8.3. Гормонды және гормондарға қарсы препараттар

Гормональды ем сүт безінің, қуық үсті безінің қатерлі ісігі және эндометрия кезінде өте маңызды болып келеді. Гормональды препараттарды сонымен қатар бүйректің қатерлі ісігінде, карциноидта, кейбір ұйқы безінің ісіктерінде, меланомаларда және басқа кездерде қолданады. Бірақ гормональды ем толық сауығуға әкелмейді, олардың көмегімен симптоматиканы шеттетуге және науқастың өмірін ұзартуға болады. Осындай ем жүргізген кезде ісіктердің оларға сезімталдығын (рецепторларды анықтау) және жанама әсерлерін қатаң қадағалау керек, себебі емдеу кестесіне өзгерістерді енгізу үшін.

Гормональды препараттар әсер ету бағытына қарай келесі топтарға бөлінеді:

8.3.1. Андрогендер

8.3.2. Прогестиндер

8.3.3. Эстрогендер

8.3.4. Гонадотропин-рилизинг-гормон аналогы (гозерелин, октероид, ланреотид, октреотид, трипторелин)

8.3.5. Антиэстрогендер (анастрозол, летрозол, тамоксифен)

8.3.6. Антиандрогендер (бикалутамид, финастерид, ципротерон)

8.3.7. Басқа да (кальцитонин)

8.3.1. Андрогендер.

Нандролон

(Nandrolone)

18.2 бөлімді қара

ТЕСТОСТЕРОН

(TESTOSTERONE)

18.2 бөлімді қара

8.3.2. Прогестиндер.

Медроксипрогестерона ацетат

(Medroxyprogesterone)

18.3 бөлімді қара

8.3.3. Эстрогендер.

Этинилэстрадиол

(Ethinylestradiol)

18.4 бөлімді қара

8.3.4. Гонадотропин-рилизинг-гормон аналогтары

Бұл топтың препараттары гипоталамустың жасанды рилизинг-факторының аналогтары: гозерелин – ГРГ аналогы (гипофизбен ЛГ мен ФБГ бөлінуін баяулатады), ланреотид – соматостатиннің аналогы (СТГ мен ТТГ бөлінуін тежейді, гастропанкреатиндік пептидтердің секрециясын тежейді), октероитид – соматостатиннің әсері ұзақ аналогы, трипторелин – ЛГРГ аналогы (ЛГ мен ФБГ бөлінуін басады). Аталған топтың препараттары ісіктерге қарсы белсенділігі жоқ екендігін есте сақтау керек, олар тек симптоматикалық немесе паллиативті мақсатпен қолданылады.

ГОЗЕРЕЛИН

(GOSERELIN)

Шығарылу түрі. Шприц-ампула 3,6 мг, 10,8 мг.

Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі.

Қуық үсті безінің қатерлі ісігі (гормонға тәуелді), сүт безінің қатерлі ісігі (репродуктивті жаста немесе перименопауза кезінде), жатыр фибромасы (хирургиялық еммен біріктіріп). Т/а қолдаданы (іштің алдыңғы қабырғасына) 3,6 мг 1 рет 28 күнде. Қатерсіз гинекологиялық ауруларды емдеуде 6 айдай жүргізеді. Қуық үсті безінің қатерлі ісіктерінде емдеуде — 10,8 мг әр 12 аптада.  

Кері көрсеткіштері. Жүктілік, лактация, жас балаларға, препаратқа жоғары сезімталдық.

Сақтандыру. Гозерелин 10,8 мг әйелдерге қолдану ұсынылмаған.

Гозерелинді несепағар өткізгіштігінің бұзылу немесе жұлын мидың басылу дәрежесінің даму тәуекелінің еркектерде жоғары болуында сақтықпен қолдану керек. Бұл жағдайларда емнің бірінші айларында қатаң дәрігердің бақылауы қажет. Гозерелинді қолданған кезде АҚ өзгерістері байқалады.

Науқастарды бақылау (көбінесе клиникалық маңызды): қуық үсті безінің секретінде немесе қанның сары суында қышқыл фосфатазаны анықтау, қуық үсті безінің антиген құнарлығын және қанның сары суындағы тестостерон құнарлығын анықтау.

Экспериментальды зерттеулер кезінде гозерелиннің канцерогенді әсері анықталында, ал мутагенді әсері анықталмады.

Әрекеттесуі: 1 қосымшаны қара.

Жүктілік: Кері көрсетілген.

Емшекпен емізу: Кері көрсетілген.

Жанама әсерлері.

Еректерде: потенцияның толқынуы мен төмендеуі; сирек – сүт бездерінің ісінуі мен ауырсынуы; емнің басында – уақытша сүектердегі ауырсынулардың күшеюі; жеке жағдайларда – несепағардың өткізгіштерінің бұзылуы мен жұлын миының басылуы.

Әйелдерде: толқынулар, тершеңдіктің жоғарлауы және либидоның өзгеруі, бастың ауруы, депрессия, қынаптың шырышты қабатының құрғауы; емнің басында уақытша ауырсынуының күшеюі мүмкін; сирек – сүт безі көлемінің өзгеруі, сүйектің деминерализациясы, қайтымсыз менопауза.

Еркектер мен әйелдерде тері бөртпелері болуы мүмкін; сирек науқастардағы тері метастаздары кезінде емнің басталуынан кейін гиперкальциемия болуы мүмкін.

Саудаға тіркелген атауы: Золадекс.

