстар, дискинезияны қоса, мөлшерді жоғарлатумен шектелуі мүмкін; ауыратын дистониялық спазмдар («тоздыру» феномені және «өшіп-жану» синдромы, жоғарыда қара) ұзақ қолданғанда; бірден алып тастағанда болатын қатерлі нейролептикалық синдром; сирек — жоғары сезімталдық.

Саудаға тіркелген атауы: Леводопа+Карбидопа.