2.1 Дiрiлдi себушiнiң негiзгi тәуелдiлiктерi

Бункердiң формасы. Бункер түрi меxанирленген жүктеме “өлi аймақ” пайда болғандағы толық жүктелу кезiндегi толық толтыру шарттарын қанағаттандыру қажет, онда бункердi араластыру кезiндегi тыңайтқыштар кешiгедi және де жүктейтiн тетiктерге немесе егу құрылысына өз салмағының әсерiнен қозғалмайды. Бұл құбылыс егу тетiктерiне салмақтарды бағыттайтын қабырғалардың жеткiлiксiз иiлуi кезiндегi қатты тыңайтқыштар үшiн басты орын алып тұр.

Сонымен қатар бункерлер түрi , бункерден тыңайтқыштан ағыс режимiн бұзатын, тетiктер үстiнде тыңайтқыштардың жинақтық пайда болу тууының мүмкiндiгi ескерiлуi керек.

Қабырғалардың иiлу бұрышы бункердiң төменгi бөлiгiнде “өлi” кеңiстiк пайда болмайтынжәне қалдықсыз садмақтың үгiтiлуi жүретiн кезiндегi, бункердiң қабырғасы бойынша тыңайтқыштың үйкелiс коэффициентiне тәуелдi. Әр жағдайда қабырғалардың иiлу бұрышы көк жиекте бункер қабырғасы бойынша тыңайтқыштың үйкелiс бұрышынан көп болу қажет, сондықтан бункердiң төменгi бөлiгiн пирамида етiп жасалынуы ұсынылады. Пирамидалы қабырғаның иiлу бұрышын жоғарыда аталған шарттардан анықтаймыз, яғни иiлу бұрышы қабырға бойынша тыңайтқыштың үйкелiс бұрышынан жоғары болуы қажет.

Кез-келген минералдық тыңайтқыштар үшiн пайдалану, үйкелу коэффициенттерiнiң эксперименталдық мәнберi болат бойынша 0,4-тен 0,785-ке дейiнгi шектерде болады, өйткенi

(2.2)

мұнда - жазықтық жанама бұрыш, онда пирамиданың қабырғаларының жанама бұрыштық мәнi 35˚-тан жоғары болуы қажет.

Себу саңылауларының өлшемдерi. К.В. Алферов және Р.Л. Зенковтың теориялық және эксперименталдық зеттеулерiнiң нәтижелерiн пайдалана отырып күмбездiң болуы мүмкiн болатын себу терезелерiнiң шектi өлшемдерiн анықтауға болады.

Қабырғалардың қатынасы бiр тiкбұрышты саңылау үшiн

; ; (2.3)

мұнда: - ығысудың бастапқы кедергiсi; - тыңайтқыштың iшкi бөлiктерiнiң бұрышы; - тыңайтқыштың көлемдiк массасы.

Есептеу үшiн түйiршiктелген суперфосфаттың көрсеткiштерiн пайдаланамыз, ол Қазақстанның солтүстiк облыстарында енгiзiлетiн тыңайтқыштардың негiзгi түрi болып табылады.

Iшкi үйкелiстiң бұрышы- ығысуға бастапқы кедергi- r=0,06-0,08 кг/ , тыңайтқыштың көлемдiк салмағы- =1005 кг/ , :

=54,4 см. (2.4)

Онда в=0.7а=38 см.

Келтiрiлген формулалар бойынша есептелiнген себу саңылауларының өлщемдерi, күмбезденудiң пайда болмайтыны туралы толық кепiлдiк бермейдi. Ол тыңайтқыштың физикалық-меxаникалық қасиеттерiн сақтау және енгiзу кезiнде өзгеруiмен байланысты.

Осыған байланысты күмбезденудiң пайда болуын болдыртпайтын, себу аппаратын тыңайтқыштармен үздiксiз қамтамасыз ететiн винттiк-конусты қопсытқыш қолданылады.

