1. Prawo publiczne międzynarodowe

WYKŁAD 1

Prawo międzynarodowe publiczne narodziło się z potrzeby regulowania stosunków między państwami świata a dokładniej regulowania postępowania państw, utrzymywania wzajemnych więzi i ich rozwoju.

1. Definicja prawa międzynarodowego publicznego

Prawo międzynarodowe publiczne to zespół norm regulujących stosunki wzajemne między państwami oraz organizacjami międzynarodowymi, które mają zdolność do działania w takich stosunkach

1. Cechy charakterystyczne:

1. Normy mają charakter autonomiczny.

Twórcą norm prawa międzynarodowego a zarazem adresatem są państwa. W stosunkach międzynarodowych nie ma ustawodawcy na wzór ustawodawcy w poszczególnych państwach. Podstawą obowiązywania norm jest zgoda państw – inaczej w prawie wewnętrznym, które ma charakter subordynacyjny i jego normy są skuteczne erga omnes.

2. Specyficzna budowa norm prawa międzynarodowego

Często brak w budowie sankcji, ze względu na brak aparatu przymusu. Prawo międzynarodowe oparte jest o zasadę koordynacji, a nie subordynacji, stąd brak aparatu przymusu. Jednak system prawa międzynarodowego jako całość sankcjami dysponuje, np. embargo. Oznacza to, że istnieją sankcje dopuszczalne tylko w wyjątkowych sytuacjach:

• ONZ może zastosować sankcje polegające na przymusie bezpośrednim wobec państwa, które dopuściło się zagrożenia pokoju lub aktu agresji (ale tylko po negocjacjach)

• Sankcje psychologiczne, np. potępienie na forum międzynarodowym

• Sankcje organizacyjne – przewidziane w statutach organizacji międzynarodowych, np. zawieszenie lub wykluczenie. Czasami zwane zorganizowanymi, choć te ostatnie wynikają raczej z umów międzynarodowych.

• Środki odwetowe, retorsje i represalia

Sankcje stosuje się wobec podmiotów naruszających prawo międzynarodowe!

Retorsja – działanie odwetowe wobec państwa, które zachowuje się w sposób nieprzyjazny w stosunku do innego państwa; są zgodne z prawem międzynarodowym, np. uznanie za persona non grata przedstawiciela dyplomatycznego)

Represalia – działania odwetowe o większym ciężarze, w odpowiedzi na naruszenie prawa międzynarodowego; mogą być bezprawne i muszą być proporcjonalne do działań tego państwa (przed ich zastosowaniem konieczne jest podjęcie próby działania w inny, pokojowy sposób)

Zarówno retorsje, jak i represalia zawsze muszą być proporcjonalne do charakteru nieprzyjaznego działania państwa!

3. System norm prawa międzynarodowego jest niejednolity, niezupełny I partykularny.

W skład norm wchodzą: normy uniwersalne, regionalne, partykularne i bilateralne.

ZASADA: lex specialis derogat legi generali

4. Brak obowiązkowego sądownictwa międzynarodowego

Wyroki są bezwzględnie wiążące tylko, jeśli państwo uzna jurysdykcję sądu międzynarodowego, np. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (MTS) w Hadze, Międzynarodowy Trybunał Karny (MTK) w Hadze

2. Hierarchia norm prawnych prawa międzynarodowego

Źródła prawa międzynarodowego są z reguły sobie równe, z wyjątkiem ius cogens, które przeważają. Karta Narodów Zjednoczonych (KNZ) przeważa nad zobowiązaniami prawa międzynarodowego, płynącymi z umów międzynarodowych – art. 103 KNZ. Reguły lex specialis derogat legi generali oraz lex posteriori derogat legi priori mają zastosowanie.

Normy ius cogens mają bezwzględnie wiążący charakter, mogą być zmieniane tylko w szczególnych przypadkach wolą wszystkich państw i przy pomocy norm o takim samym charakterze. Uchylenie się od normy ius cogens jest niedopuszczalne.

Nie istnieje katalog norm ius cogens, ale są nimi bezsprzecznie:

• zakaz agresji

• prawo narodów do samostanowienia

• zakaz ludobójstwa

• zakaz zabijania jeńców wojennych

3. Problem wzajemnych relacji między prawem międzynarodowym a wewnętrznym

2. Teoria dualistyczna:

H. Triepel „ Volkerrecht und Landesrecht” (1899)

D. Anzilatti „Il drititto internazionale nei giudizi intenzi“ (1905)

Prawo międzynarodowe i prawo wewnętrzne to dwa osobne systemy.

3. Teoria monistyczna:

H. Kelsen, A. Verdrass

Prawo międzynarodowe i prawo wewnętrzne to jeden system prawny. Wg niektórych zwolenników tej teorii prawo wewnętrzne jest podporządkowane prawu międzynarodowemu, wg innych odwrotnie.

4. Społeczność międzynarodowa

Społeczność międzynarodowa – w wąskim znaczeniu – to ogół suwerennych państw, których stosunki są oparte na prawie międzynarodowym

- w szerokim znaczeniu – do społeczności międzynarodowej zalicza się także podmioty niesuwerenne, zdolne do działań w płaszczyźnie międzynarodowej (np. San Marino, Lichtenstein)

Kryterium zaliczenia do społeczność międzynarodowej jest faktyczna zdolność do utrzymywania stosunków międzynarodowych z innymi podmiotami.