79. Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік органдар жүйесі.

80. Құқықтық ықпал ету және құқықтық реттеу.

Құқықтық реттеу – көпжақты процесс, ол белгілі заңды құрал арқылы қоғамдық қатынастарға ықпал жасайды.

Заң ғылымы, құқықтық ықпалмен құқықтық реттеу түсінігін бөліп көрсетеді. Мұнда белгілі мән бар себебі, құқық өзінің болуымен адамдардың тәртібіне маңызды ықпал етеді. Мәдени және ақпарат бағалылығы сияқты, құқық адам баласы қызметінің бағытын белгілейді, оны өркениетті қоғамдық қатынастардың жалпылама қалпына кіргізеді. Қатаң белгіленген қоғамдық қатынастар құралының ықпалын, тікелей арнайы реттеуден айыра білу керек. Бұл құралдар тұтас, жүйелі заңды тетігін құрайды, қоғамдық қатынастардың барлық жиынтығының реттелуін қамтамасыз етеді, олар құқықтық реттеудің пәні болып табылады.

Құқықтық реттеудің мақсаты, қоғам өміріндегі құқық нормаларының тәртіп ұйғарымына, оған кірген әлеуметтік принциптерге сай келуі болып табылады.

Діни, әдет-ғұрып, дәстүрлік сияқты нормалар қоғамдық қатынастарды реттеуде үлкен рөл атқарады.

Қоғамдық қатынастарды тиімді реттеу әлеуметтік нормалардың сапынан ерекше орын алатын құқық нормаларына жүктелген. Біріншіден, құқық нормалары қоғамдық қатынастардың барлық салаларына өзінің реттеу функциясымен әсер етеді. Екіншіден, құқық нормалары реттеу қызметін қажет болған жағдайда мемлекеттің күш қолдану арқылы, мәжбүрлеу тетігін пайдаланады. Үшіншіден, құқық нормалары реттеу, қолдану барысында индивидттердің қол сұғылған мүдделерін, бұзылған құқықтары мен бостандықтарын орнына келтіреді.

Қоғамдық қатынастар тиімді реттелген болса құқықтық шиеленістер тежеледі, биліктің беделі артады, әділеттілік идеясының салтанат құруы халық санасына біртіндеп ұялайды.

Құқықтық реттеудің тетігі – құқықтық құралдардың жүйесі, оның көмегімен, құқықтық мемлекеттің мақсатымен міндетіне сай, қоғамдық қатынастар тәртіптендіріліп іске асырылады.

Құқықтық ықпал – қоғамдық қатынастарға арнайы құқықтық жүйе, құрал ретінде және басқа да құқықтық құбылыстарға (құқық нормасы, құқықтық қатынас, іске асыру, және қолдану актілері) нәтижелі нормативтік-ұйымдастырылған ықпал.

81. Заңды жауапкершілік: түсінігі, белгілері және түрлері.

Заңды жауапкершілік мемлекеттің және қоғамның жасалған құқықбұзушылыққа көңіл аударуы, мемлекеттік мәжбүрлеу, кінәлілердің міндетті түрде, жеке басымен не мүліктік сипаттағы жазалануынын қажеттігін көрсетеді. Заңды жауапкершілік, бұзылған құқықты орнына келтіру құқық бұзышыны өзінің құқықтық міндетің орындауға мәжбүрлеу, сонымен қатар, оны және басқа адамдарды құқыққа қарсы әрекет жасамаудан сақтандыру.

Занды жауапкершіліктің белгілері:

а) ол мемлекеттің, кінәлі құқыққа қарсы істелген әрекеттерге жауабы;

б) құқық нормаларымен көрсетілген, мемлекеттік мәжбүрлеудің бір түріне жатады;

в) құқық бұзышымен жекелеген не мұқтаждыққа ұшаруынан құрылады;

г) құқық нормаларының жазалау шараларының, құқық бұзушыға қолдану нәтижесінде болады.

Заңды жауапкершіліктің түрлері:

1) Азаматтық-құқықтық жауапкершілік азаматтық құқықпен белгіленіп жеке адамдармен не болмаса заңды тұлғалармен, өздерінің міндеттерін орындамағанда, адамның денсаулығына, не мүлкіне зиян келтіру нәтижесінде пайда болады.

Азаматтық-құқықтық жауапкершіліктің екі түрі бар: жақтарымен жасалған шарттын бұзылуына байланысты және шарттан тыс азаматтық-құқық нормаларының бұзылуына байланысты мүліктік зиян келеді. Шарттан тыс жауапкершілікке, міндетіліктен туатын жақтардың жауапкершіліктері жатады.

2) Әкімшілік жауапкершілік-қылмыс істеген адамдар тартылады, бірақ олардың қоғамға қауіптілігі жоқ. Әкімшілік жауапкершілік бойынша белгіленетін жазаларға айып, арнайы құқығынан айыру, машина жүргізу құқығынан айыру, заттарын, әсіресе әкімшілік құқық бұзуды істеген кездегі пайдаланылған заттарды қайтаруы.

3) Тәртіптік жауапкершілікке тәртіптік теріс қылық жасағандар, сол ұйымның, мекеменің өзінің қызыметімен байланысты басшыларымен тартылады. Тәртіптік шаралары: ескерту, сөгіс, қатаң сөгіс жариялау, жұмыстан шығарылу.

4) Қылмыстық жауапкершілік-қылмыс істегені үшін туады, жаза тек сотпен ғана белгіленеді.Қылмыс құқығының көптеген жаза түрлері бар, олар қылмыстың ауырлығына байланысты. Оның ішіндегі, еркінен айыру,бас бостандығынан айырмай еңбекпен түзеу, айып, мүліктерін тәркілеу т.б.