2.Өсімдіктерде тіршілік ететін және өсімдік ұлпаларымен қоректеніп, зақымдайтын түрлер. Өсімдік мүшелерінің насекомдармен зақымдалу типтері :

Бунақденелілердің  пайдалы жақтарынан басқа зиянды  жақтары да бар. Олардың көпшілігі  өсімдіктердің ұлпаларымен қоректеніп, аса қауіпті зиян келтіреді,  өсімдіктердің тамыр жүйелерін,  саьақтарын, жапырақтарын, өркенОлардың  көпшілігі өсімдіктердің ұлпаларымен  қоректеніп, аса қауіпті зиян  келтіреді, өсімдіктердің тамыр  жүйелерін, саьақтарын, жапырақтарын, өркедерін, бүршігін, гүлі мен  жемісін зақымдайды.

Көптеген фитофагтар қоректену барысында мәдени және шаруашылықта пайдалы өсімдіктерді зақымдайды. Насекомдар - қоректену, ұлпаға жұмыртқа салу, т.б. кездерде өсімдік ауруын туғызатын бактерия, вирустар, саңырауқұлақтарға жол ашады.

Зақымдауы нәтижесінде өсімдік өнімінің сапасы және мөлшері төмендесе , яғни экономикалық зиян келтірсе - насеком зиянкес болғаны. Сонымен, зақымдау – насекомның өсімдікпен экологиялық қарым-қатынасының бірі, ал зиян – күрделі экономикалық құбылыс. Өсімдік, кеміргіш және сорғыш зиянкестерден түрлі өзгеріске (жиі анатомо-физиологиялық) ұшырайды. Жұмыртқа салу кезінде зақымдану сирек ( орехотворкалар, кейбір сабақ шілделіктері). Ауру қоздырғыштарын тасымалдау жиі тараға (бітя, цикада, трипсалар т.б.).

Кеміргіш түрлер өсімдік мүшелерінің тұтастығын бұзады, жапырақты кеміріп фотосинтездеуші бетін кішірейтеді, тамырды зақымдап өсімдікке топырақтан ылғалдың, минерал тұздардың келуін төмендетеді. Сорғыш насекомдар өсімдіктің тұтастығын бұзбайды, бірақ сорған орында сары т.б. ноқаттар п/б, жасушалар өледі. Нәтижесінде өсімдіктің қалыпты функциясы бұзылады, өсуі, қорек қорының жиналуы , яғни өнімі төмендейді немесе толық өледі.

Өсімдік бітасы, кей шыбын (мух-галлиц) дернәсілі даму кезінде ұлпада ісік-галла туғызады.

Өсімдіктермен қоректенетін насекомдар әртүрлі мүшелермен қоректенуге маманданған. Жапыраққоректілер –филлофагтар; жеміс қоректілер – карпофагтар; ағаш сүрегімен –ксилофагтар; тамырмен – ризофагтар.

Зақым кедтіру типтері. Өсімдіктің сыртқы зақымдануы насекомның зақым келтіретін мүшесі, зақымданған өсімдік мүшесі, және өсімдіктің зақымдану реакциясымен анықталады.

І. Өсімдіктердің дайындықсыз зиянкестермен зақымдануы (н-дар өсімдіктің кез-келген мүшесімен қоректенеді).

1.Жапырақ және хвойдың зақымдануы. Кеміргіш насекомдардың талғамсыз дөрекі кеміруі (шегіртке,жұлдызқұрттар, жалған жұлдызқұрт, кейбір қоңыздар). Кеміргіш насекомдар қорекке төсемікті талғамды пайдаланады - скелетирование, бірлі-жарымды кеміру (жапырақ жегіш, қиғыш, кей көбелек, қоңыз т.б дернәсілдері). Миналау – жапырақ тақтасында дамитын дернәсілдер паренхимамен қоректеніп, жол түзеді (қызылша шыбыны, қиғыш дернәсілдері). Сорғыш насекомдар жасуша сөлін сорған орындағы ноқаттар (тля, қандала, трипсалар). Жапырақтың ширатылуы – тля т.б. сорғыш насекомдардың шаншыған орындарында ұлпаның ретсіз өсуі.

БҰҰ тамақ және ауылшаруашылық ұйымының санағы бойынша жылма-жыл зиянкестер ауылшаруашылық өнімдерінің 30% төмендетеді. Ауру қоздырғыштары дәнді залалдап, улы зат - микотоксиндер түзеді. Аурулардың эпифитотиялық таралу жағдайында ауылшаруашылық дақылдары өнімін түгелдей жояды. Зиянды жәндіктер тез көбейіп, егістіктер мен шабындықтарға үлкен зиян келтіретіні белгілі. Мысалы, колорад қоңызы бір маусымда 3 рет ұрпақ беріп, 30 млн дана, ал қандала одан көп жұмыртқа салады. Қазақстанда 2000ж шегіртке кең таралып, өте үлкен зиян келтіргені мәлім. Қазіргі таңда – елімізді ауыл шаруашылық шикізаттары және өнімдерімен тұрақты қамтамасыз ету мәселесі тұрған кезде ауылшаруашылық дақылдарының зиянкестеріне қарсы қолданатын шаралардың маңызы жылма-жыл артып келеді. Адамзат өсімдік шаруашылығымен айналысқан кезден бастап өсімдік зиянкестерімен әртүрлі жолдармен күресуде. Өсімдікті химиялық заттармен қорғау осыдан 2000 ж бұрын басталған. Демокрит (б.э.д. 460-380 жж) өсімдікті аурулардан қорғау үшін күл, ұсақталған кипарис жапырақтары, сұйытылған зәр ертіндісін ұсынған.