2.2 Сурет – Бункердың сұлбасы

Бункердiң материалы және қапталуы. Аса сусымалы қатты тыңайтқышқа арналған бункер, 1 мм қалыңдығы беттiк болаттан жасалынатын, iдетте пiсiру құрылысы ретiнде келтiрiледi. Бункерлер каркасын дайындау үшiн машиналардың бункерлердiң қабырғасы үшiң Ст. 3 болаты кең қолданылады. Оның тотығуға қарсылығы көптеген тыңайтқыштармен салыстырғанда, әсiресе сапалық құрылыстық болаттардан жоғары; ол онда көмiртегiнiң аз болуымен түсiндiрiледi. 1X13 және 1X18Н9Т секiлдi тотықпайтын болаттар, жақсы тотығуға берiктiгiн көрсетедi, бiрақта осы болаттардан дайындалған бункерлер, сильвинит және нитрофоска әсерiнiң салдарынан терең петтинг түрiнде маңызды тотығу зақымдарын алады. Сондықтан, дипломдық жобада бункердi дайындау үшiн Ст.3 болаты, ал бояу ретiнде ЭП-531 экоксидтi эмаль ұсынылады.

Бункер көлемiн есептеу. Бункер көлемi тыңайтқышты мөлшерлегiш құрылғыға қозғалыстың бағытына және еңкiштiгiне байланыссыз бiрқалыпты және үздiксiз беру үшiн оңтайлы болу керек.

Сыйымдылық көлемiн анықтау үшiн келесi формуланы қолдану ұсынылады [10]:

, (2.5)

мұндағы -сепкiштi бiр рет толтырған кездегi машинаның жүретiн загон ұзындығы, м; - максималды себу нормасы, кг/га; -машинаның жұмысшы алым енi, м; - себiлетiн материал тығыздығы, кг/ ; - бункердi себiлетiн материалмен толтыру коэффициентi (0,9).

Бірақ, бұл формула оңтайлы сыйымдылық көлемiн анықтауға мүмкiндiк бермейдi. Себебi, оптималды ретiнде загон ұзындығы белгiсiз. Егер де бункер көлемiн максимал етiп алсақ себетiн материалдың массасы көп болады. Сонымен қатар оны жылжытуға көп күштi қажет етедi, трактордың шектеулi қуат қорымен агрегат жылдамдыға аз болады. Ал бұл өз кезегiнде трактордың өнiмдiлiгiн төмендетедi. Егер сыйымдылық көлемi аз болатын болса, оны трактордың өнiмдiлiгiн төмендететiн тоқтауға көп уақыт бөлiп жиi толтыру керек болады және жанармай шығыны көп болады.

Себетiн машинаның оңтайлы сыйымдылық көлемiн анықтау жеткiлiксiз, сонымен қатар материалды үнемдеу мақсатында оның формасын және өлшемдерiн анықтаған маңызды. Бұл жұмыста көп тараған сыйымдылық формасының негiзгi өлшемдерiн анықтау үшiн экстремалды мәндер функциясы әдiсiн қолданып келесi форманың формуласы берiлген: цилиндрлiк, цилиндрлiк төменгi жағы конусты, тiкбұрышты ал төменгi жағы трапеция немесе үшбұрышты.

Осы формалардың сыйымдылығының негiзгi өлшемдерiн анықтау үшiн оның көлемiнiң V және себетiн агрегаттың эксплуатациялық-теxнологиялық жұмысының көрсеткiшiн бiрiктiретiн сыйымдылық көлемiн Е мәнiнiң формуласы қолданылады [10]:

Е= , (2 .6 )

мұнда - себетiн машинаның өнiмдiлiгi, га/сағ; -машина жұмысының келесi толтырғанға дейiнгi уақыт, сағ; - бункердiң көлемiн толтыру коэффициентi; - тыңайтқыш тығыздығы.

Е= =4.35 (2 .6 )

Сонымен, бiр ауысымда машина жетi сағат жұмыс iстейдi. Егер де машина бiр ауысымда тоқтамай жұмыс iстейтiн болса бункерiнiң көлемi үлкен болғанын қажет етедi, ал бұл өз кезегiнде жанармай шығынының өсуiне септiгiн тигiзедi. Сондықтан, машинаның жұмысының келесi толтырғанға дейiнгi оптималды уақыты екi сағат. Сонда бункерiнiң көлемi жуықтап алғанда 4 .