ЛАНРЕОТИД

(LANREOTIDE)

Шығарылу түрі. Лиофилизирленген флакондағы микросфералар 30 мг; егуге арналған ұзақ әсерлі босанудан шығатын ерітінді 60 мг, 90 мг, 120 мг.

Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі.

Бөлімді қара. Карциноидты ісіктердің клиникалық симптомдарын шеттетуде. Б/е қолдану емнің басында 30 мг-нан 1 реттен 14 күнде енгізеді, тиімділігі жеткіліксіз кезде егу арасын 10 күнге дейін қысқартады.

Кері көрсеткіштері. Жүктілік пен лактация кезеңінде

Сақтандыру. Науқастарды бақылау: емнің басында, сонымен қатар емдеу үдерісінде әр 6 ай сайын қуықтың УДЗ жүргізу ұсынылады. Қант диабетімен ауыратын науқастарға қандағы глюкоза деңгейін қатаң бақылау, ал инсулин қабылдайтын науқастарға – инсулин мөлшерін түзету қажет.

Бауыр/бүйрек қызметі бұзылған кездегі емдерде мөлшерді қатаң және сақтықпен талдау керек.

Ланриотид ісіктерге қарсы белсенділігі жоқ екендігін есте сақтау керек.

Әрекеттесуі: 1 қосымшаны қара.

Жүктілік: Кері көрсетілген.

Емшекпен емізу: Кері көрсетілген.

Жанама әсерлері.

Анорексия, жүректің айнуы, құсу, іштің ауруы, диарея мүмкін. Сирек – өт қапшығында тастардың байлануы, глюкозаға тұрақтылықтың өзгеруі.

Саудаға тіркелген атауы: Соматулин.

ОКТРЕОИТИД

(OCTERIOTIDE)

Шығарылу түрі. Егуге арналған ерітінді 50 мкг, 100 мкг

Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі.

Бөлімді қара. Гастроэнтеро-панкреатиттік эндокринді жүйе ісіктерінің симптомдарын шеттету. Инсулиномалар. Т/а қолданылуы. Ісіктер кезінде бастапқы мөлшерді 50 мкг 1-2 реттен/тәулігіне құрайды, кейін оны жоғарлатады, көбінесе 100-200 мкг-нан 3 ретен/тәулігіне.

Кері көрсеткіштері. Перпаратқа жоғары сезімталдық. Сақтықпен – өт тас ауруларында, қант диабеті, жүктілік, лактация.

Сақтандыру. Науқастарды бақылау: емнің басында, сонымен қатар емдеу үдерісінде әр 6 ай сайын қуықтың УДЗ жүргізу ұсынылады.

Октероитид ісіктерге қарсы белсенділігі жоқ екендігін есте сақтау керек.

Әрекеттесуі: 1 қосымшаны қара.

Жүктілік: Қатаң көрсеткіштер бойынша қолдану мүмкін.

Емшекпен емізу: Қатаң көрсеткіштер бойынша қолдану мүмкін.

Жанама әсерлері.

Жиі: аритмия (3% науқастарда карциноидты ісіктерде), брадикардия (19% науқастарда карциноидты ісіктерде). Сирек: гипергликемия, гипогликемия, жедел панкреатит. Мөлшерден тыс қолданғанда: іште спастикалық аурулар, диарея, бос асқазанды сезіну, брадикардия, бастың айналуы, бетке толқынулардың келуі. Емдеу – препаратты қабылдауды доғару, симптоматикалық терапия.

Саудаға тіркелген атауы: Октреотид, Сандостатин

ТРИПТОРЕЛИН

(TRIPTORELIN)

Шығарылу түрі. Егуге арналған ерітіндіні дайындау үшін ұнтақ 3,75; егуге арналған суспензияны дайындау үшін ұнтақ ұзақ әсерлі босатылып шығатын 0,1 мг, 11,25 мг.

Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі.

Қуық үсті безінің гормонға тәуелді карциномасын симптоматикалық емдеу. Эндометриоз, жатырдың миомасы, экстрокорпоральды ұрықтандыру. Б/е қолданады. Егуге арналған ерітіндіні кәдімгі әсер ету ұзақтығымен: бір реттік терапиялық мөлшер – 525 мкг, бір реттік ұстап тұрушы мөлшер – 105 мкг. Енгізу жиілігі жеке анықталынады.

Депо-түрі: бір реттік мөлшер – 4,12 мг, енгізу жиілігі 1 рет 28 күнде, етеккірдің 3-ші күнінен бастап. Т/а немесе б/е енгізеді.

Кері көрсеткіштері. Қуық үсті безінің гормонға тәуелді аденомасы, простатэктомиядан кейінгі жағдай, остеопороз, жүктілік, лактация, препаратқа жоғары сезімталдық.

Сақтандыру. Науқастарды бақылау: емдеу үдерісі кезінде қан плазмасында жыныс гомондарының деңгейін бақылап отыру керек, сонымен қатар миома көлемін.

Еркектерден емнің басында плазмада тестостерон деңгейінің жоғарлауы мүмкін, сондықтан емнің 1-ші аптасында науқастың жағдайын қатаң қадағалау керек және қажет жағдайларда симптоматикалық ем жүргізіледі.

Әрекеттесуі: 1 қосымшаны қара.

Жүктілік: Кері көрсетілген.

Емшекпен емізу: Кері көрсетілген.

Жанама әсерлері.

Толқынулар, дене салмағының жоғарлауы, либидоның төмендеуі, гинекомастия (еркектерде), бедеулік, сүйек тіндерінің тығыздығының төмендеуі мүмкін.

Саудаға тіркелген атауы: Диферелин.