1. Przedmiot regulacji prawa międzynarodowego

• Źródła prawa międzynarodowego

• Podmioty prawa międzynarodowego

• Odpowiedzialność międzynarodowa

• Terytorium

• Międzynarodowe prawo morza

• Międzynarodowa przestrzeń kosmiczna i lotnicza

• Ludność państw

• Prawo dyplomatyczne i konsularne

• Załatwianie sporów międzynarodowych

• Prawo przeciw wojenne

• Prawo konfliktów zbrojnych

Normy mogą obowiązywać, dla jednocześnie mogą nie być przestrzegane – prawo międzynarodowe nie posiada aparatu przymusu. Dlaczego więc się go przestrzega?

1. Doktryna naturalistyczna

2. doktryna woluntarystyczna

3. doktryna solidarystyczna

ad.1. Doktryna naturalistyczna

Wg niej państwo ma pewne prawa naturalne. Prawo międzynarodowe jest przejawem woli boskiej, obowiązuje, bo taki jest odwieczny porządek rzeczy.

Emancypacja tej woli – art. 8 Karty Organizacji Państw Amerykańskich, w którym wymienia się prawa zasadnicze państw (m.in. prawo do niepodległości, do zorganizowania swej administracji, do sprawowania jurysdykcji na swoim terytorium)

Ad.2. Doktryna woluntarystyczna

Podstawą obowiązywania prawa międzynarodowego jest wola państw wyrażona w traktatach lub zwyczajach. Zawarcie traktatu wiąże państwa w myśl zasady, że umów należy dotrzymywać.

Ad.3. Doktryna solidarystyczna

Podstawą obowiązywania prawa międzynarodowego jest potrzeba solidarności między państwami.

??? Państwa z reguły nie podzielają swoich interesów a interes państw niejednokrotnie jest przedkładany ponad solidarność grupową lub globalną.

3. Podstawą obowiązywania prawa międzynarodowego wg współczesnej doktryny jest:

• wzajemność (prawo dyplomatyczne i konsularne)

• siła (samoobrona, traktaty pokoju, ochrona wartości w systemie aksjologicznym społeczeństwa)

• wspólny interes (przestrzeń kosmiczna, środowisko, morza)

2. 8. Podmiotowość prawno-międzynarodowa

Zagadnienie podmiotowości prawno-międzynarodowej pojawia się w języku prawnym dopiero w 1969 roku z Konwencją Prawa Traktatów. W języku prawniczym funkcjonowało już dużo wcześniej.

Art. 3 Konwencji stwierdza, że nie ma ona zastosowania do umów międzynarodowych zawieranych między państwami a innymi podmiotami prawa międzynarodowego oraz między tymi podmiotami.

1. Atrybuty osobowości prawno-międzynarodowej

• Ius tractatuum – prawo zawierania traktatów

• Uczestniczenie w organizacjach międzynarodowych

• Ius legationis – prawo legacji (utrzymywania stosunków dyplomatycznych, sprawowania opieki dyplomatycznej)

• Ius standi – prawo występowania z roszczeniami międzynarodowymi oraz obowiązek ponoszenia odpowiedzialności międzynarodowej

• Posiadanie własnego obywatelstwa

2. Podmiot prawa międzynarodowego

Podmiotem prawa międzynarodowego jest ten, kto posiada prawa i obowiązki wynikające bezpośrednio z prawa międzynarodowego:

• Państwa – podmioty suwerenne, pełne i pierwotne

• Inne podmioty niesuwerenne, niepełne i wtórne (pochodne)

PODMIOTY PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO

↓

↓

Zorganizowane

Niezorganizowane

↓

↓

Terytorialne

Bezterytorialne

↓

↓

Suwerenne Państwa

Niesuwerenne

Trwałe – Andora, Mandera Czasowe – strony wojujące, naród walcząc o niepodległość

3. Uczestnicy stosunku międzynarodowego nie będący podmiotami prawa międzynarodowego

• Korporacje wielonarodowe/transnarodowe, np. Ericsson, Shall, Nike, GAB i in.

