3. Rodzaje terytorium

• podlegające suwerennej władzy państwowej (dopuszcza się przypadek organizacyjnego zwierzchnictwa terytorialnego – niesuwerenne organizacje terytorialne)

• nie podlegające władzy państwowej

• res communis – morze pełne, przestrzeń kosmiczna, dno mórz i oceanów (nie podlegają zawłaszczeniu)

• res nullius, terra nullius – np. nowa wyspa (dopuszcza się przypadki przyznania pewnych uprawnień państwom)

• podlegające władzy, ale nie mające charakteru suwerennego – tzw. niesuwerenne organizacje terytorialne

1. Teorie o istocie prawnej terytorium

1. przedmiotowa – terytorium jako podmiot władzy państwowej

2. podmiotowa – terytorium jako element państwa, „ciało” państwa, które jest z kolei organem quasibiologicznym

3. przestrzenna – terytorium jako przestrzeń, w której działa państwo

4. kompetencji – terytorium jako zakres obowiązywania porządku prawnego państwa

5. Terytorium państwowe

Oznaczony, co do tożsamości wycinek globu ziemskiego, stanowiący element państwa, będący przedmiotem władzy państwowej, w obrębie którego państwo wykonuje władzę w sposób suwerennej w stosunku do osób, rzeczy i zdarzeń, a także poza jego granicami na podstawie zwyczajowej lub umownej normy prawa międzynarodowego.

„wycinek globu ziemskiego” – usytuowane terytorium w określonych granicach, które są wskazane w umowie międzynarodowej lub skazanych jednostronnie

„przedmiot władzy państwowej”

• terytorium można zbyć, zamienić, wydzierżawić lub przekazać pewne uprawnienia jurysdykcyjne

  • Alaska – przykład zbycia terytorium: 1867 rok – sprzedaż Alaski przez cara Imperium Rosyjskiego Aleksandra III USA za 7 mln 200tys dolarów.

  • Przykład zamiany: Umowa pomiędzy PRL a ZSRR o zamianie odcinków terytoriów państwowych z 1951 roku: PRL przekazała ZSRR część województwa lubelskiego w zamian za to otrzymała obwód drohobycki

  • Kanał Panamski – przykład dzierżawy: droga wodna łącząca Ocean Atlantycki ze Spokojnym. Jedna z głównych arterii transportowych świata – długość 81,6 km. Z inicjatywą budowy wystąpił w 1979 roku francuski inżynier F. Lesseps, w 1881 rozpoczęła ją francuska firma budowlana – przerwana w 1889 roku. Budowę ukończyło USA w latach 1904-1914 i sprawowały zarząd nad strefą kanału w latach 1914-1999 na mocy umowy wieczystej dzierżawy. 14. grudnia 1999 odbyły się oficjalne uroczystości związane z przekazaniem zarządu. Faktyczne przekazanie nastąpiło 31. grudnia 1999 roku. W 2007 roku rozpoczęto budowę kanału, aby mogły przez niego przepływać tzw. Post-Panamaxy.

  • Kanał Sajmeński – przykład przekazania uprawnień jurysdykcyjnych. Łączy jeziora Seimaa z Zatoką Fińską (rosyjskie miasto Wyborg). Budowa 1845-1856, długość 58,1 km, zwierzchnictwo i jurysdykcja Rosji. Umowa dzierżawy z 1962 roku – Finlandia dzierżawi kanał, wykonuje jurysdykcję wobec swych obywateli na terytorium Rosji.

„suwerenność władzy na terytorium”

• bez zgody państwa żadna inna władza nie może działać na jego terytorium

• w praktyce takie działania mają miejsce, jednak nie powinny wywierać skutków prawnych w państwie, którego zwierzchnictwo terytorialne zostało naruszone i z reguły regeneruje odpowiedzialność międzynarodową

• Przykłady:

• Uprowadzenie przez detektywa Rutkowskiego z czeskiego Cieszyna mężczyzny podejrzanego o morderstwo w Oświęcimiu

• Sprawa Reichmanna – skazany w Izraelu za zbrodnie popełnione w Rzeszy Niemieckiej („ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej”) – porwany przez Mossad w Argentynie w 1960 roku i przetrzymywany w Izraelu został przerzucony do Izraela przy okazji wizyty izraelskiej delegacji w Argentynie – Reichmann pod wpływem środków odurzających został przetransportowany na pokład samolotu.

• Sprawa Manuela Noriegi –skazany przez USA za przestępstwa popełnione w Panamie (łamanie praw człowieka, fałszowanie wyborów, handel narkotykami) został uprowadzony i przeniesiony do USA, skazany w 1992 roku.

Zakres przestrzenny suwerenności

• wody wewnętrzne

• morza terytorialne

• przestrzeń powietrzna ponad terytorium państwowym

Tak Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości w sprawie Nikaragua vs. USA (1986)

„wykonywanie władzy poza granicami”:

• na wodach międzynarodowych wobec swoich obywateli

• okręty wojenne

• statki morskie

• statki powietrzne ponad wodami między międzynarodowymi

• przestrzeń kosmiczna wobec obiektów kosmicznych

Terytorium jest więc trójwymiarowe:

• obszar lądowy | + wnętrze

• obszar morski | Ziemi

• obszar powietrzny