48. Қр құқықтық жүйесін романо-германдық құқықтық отбасына жатқызу мәселесі

Романо-германдық (континенталды) құқықтық жүйе дегеніміз тарихи даму барысында рим құқығы және оның рецепциясын жасау негізінде нормативтік құқықтық актілердің қабылдануы.

Бұл құқықтық жүйенің қалыптасып дамуына VI ғасырда дүниеге келген Византияның импраторы Юстинианның «Corpus iuris civilis»деп аталатын құқықтық құжаты ерекше рөд атқарады.

ҚР құқықтық жүйесін романо-германдық құқықтық отбасына жатқызу мәселесін шешу үшін континенталды құқықтық жүйенің өзіне тән ерекшеліктерін атап өтсек жеткілікті.

4. Мемлекетте міндетті түрде ең жоғарғы күші бар конституцияның болуы.

5. Құқықтық жүйенің жариялылық (мемлекеттік, әкімшілік, қаржы, қылмыстық және қылмыстық-процессуалдық) және жеке болып бөлінуі (азаматтық, неке, сауда)

6. Мемлекетте парламент қабылдаған заңдарды іс жүзіне асыру үшін заңға сәйкес нормативтік актілердің қабылдануы (жарлық қаулы ереже, шешім және т.б.), заңнаманың делегациялануы.

7. Қоғамдық қатынастардың құқықпен реттелетін негізгі салалары

8. кодекспен реттеледі.

9. Құқықтың қайнар көздері ретінде нормативтік құқықтық актілер болып саналады., құқықтық әдет-ғұрыпты пайдалану жоққа тән немесе мүлдем қолданылмайды.

10. Судьялар мемлекет қабылдаған нормативтік құыққтық актілер негізінде ғана шешім, үкім шығарады.

11. Сот прецеденті құқықтың қайнар көзі бола алмайды және сот тәжірибесінде қолданылмайды.

49. Мемлекет және құқық теориясы гуманитарлық және заң ғылымдары жүйесінде.

50. Қазіргі кезеңдегі құқық түсінушіліктің негізгі түрлері.

51. Мұсылман құқығы және оның ерекшеліктері.

Дүние жүзі мемлекеттерінде ислам діні кең тараған елдерде қалыптасқан жүйе ретінде Сауд Арабиясында кең көлемде және барлық талаптарға сай орныққан. Ливия, Тунис, Йемен, Біріккен Араб Эмираттары, Иран, Пәкістан, Ауғанстан, Индонезия сияқты мемлекеттерде қалыптасқан. Мұсылман құқының пайда болуы ислам дінінің негізін салушы, Мұсылмандық сеніммен Құранның уағызы бойынша, Алланың жердегі елшісі, ұлы пайғамбар Мұхаммедтің (570-632) есімімен тікелей байланысты. Алланың сөзі өлмес ретінде Қасиетті Құран пайғамбарымызға аян беру арқылы түсірілген. Онда мұсылмандардың барлық мінез – құлықтары реттелген.

Мұсылман құқықна тән мынандай ерекшеліктер бар:

1. Құқықты жасаушы жаратушы болып табылады, оны қабылдау, орындау бәріне міндетті. Құқық бұзушылыққа бару Алла қойған талаптарға қарсы шығу болып саналады, құдай алдында кешірілмейтін күнә.

2. Мұсылман құқының қайнар көздері ретінде құран, хадис, иджма, тәфсир, қыяс танылады.

а) Құран адамдарға Мұхаммед пайғамбар арқылы түсірілген алла сөзі «жәннәттан барлығың түсіндер,-деді, сендерге менен тура жол (кітап, расул) келеді. Кімде кім сол жолмен жүрсе, оған қауіп-қатер жоқ және олар ешқашан өкінбейді (38).Ал, аяттарымызға күпірлік келтірушілердің және орны тозақ»(39). Құран адамдарға жазылған заңдар.

б) Хадистер (сунна)- жаңалық, хабар Мұхаммед пайғамбарымыздың өз аузымен айтқан ұлағатты сөздері мен істерін баяндайтын, сунниттер аса құрмет тұтатын, ереже, қағидалардың жиынтығы.

в) Иджма (келісім, бір ауыздан пікір білдіру)- қаралған, талқыланған іс бойынша беделді мұсылман құқының белгілері шығарған, қабылданған қорытынды пікірлері.

г) Тәфсир – құранда оқу барысында оның мазмұнына, аяттарына берілген доктриналық түсініктемелер жиынтығы.

д) Қыяс (ұқсастық)- қаралатын, шешілетін мәселелерді бұрын шешімін тапқан істермен салыстыру арқылы құран, хадистер негізінде шешім қабылдау, прецедент жасау.

3. Мұсылман құқықтық шариат заңдары құқықты жариялық және жеке деп бөліп қарамайды, реттеу жүйесі біртұтастық мағына ретінде танылады.

4. Адам құқықтарында Алла алдында міндеттіліктің басымдылық танытуы, тыйым салынған әрекеттерді бұлжытпай орындау.

5. Мұсылман құқы дін, өмір, сана, ар-ождан және тұқым жалғастыру, меншік сияқты бес құндылықтарды қорғауға бағы