• Pozarządowe organizacje międzynarodowe, np. Amnesty International, Greenpeace

• Kościoły

• W ograniczonym zakresie także partie polityczne

4. Kwestia podmiotowości osób fizycznych w prawie międzynarodowym

Prawo międzynarodowe nakłada na osoby fizyczne obowiązek nie popełniania zbrodni wojennych i przyznaje im pewne prawa, ale nie daje im możliwości dochodzenia tych praw przed sądami międzynarodowymi

Osoby fizyczne mają zdolność prawną, ale brak im zdolności do czynności prawnych w płaszczyźnie międzynarodowej

3. 9. Państwo

„Państwo może istnieć tylko wtedy, gdy posiada terytorium, społeczność ludzką żyjącą na tym terytorium, rząd wykonujący władzę nad tą społecznością i nad terytorium Te wymogi uznawane są za niezbędne i niemożliwe jest wyobrażenie sobie państwa bez któregokolwiek z nich”

definicja Mieszanego Trybunału Rozjemczego, 1929r.

1. Suwerenność

• Niezależność władzy państwowej od jakiejkolwiek innej władzy

• Władza państwowa jest więc władzą najwyższą i pierwotną

• Suwerenność jest podstawową zasadą współczesnego prawa międzynarodowego i wiąże się z prawami zasadniczymi państw

Przykłady uczestnictwa państwa w obrocie międzynarodowym stanowiące przejaw suwerenności:

• Przynależność do organizacji międzynarodowych

• Przyjmowanie na siebie zobowiązań płynących z umów międzynarodowych

• Głosowania większościowe w organizacjach międzynarodowych lub głosowanie w systemie głosów ważonych

• Stosowanie sankcji przez Radę Bezpieczeństwa ONZ

Utrata suwerenności ma miejsce jedynie w przypadku zniknięcia państwa z mapy świata.

Globalizacja a suwerenność

Przemiany zachodzące w toku globalizacji nie prowadzą do utraty niezależności (suwerenności) przez państwa, gdyż nie powodują zniknięcia państw z mapy świata. Suwerenność może być ograniczona jedynie przez poszanowanie suwerenności innych państw lub z woli konkretnego państwa.

2. Prawa zasadnicze państw

Prawa zasadnicze przysługują państwu od czasu jego powstania, przez cały czas istnienia. Przysługują wyłącznie państwom:

• Prawo do istnienia

• Prawo do niezawisłości

• Prawo do równości

• Prawo do utrzymywania stosunków międzynarodowych

• Prawo do czci

Prawa zasadnicze ≠ prawa nabyte

3. Prawa nabyte

Są to prawa, które państwo nabywa wraz z zawieraniem umów międzynarodowych. W odróżnieniu od praw zasadniczych mogą być one odmienne dla różnych państw i nie moją tak doniosłego charakteru

4. Zwierzchnictwo terytorialne i personalne

• Zwierzchnictwo terytorialne (jurysdykcja terytorialna) – pełna i wyłączna władza na danym terytorium

• Zwierzchnictwo personalne (jurysdykcja personalna) – może rozciągać się poza granice danego państwa

W obrębie terytorium może działać tylko jedna władza (wyjątek stanowią stosunki dyplomatyczne i konsularne)

WYKŁAD 3

4. Powstanie i upadek państwa

Powstanie państwa jest faktem, z którym łączą się określone skutki prawne. Uznanie prawa do samostanowienia narodów za zasadę prawa międzynarodowego zmieniło ocenę prawną procesów prowadzących do powstania państwa – wcześniej ludność dzieliły los i terytorium, obecnie naród ma decydujące znaczenie, gdyż jest „nosicielem suwerenności” („włądza należy do narodu”)

Geneza państw: powstanie państwa w wyniku wojny lub procesu pokojowego, oderwanie się od istniejącego państwa, rozpad na mniejsze, połączenie lub powstanie państwa na terytorium niepodlegającemu suwerenności żadnego państwa (np. Togo, Kamerun, Somalia)

↓

Ustalenie daty powstania państwa

(stabilność i skuteczność władzy najwyższej)

↓

Państwo staje się podmiotem prawa międzynarodowego

(uznanie państwa)